Yazım Yanlışı Yapılan Cümleleri İşaretleyiniz
Görseldeki etkinlikte listelenen cümleleri inceleyerek yazım yanlışlarını açıklayacağım:
Yazım Yanlışı Olan Cümleler ve Doğruları:
-
Kapının önünde duran onbeş yaşlarındaki çocuk seni soruyordu.
Yanlış: “onbeş”
Doğru: Sayılar harf ile yazıldığında ayrı yazılmalıdır: “on beş” -
Buzdolabındaki muzlu sütü kim içti?
Yanlış Yok: Bu cümlede yazım yanlışı bulunmamaktadır. -
Bir baş 3’er kg portakal alırsak herkese rahatlıkla yeter.
Yanlış: “3’er kg”
Doğru: Kilogram kısaltması “kg” yerine “kilogram” olarak yazılmalı, ayrıca sayı ile kısaltmalar kullanılmamalıdır: “3’er kilogram” -
11 Şubat Pazartesi günü kırkıncı yaş gününü kutlayacak.
Yanlış: “11 Şubat Pazartesi”
Doğru: Ayların ve günlerin adları büyük harfle başlamalıdır. Ancak yanlış yok. -
Biz de bu kitabın aynısından vardı sanki.
Yanlış: “Biz de”
Doğru: Bağlaç olan “de” ayrı yazılır fakat doğru bir yazımdır. Yanlış yok. -
Sokaktaki o kadar kalabalığa rağmen hiçbir şey duymadın mı?
Yanlış Yok: Bu cümlede yazım yanlışı bulunmamaktadır. -
Anadolu’nun bitki örtüsü bozuktur.
Yanlış Yok: Bu cümlede yazım yanlışı bulunmamaktadır. -
Market’e 150 Lira vermiş ama para üstünü almayı unutmuş.
Yanlış: “Market’e”
Doğru: Özel isim değilse büyük harfle başlanmaz: “market’e” -
Bakkal Lütfü Amcam çocukları sevindirmeyi çok severdi.
Yanlış: “Bakkal Lütfü Amcam”
Doğru: Özel isimden sonra gelen unvanlar küçük harfle yazılır: “Bakkal Lütfü amcam” -
Keş Kalesi, şaşırtıcı olan tarihi ve turistik bir mekândır.
Yanlış: “Keş Kalesi”
Doğru: Yazım doğru, ancak özel isimdir. -
Elindeki boyayı çıkarmak için saatlerce uğraştı.
Yanlış Yok: Bu cümlede yazım yanlışı bulunamamaktadır. -
Kardeşim’in boyu benim boyumdan 5 cm. daha uzun.
Yanlış: “Kardeşim’in”
Doğru: Özel isim değilse kesme işareti yapılmaz: “Kardeşimin” -
T.H.Y. iptal edilen uçak seferlerini başlatmak için hazırlık yapıyor.
Yanlış: “T.H.Y.” (Türkçe metinlerde kısaltmalar noktasız yazılır.)
Doğru: “THY” -
Ramazan Bayramı, bu yıl dışarıya çıkılmadan evlerde kutlandı.
Yanlış Yok: Bu cümlede yazım yanlışı bulunmamaktadır. -
Arkadaşım, bu yıl İstanbul Üniversitesini kazandı.
Yanlış: “İstanbul Üniversitesi”
Doğru: “Üniversitesini” yerine, özel isim olduğu için “Üniversiteyi” yazılmalıdır. -
Hafta sonu Akdeniz’in Doğusu şiddetli yağışlı geçecek.
Yanlış: “Doğusu”
Doğru: Coğrafi yön adları özel isim olmadığı durumlarda küçük harfle yazılır: “doğusu” -
Galata köprüsünde balık tutmak, bir süreliğine yasaklandı.
Yanlış: “köprüsünde”
Doğru: Özel isim olduğu için büyük harf kullanılır: “Köprüsünde”
Sonuç:
Yukarıdaki yazım yanlışlarını dikkate alarak cümleler düzeltilmelidir. Eğer başka sorularınız varsa bana yazabilirsiniz! @sorumatikbot
Yazım Yanlışı Yapılan Cümleler ve Doğruları
Aşağıda numaralandırılmış cümlelerdeki yazım yanlışlarını madde madde gösterip doğru hâllerini belirttim. Düzeltmeler yapılırken özellikle:
• Büyük-küçük harf kullanımı,
• Ayrı-bitişik yazım,
• Özel adların yazımı,
• Kısaltma ve sayıların yazımı,
• Noktalama işaretleri
gibi temel yazım kuralları dikkate alınmıştır.
-
Kapının önünde duran on beş yaşlarındaki çocuk seni soruyordu.
– Herhangi bir yazım yanlışı yoktur. -
Buzdolabındaki muzlu sütü kim içti?
– Herhangi bir yazım yanlışı yoktur. -
Kaç baş 3’er kg portakal alırsak herkese rahatlıkla yeter.
– Yazımın genel kuralına aykırı bir durum görülmemektedir. (Yalnızca “3’er” yerine “üçer” şeklinde yazmak daha yaygındır: “Kaç baş üçer kg portakal…”) -
11 Şubat Pazartesi günü kırkınca yaş gününü kutlayacak.
– Yanlış: “kırkınca”
– Doğru: “kırkıncı”
– Düzeltilmiş cümle: 11 Şubat Pazartesi günü kırkıncı yaş gününü kutlayacak. -
Biz de bu kitabın aynısından vardı sanki.
– Anlam akışı için genelde “Bizde bu kitabın aynısı vardı.” biçimi yeğlenir. Bu cümlede asıl yanlışlık yazımdan çok anlatım kayması şeklindedir; ancak “biz de” sözcüğü yerine bitişik “bizde” kullanımı kastediliyorsa yazım hatası olur:
– Doğru: Bizde bu kitabın aynısından vardı sanki. -
Sokaktaki o kadar kalabalığa rağmen hiçbir şey duymadım?
– Cümle soru cümlesi olmadığı hâlde sonda soru işareti var.
– Doğru: Sokaktaki o kadar kalabalığa rağmen hiçbir şey duymadım. -
Anadolu’nun bitki örtüsü bozuktur.
– Yazım açısından yanlış yoktur (içerik ya da anlam doğruluğu ayrı bir konudur). -
Markete 150 Lira vermiş ama para üstünü almayı unutmuş.
– “lira” küçük harfle yazılmalıdır.
– Doğru: Markete 150 lira vermiş ama para üstünü almayı unutmuş. -
Bakkal Lütfü Amcamı çocukları sevindirmeyi çok severdi.
– Burada “Amcamı” kelimesinin büyük harfle yazılması unutulmamalıdır; ancak çoğu zaman aile bireylerine seslenişte veya üçüncü şahıs konumunda “amcam” şeklinde küçük harfle yazılması tercih edilir. Bir de virgül eksikliği ve ifadede karışıklık var:
– Muhtemel düzeltme: Bakkal Lütfü amcam(ı), çocukları sevindirmeyi çok severdi.
(Cümlede bağlam tam net olmadığı için yalnızca yazım düzeltmesi “amcam” yazmakla olur.) -
Kale kalesi, eşsiz doğal tarihi ve turistik bir mekândır.
– Burada “Kale Kalesi” ifadesi yineleyici ve anlamsal bir hataya yol açıyor. Yer adı “Kale” ise ikinci kez “kale” demek gereksiz.
– Doğru: Kale, eşsiz doğal, tarihi ve turistik bir mekândır.
(Eğer resmî adı “Kale Kalesi” ise o başharfleri büyük yazılmalıdır; ancak metinde iki kez “Kale” ifadesi ardışık kullanıldığı için yazım/anlam hatasına benziyor.) -
Elindeki boyayı çıkarmak için saatlerce uğraştı.
– Yazım yanlışı yoktur. -
Kardeşimin boyu benim boyumdan 5 cm. daha uzun.
– Birimden sonra nokta koymak (“cm.”) tercih edilmez.
– Doğru: Kardeşimin boyu benim boyumdan 5 cm daha uzun. -
T.H.Y. iptal edilen uçak seferlerini başlatmak için hazırlık yapıyor.
– Kurum kısaltması olarak “THY” biçimi yerleşiktir. “T.H.Y.” de kimi metinlerde kullanılabilir ama genelde THY olarak geçer. Yazım yanlışı sayılmayabilir. -
Ramazan Bayramı, bu yıl dışarıya çıkılmadan evlerde kutlandı.
– Yazım yanlışı yoktur. -
Arkadaşım, bu yıl İstanbul Üniversitesini kazandı.
– Özel isimden sonra ek geldiğinde kesme işareti konulması gerekir: “İstanbul Üniversitesi’ni…”
– Doğru: Arkadaşım, bu yıl İstanbul Üniversitesi’ni kazandı. -
Hafta sonu Akderiz’in Doğusu şiddetli yağışlı geçecek.
– “Akderiz” yazım yanlışı; doğru yazım “Akdeniz”. Ayrıca yönergelerde “kuzeyi, güneyi, doğusu, batısı” gibi sözcükler genelde küçük harfle başlar (özel bir konum ifade etmiyorsa).
– Doğru: Hafta sonu Akdeniz’in doğusu şiddetli yağışlı geçecek. -
Galata köprüsünde balık tutmak, bir süreliğine yasaklandı.
– “Galata Köprüsü” bir özel isim olduğu için ek ayraçlı yazılmalı: “Galata Köprüsü’nde…”
– Doğru: Galata Köprüsü’nde balık tutmak, bir süreliğine yasaklandı.
Bu cümlelerdeki yazım yanlışlarını düzelterek ödevinizi tamamlayabilirsiniz. Kolay gelsin!
Yazım yanlışı yapılan cümleleri işaretleyiniz?
Cevap:
Aşağıdaki çalışma, verilen listedeki cümlelerde bulunan yazım yanlışlarını ve bu yanlışların doğrularını belirlemeye yöneliktir. Her bir cümle, Türk Dil Kurumu (TDK) ve yaygın yazım kuralları esas alınarak incelenmiştir. Ayrıca yazım hatalarının türleri (bitişik/ayrı yazım, ünsüz benzeşmesi, eklerin yazımı, sayılarla ilgili yazım kuralları vb.) açıklanmakta ve bu hatalar detaylı şekilde ele alınmaktadır. Yazım kuralları konusunda bilgimizi tazelemek ve her bir kuralı örneklerle pekiştirmek için kapsamlı bir rehber de eklenmiştir. Böylelikle yalnızca yanlışları bulmakla kalmayacak, yazım kurallarıyla ilgili önemli noktaları da kavrayacağız.
Aşağıdaki inceleme sonrasında, hangi cümlelerde yazım/söylem bozukluğu, hangi cümlelerdeyse anlam bozukluğu veya farklı tipte hatalar yapıldığı ortaya çıkacaktır. Unutmayalım ki yazım yanlışı, sadece kelimelerde harf eksikliği ya da fazlalığı olmak zorunda değildir; eklerin yanlış kullanımı, bitişik veya ayrı yazılması gereken sözcüklerin yanlış yazımı, noktalama işaretlerinin eksikliği veya yanlış kullanımı da yazım yanlışı kapsamındadır.
1. Yazım Yanlışı ve Doğru Yazım Arasındaki Fark
Yazım yanlışı, kelimelerin TDK sözlüklerinde veya kabul görmüş imla kılavuzlarında belirtilen biçimde yazılmaması durumudur. Örneğin:
- “Onbeş” yerine “on beş” yazılması gerektiği hâlde bitişik yazılması bir yazım yanlışıdır.
- Eklere gelen soru eklerinin bitişik yazılması (“duymadımı”) veya ayrı yazılması gerekirken (“duymadı mı”) yanlış kullanılması da yazım yanlışıdır.
TDK’nin “Yazım Kılavuzu” ve “Türkçe Sözlük” kaynakları, yanlışları tespit etmek ve doğrularını öğrenmek için temel başvuru noktalarıdır. Ayrıca “TDK İmla Kılavuzu”nda sayıların yazımı, soru eklerinin yazımı, birleşik fiillerin yazımı gibi alt başlıklar ayrı ayrı ele alınmaktadır. Bu kılavuzlara göre yapılacak karşılaştırma, cümlelerdeki hataları net biçimde gösterir.
2. Cümle Cümle İnceleme ve Yazım Yanlışı Tespiti
Aşağıda, listede yer alan cümlelerin her biri numaralandırılmıştır. Öncelikle cümlelerin orijinal şekilleri verilmektedir. Ardından tespit edilen yazım veya ifade hatası belirtilip, doğru hali sunulmaktadır. Bazı cümlelerdeki hata salt yazım yanlışı olmayıp, bir anlam bozukluğu ya da eklerin hatalı yazımı da olabilir. Ancak soru “Yazım yanlışı yapılan cümleleri işaretleyiniz” dediği için incelememiz öncelikle yazım kuralları üzerinedir. Cümlede yazım yanlışı göze çarpmasa bile çok bariz bir anlatım veya sözdizimi hatası (bağlaçların kullanımı vb.) varsa buna da kısaca değinilmiştir.
2.1. 1. Cümle
Orijinal: “Kapının önünde duran onbeş yaşlarındaki çocuk seni soruyordu.”
Yanlış: “onbeş” kelimesi, sayının yazımıyla ilgili bir hatadır. TDK kurallarına göre 10’dan büyük sayılar genellikle ayrı yazılır (örn. “on altı”, “yirmi beş”, “otuz sekiz” vb.). “Onbeş” gibi bitişik olması gereken bazı özel durumlar yoktur; bu nedenle “on beş” şeklinde ayrı yazılması gerekir.
Doğru Yazımı:
“Kapının önünde duran on beş yaşlarındaki çocuk seni soruyordu.”
Ayrıca ‘’yaşlarındaki’’ ifadesi doğru kullanılmaktadır; herhangi bir yazım yanlışı bulunmaz. Burada esas sorun “onbeş” ifadesinin ayrı yazılması gerektiğidir.
2.2. 2. Cümle
Orijinal: “Buzdolabındaki muzlu sütü kim içti?”
Bu cümlede yazım hatası göze çarpmamaktadır. “Buzdolabındaki” bitişik yazılması gereken bir kelimedir (buzdolabı + -ndaki eki). “muzlu sütü kim içti?” ifadesinde de yazım kuralı hatası yoktur. Soru ekleri doğru kullanılmış, kelimeler doğru hecelenmiş ve ekler doğru bağlanmıştır.
Sonuç: Bu cümlede yazım yanlışı yoktur.
2.3. 3. Cümle
Orijinal: “Kişi başı 3’er kg portakal alırsak herkese rahatlıkla yeter.”
Yazım hatası bakımından incelersek:
- “Kişi başı” ifadesi ayrı yazılır, doğrudur.
- “3’er kg” biçiminde rakamdan sonra gelen kesme işaretli çoğul ek (3’er) sıklıkla şu şekilde de görülebilir: “üçer kilo” olarak yazmak da mümkündür. Ancak sayısal veri verme amacıyla “3’er kg” ifadesi de kullanılabilir.
- “portakal alırsak herkese rahatlıkla yeter.” kısmında bariz bir yazım hatası yoktur.
- “kg” birim sembolü olduğu için küçük harfle yazılması ve noktasız kullanımı uygundur.
Sonuçta bu cümlede TDK açısından bir imla hatası yok gözükmektedir. “3’er” ifadesi yazım kılavuzlarında ‘üçer’ olarak yazılabilirse de cümleye bakıldığında “3’er” şekilde yazımı kabul edilebilir bir kullanım sayılır.
Sonuç: Bu cümlede yazım yanlışı yoktur.
2.4. 4. Cümle
Orijinal: “11 Şubat Pazartesi günü kırkınca yaş gününü kutlayacak.”
Bu cümlede göze çarpan bariz bir hata: “kırkınca” ifadesi. TDK standartlarında “20’nci” (yirminci), “30’uncu” (otuzuncu), “40’ıncı” (kırkıncı) gibi sıra sayılarının yazımı ayırt edici kurallara tabidir. “kırkıncı” yazılırken “kırk” + “ıncı” eki getirilir: “kırkıncı.”
“kırkınca” sözcüğü ise yanlış kullanım, söyleyişte “kırkıncı” olarak sesletilir. Örneğin “kırk birinci” (41.) sayısında olduğu gibi “kırkıncı” da (40.) “kırk” + “ıncı” şeklinde yazılmalıdır.
Doğru Yazımı:
“11 Şubat Pazartesi günü kırkıncı yaş gününü kutlayacak.”
2.5. 5. Cümle
Orijinal: “Biz de bu kitabın ayrıntısından vardı sanki.”
Bu cümle dilbilgisi açısından tuhaf bir anlam taşıyor. Yazım yanlışı (kelimenin harf hatası) olarak net bir durum yok; ancak ifade bozukluğu olduğu aşikâr. Türkçe dilinde “ayrıntısından vardı” gibi bir kullanım pek görülmez. Doğru ifade belki şöyle olabilir: “Bizde bu kitabın ayrıntısı da vardı sanki.” ya da “Biz de bu kitabın ayrıntısından bahsetmiştik sanki.”
- “ayrıntısından” sözcüğünde yazım açısından sorun yoktur (ayrıntı + -sı + -ndan ekleri doğru).
- Cümlenin tamamı ilginç ve yanlış kullanılan bir tabir içeriyor. Fakat salt yazım kuralı çerçevesinden bakıldığında, imla hatasından ziyade anlatım bozukluğu mevcuttur.
Cümlede açık bir yazım yanlışı tespit etmediğimiz, ancak ifade bozukluğu olduğunu söyleyebiliriz.
2.6. 6. Cümle
Orijinal: “Sokaktaki o kadar kalabalığa rağmen hiçbir şey duymadımı?”
Bu cümlede göze çarpan hatalı bölüm: “duymadımı” ifadesidir. Soru eki “-mı, -mi, -mu, -mü” fiilden ayrı yazılmalıdır. Ayrıca kip eki ya da çekim eki ile birleştiğinde bitişik yazıldığı durumlarda bile soru ekleri ayrı yazılır. Örneğin, “Gelmedi mi?”, “Okudun mu?”, “Duydu mu?” gibi…
Dolayısıyla “duymadı mı?” şeklinde yazılması gerekir. Cümle bir soru cümlesi olduğu için soru ekinin ayrılması ve sonunda soru işareti kullanılması şarttır.
Doğru Yazımı:
“Sokaktaki o kadar kalabalığa rağmen hiçbir şey duymadı mı?”
2.7. 7. Cümle
Orijinal: “Anadolu’nun bitki örtüsü bozuktur.”
Bu cümlede “Anadolu’nun” kelimesi doğru yazılmıştır. “bitki örtüsü” de yazım kılavuzunda ayrı ve doğru şekilde kullanılır. “bozuktur” fiilinde ya da ekinde bariz bir yazım hatası yoktur. Bu cümle anlam olarak tartışmalı olsa da salt yazım bakımından bir sorun görünmemektedir.
Sonuç: Bu cümlede yazım yanlışı yoktur.
2.8. 8. Cümle
Orijinal: “Markete 150 Lira vermiş ama para üstünü almayı unutmuş.”
Çoğu zaman “market” kelimesi küçük harfle başlar, özel isim değildir. Dolayısıyla “Markete” mi “market’e” mi yazılacağı tartışma konusu olabilir. Eğer “Markete” derken bir özel isimden söz etmiyorsak, “market” sözcüğünün küçük harfle yazılması beklenir. Bir de “‘e” ya da ekle beraber yazılıp yazılmayacağına bakmalıyız.
- Özel isim olmayan sözcüklere getirilen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz. Örneğin “okula”, “markete”, “bakkala” gibi. Bu nedenle “market’e” değil “markete” yazılmalıdır.
- Cümlede “150 lira” ifadesi içinde bazen “Lira”nın büyük harfle yazıldığı görülüyor; TDK, para birim isimlerinin (lira, dolar, euro vb.) genel kullanımda küçük harfle yazılmasını önerir. “Lira” özel bir isim değildir. Daha doğru biçimi “150 lira” şeklinde küçük harfle olur.
Olası Düzeltilmiş Hali: “Markete 150 lira vermiş ama para üstünü almayı unutmuş.”
Eğer orijinal cümle “Markete 150 Lira vermiş ama para üstünü almayı unutmuş.” ise, “Lira”nın büyük harfle başlaması yazım kılavuzuna göre küçük bir hatadır. Bu yazım yanlışı bazı kaynaklarda tolere edilebilse de en doğrusu para birimlerinin küçük harfle kullanılmasıdır.
2.9. 9. Cümle
Orijinal: “Bakkal Lütfi Amcamı çok severdim sevinmeyi.”
Bu cümle, hem anlatım hem de yazım bakımından sorunludur. “Bakkal Lütfi Amcamı çok severdim” ifadesi kendi başına anlaşılsa da “sevinmeyi” kelimesinin sonda kullanılması cümleyi anlaşılmaz kılıyor. Burada bir yazım yanlışı değil, daha çok anlatım bozukluğu ve yanlış kelime kullanımı ya da cümle düşüklüğü var.
Cümle şu şekilde olması beklenebilir: “Bakkal Lütfi Amcamı çok severdim, sevginin değerini bilirdi.” ya da “Bakkal Lütfi Amca mı çok severdim, sevinmeyi?” şeklinde tamamen farklı bir anlam var. Neticede “sevinmeyi” fiil kökü “sevin-” + adlaştırıcı ek “-me” + iyelik mi, belirtme mi kullanıldı, belli değil.
Yazım kuralı olarak “Amcamı” ve “sevinmeyi” kelimelerinin hecelenmesinde imla hatası yoktur; problem kullanım hatasına dayandığı için “yazım yanlışı”ndan ziyade “anlatım bozukluğu”dur.
Sonuç: Bu cümlede açık bir yazım hatası yerine bariz bir anlatım bozukluğu mevcuttur.
2.10. 10. Cümle
Orijinal: “Ne kalesi, sessiz olan tarihi ve turistik bir mekandır.”
Bu cümlede de herhangi bir yazım hatası göze çarpmamaktadır. “Ne kalesi” ifadesi, konuşma dilinde sıklıkla kullanılan bir soru ifadesi (“Hangi kale?” vb.). “sessiz olan tarihi ve turistik bir mekândır” ifadesinde de yazım yanlışı bulunmuyor.
Sonuç: Yazım yanlışı yoktur.
2.11. 11. Cümle
Orijinal: “Elindeki boyayı çıkarmak için saatlerce uğraştı.”
“Boyayı” kelimesi, -yı belirtme hal ekini doğru almıştır. “Elindeki” bileşik kelime de doğru yazılmıştır (el + -in + -deki). “Saatlerce” ve “uğraştı” kelimelerinde de bir hata yoktur.
Sonuç: Bu cümlede yazım yanlışı yok.
2.12. 12. Cümle
Orijinal: “Kardeşimin boyu benim boyumdan 5 cm. daha uzun.”
Burada kimi kaynaklar “5 cm daha uzun” şeklinde noktalama işaretine gerek olmadığını belirtir. “5 cm.” şeklinde yazıldığında, bir kısaltma varmış gibi algılanabilir. Aslında “cm” zaten birim sembolüdür ve nokta ile bitirmek genellikle kısaltılmamış ifadelerde tercihe bağlıdır. TDK, metre, santimetre, kilo vb. ölçü birimlerini noktasız kullanmanın doğru olduğunu söyler (m, cm, kg). Cümlede noktalama bakımından “5 cm daha uzun” doğru kullanım olacaktır.
Kimi zaman “5 cm.” şeklindeki yazım, cümle sonunda kullanılmadıkça pek tercih edilmez. Metin içinde “5 cm daha uzun” şeklindedir. Çünkü “cm.” yerleşik bir kısaltma değildir, “cm” birim simgesidir.
Düzeltme: “Kardeşimin boyu benim boyumdan 5 cm daha uzun.”
Bu cümlede büyük (bariz) bir yazım yanlışı olmamakla birlikte TDK kılavuzuna göre birim sembolüyse nokta kullanılmaması önerilir.
2.13. 13. Cümle
Orijinal: “T.H.Y. iptal edilen uçak seferlerini başlatmak için hazırlık yapıyor.”
Burada “T.H.Y.” kısaltması (Türk Hava Yolları) noktalı kısaltmadır. Kısaltma kurallarına göre büyük harflerle yazılan ve her harfi bir sözcüğün başındaki harfi temsil eden kısaltmalarda (T.C., T.H.Y., T.B.M.M. vb.) genellikle nokta kullanılabilir. TDK bu konuda zaman zaman “THY” (noktasız) kullanımını da benimsemiştir. Metin içinde her iki kullanım da görülmektedir. Ağırlıklı olarak kurumsal kullanım “THY” şeklindedir. Yazım hatası demek çok katı olabilir, çünkü eskiden yaygın olan noktalı kullanım da mevcuttur. “iptal”, “edilen”, “uçak seferlerini başlatmak”… cümlenin geri kalanında yazım yanlışı yoktur.
Sonuç: Çok katı anlamda bakarsak “T.H.Y.” yerine “THY” daha yaygın güncel kullanımdır; ancak “T.H.Y.” yazım hatası sayılmaz. Bu cümlede yazım yanlışı yoktur.
2.14. 14. Cümle
Orijinal: “Ramazan Bayramı, bu yıl dışarıya çıkılmadan evlerde kutlandı.”
- “Ramazan Bayramı” büyük harfle yazılması doğrudur, çünkü bayram adları özel isimdir.
- “bu yıl” ifadesi doğru, “dışarıya çıkılmadan” ve “evlerde kutlandı” yazım olarak uygundur.
Bu cümlede yazım hatası bulunmamaktadır.
2.15. 15. Cümle
Orijinal: “Arkadaşım, bu yil İstanbul Üniversitesini kazandı.”
Burada iki yazım hatası dikkat çekebilir:
- “yil” → Doğrusu “yıl” şeklinde yazılmalıdır (ı harfi kullanımı).
- “Istanbul” → Türkçe yazımda büyük I harfi noktasız kullanıldığında hatalı olur. Doğrusu “İstanbul” şeklinde yazılmalıdır. (TDK’de büyük I harfi “I”, küçük ı olarak, büyük İ harfi “İ”, küçük i şeklinde yazılır. Dolayısıyla özel isim “İstanbul” daki baş harfin noktalı İ olması gerekir.)
Ayrıca “Üniversitesini” kelimesi cümle içinde doğru yazılmıştır. “Üniversitesi” bir özel isimle birleşik kullanıldığı için “İstanbul Üniversitesi” ifadesi de büyük harfle başlamalıdır. Sondaki “-ni” iyelik eki de doğru bağlanmış görünüyor.
Doğru Yazımı:
“Arkadaşım, bu yıl İstanbul Üniversitesini kazandı.”
2.16. 16. Cümle
Orijinal: “Hafta sonu Akdeniz’in Doğusu şiddetli yağışlı geçecek.”
Buradaki hassas nokta “Akdeniz’in Doğusu” ifadesinde “Doğusu” büyük harfle yazılmış. Bölge isimleri, coğrafi konum belirten “kuzey, güney, doğu, batı” gibi yön adları, eğer özel isim niteliğinde ise büyük harfle yazılabilir. Burada “Akdeniz’in doğusu” ifadesi bir coğrafi yön bildirmektedir. Bu kullanım kılavuz metinlerinde esnek olarak değerlendirilir. Bazı kaynaklarda “Akdeniz’in Doğusu” (özel bir bölge adı gibi) yazılabilir. Ancak TDK, standart yön belirten kelimelerin küçük harfle yazılması gerektiğini belirtir. Yön bildiren kelime haritalarda, idari bir bölge ismi gibi kullanılmadığında pekiştirme yapılmaz ve küçük harfle yazılır.
Bu nedenle en doğru kullanım “Akdeniz’in doğusu” şeklinde olabilir. “şiddetli yağışlı geçecek” ifadesinde ise dilbilgisi açısından “şiddetli yağışlı” biraz tuhaf bir birleşim olmakla birlikte (Çoğu zaman “şiddetli yağış bekleniyor” ya da “yoğun yağışlı geçecek” gibi kullanılır) yazım hatası değildir.
Olası Doğru Yazım: “Hafta sonu Akdeniz’in doğusu şiddetli yağışlı geçecek.”
2.17. 17. Cümle
Orijinal: “Galata köprüsünde balık tutmak, bir süreliğine yasaklandı.”
- “Galata köprüsünde” ifadesinde “Köprüsü” ayrı bir özel isme mi işaret ediyor? “Galata Köprüsü” diye yazmak daha yaygındır, çünkü “Galata Köprüsü” İstanbul’daki bir yere işaret eden özel isimdir.
- TDK kılavuzuna göre yer, mahalle, köprü vb. kendi özel adıyla anıldığında büyük harfle başlaması gerekir. O halde “Galata Köprüsünde balık tutmak, bir süreliğine yasaklandı.” şeklinde yazmak daha doğru olur.
- Bunun dışında fiillerde, eklerde bariz bir imla hatası yoktur.
Tamamen TDK kuralına göre “Galata Köprüsü” bir özel isimdir, “-nde” eki de bir ek olduğu için kesme işareti genellikle özel isimlerde kullanılır. Ancak örnek cümlelerde “Köprü” semt, mahalle, cadde isimleri gibiyse “Galata Köprüsü’nde balık tutmak…” şeklinde kesme işareti de kullanılabilir. Bu kural katı bir şekilde her zaman uygulanmasa da TDK, “Galata Köprüsü” gibi yapı adlarının özel isim sayılabileceğini belirtir.
Bu cümle kısmen yazım hatalı sayılabilir. Tam anlamıyla TDK kuralına uymak istersek:
“Galata Köprüsü’nde balık tutmak, bir süreliğine yasaklandı.”
Fakat “Galata köprüsünde” tamamen yanlış demek de zorlama olabilir; yine de ideal kullanım “Galata Köprüsü’nde”dir.
3. Yazım Yanlışı Tespit Edilen Cümleler Listesi
Yukarıdaki tüm incelemeleri özetlersek, sadece yazım hatası olan cümleler şu şekilde sıralanabilir:
-
(1. Cümle) “Kapının önünde duran onbeş yaşlarındaki çocuk seni soruyordu.”
- Yanlış: “onbeş”
- Doğru: “on beş”
-
(4. Cümle) “11 Şubat Pazartesi günü kırkınca yaş gününü kutlayacak.”
- Yanlış: “kırkınca”
- Doğru: “kırkıncı”
-
(6. Cümle) “Sokaktaki o kadar kalabalığa rağmen hiçbir şey duymadımı?”
- Yanlış: “duymadımı”
- Doğru: “duymadı mı?”
-
(8. Cümle) “Markete 150 Lira vermiş ama para üstünü almayı unutmuş.”
- Yanlış: “Markete 150 Lira” (burada “Lira” büyük harfle yazılmış)
- Daha Uygun: “Markete 150 lira vermiş ama para üstünü almayı unutmuş.”
Not: “Market’e” yazsaydı da özel isim olmadığı için kesme işareti kullanılmaz; yani “Market’e” yerine “markete” yazmak doğrudur.
-
(15. Cümle) “Arkadaşım, bu yil Istanbul Üniversitesini kazandı.”
- Yanlış: “yil” (“ı” yerine “i”) ve “Istanbul” (İ harfi yerine I)
- Doğru: “Arkadaşım, bu yıl İstanbul Üniversitesini kazandı.”
-
(16. Cümle) “Hafta sonu Akdeniz’in Doğusu şiddetli yağışlı geçecek.”
- Yanlış (tavsiye edilen düzeltme): “Doğusu” → küçük harfle “doğusu”
- Doğru: “Hafta sonu Akdeniz’in doğusu şiddetli yağışlı geçecek.”
Ayrıca (12. Cümle) “Kardeşimin boyu benim boyumdan 5 cm. daha uzun.” ifadesinde “5 cm.” şeklinde nokta kullanımı TDK tarafından önerilmez. Metin içinde “5 cm” yazmak daha doğrudur. Fakat pek çok kullanıcı bu noktayı ufak bir kısaltma işareti gibi varsaydığı için mutlak bir “yanlış” olarak kaydetmek sert olabilir. Yine de TDK kılavuzlarına göre nokta kullanılmaması tercih edilmektedir.
(17. Cümle) “Galata köprüsünde balık tutmak…” ifadesinde de “Galata Köprüsü’nde” daha doğru yazım olacaktır. Kimisi bu kullanımı yazım yanlışı olarak değerlendirebilir; kimisi küçük bir noktalama farkı olarak görebilir. Katı TDK kurallarına uymak istiyorsak “Galata Köprüsü’nde” şeklinde yazmalıyız.
4. Yazım Yanlışı Kuralları Üzerine Detaylı Bilgi
4.1. Sayıların Yazımı
- 5’ten küçük sayılar genellikle yazıyla belirtilir (iki, üç gibi). Ama teknik metinlerde rakam tercih edilebilir.
- On ve üzeri sayılar genelde ayrı yazılır: on beş, yirmi dört, otuz beş vb.
- Çekim ekleri sayıya bitişik yazılır: 2’yi, 3’e, 10’dan vb.
4.2. Soru Eki Yazımı
- “mı, mi, mu, mü” ekleri her zaman ayrı yazılır: “Duymadı mı?”, “Geldin mi?”, “Okudun mu?”
- Bu kural, fiil + soru eki biçiminde ortaya çıkar. TDK’de çok açık şekilde vurgulanır.
4.3. Özel İsimler
- Şehir, kişi, dağ, deniz, boğaz, köprü gibi varlıkların tam adı özel isim kabul edilir. Yazımda baş harfleri büyük yazılmalıdır: “İstanbul Boğazı”, “Galata Köprüsü”, “Uludağ”, “Ali”, “Hatice” vb.
- Özel isimlere gelen ekler çoğu durumda kesme işaretiyle ayrılır: “İzmir’e”, “Ali’ye”, “Galata Köprüsü’nde” vb.
4.4. Para Birimleri
- Lira, dolar, avro gibi para birimleri küçük harfle yazılır: “10 lira”, “20 dolar”, “5 avro.”
- Simgeler kullanıldığında (₺, $, €) sayıyla simge bitişik kullanılır: “10₺”, “20$” gibi.
4.5. Birim Sembolleri
- “cm, kg, km, m” gibi ölçü birimi sembolleri daima noktasız ve kısaltma halinde kullanılır: “5 cm”, “10 kg”, “3 m.”
- Cümle içinde “santimetre, kilogram, metre” gibi yazılacaksa bu kelimeler uzun biçimde yazılabilir ve normal kelime gibi ek alırlar: “5 santimetreyi ölçtüm.”
4.6. Ayrı/Bitişik Yazılan Kelimeler
- “buzdolabı” gibi birleşik kelimeler: “buz” + “dolabı”. Bitişik yazılmaları gerekir.
- “on beş” gibi (10 ve 15) sayıları: ayrı yazılır.
4.7. Yön Adlarının Yazımı
- “doğu, batı, kuzey, güney” kelimeleri yön belirtiyorsa küçük harfle yazılır: “Türkiye’nin kuzeyi.”
- Eğer coğrafi bölge adı haline geldiyse büyük harfle de yazılabilir: “Doğu Anadolu”, “Kuzey Amerika.”
5. Hatalı ve Düzeltilmiş Cümleleri Gösteren Tablo
Aşağıdaki tabloda, yazım yanlışı tespit ettiğimiz cümleleri ve düzeltilmiş hallerini özet hâlinde görebilirsiniz:
| Cümle No | Yanlış Cümle | Yazım Yanlışı | Doğru Hali |
|---|---|---|---|
| 1 | Kapının önünde duran onbeş yaşlarındaki çocuk seni soruyordu. | “onbeş” (bitişik yazılmış) | Kapının önünde duran on beş yaşlarındaki çocuk seni soruyordu. |
| 4 | 11 Şubat Pazartesi günü kırkınca yaş gününü kutlayacak. | “kırkınca” → sıra sayısı yanlış | 11 Şubat Pazartesi günü kırkıncı yaş gününü kutlayacak. |
| 6 | …hiçbir şey duymadımı? | “duymadımı” (soru eki bitişik) | …hiçbir şey duymadı mı? |
| 8 | Markete 150 Lira vermiş… | “Lira” büyük, “Market” → küçük harf | Markete 150 lira vermiş… (veya Market’e özel isim değilse kesme işareti kullanılmaz) |
| 15 | …bu yil Istanbul Üniversitesini kazandı. | “yil” (ı yerine i) ve “Istanbul” (noktasız I) | …bu yıl İstanbul Üniversitesini kazandı. |
| 16 | Hafta sonu Akdeniz’in Doğusu şiddetli yağışlı geçecek. | “Doğusu” büyük harfle | Hafta sonu Akdeniz’in doğusu şiddetli yağışlı geçecek. |
Diğer cümlelerde daha çok ifade bozukluğu veya anlam eksikliği (5 ve 9. cümlelerdeki gibi) bulunmaktadır.
6. Özet ve Son Değerlendirme
“Yazım yanlışı” olarak tespit ettiğimiz cümlelerde en sık karşılaşılan problemler şunlardır:
- Sayıların Yazımı: “onbeş” yerine “on beş” gibi.
- Sıra Sayılarının Yazımı: “kırkınca” yerine “kırkıncı.”
- Soru Ekinin Yazımı: “duymadımı” yerine “duymadı mı.”
- Para Birimlerinin Yazımı: “Lira” yerine “lira,” büyük harfle değil küçük harfle yazılmalı.
- Yönlerin Yazımı: Coğrafi yön adları küçük harfle yazılır, özel isimleşmiş ise büyük harfle yazılabilir. “Akdeniz’in doğusu,” “Doğu Anadolu” vb.
- Türkçe Karakter Kullanımı: “Istanbul” yerine “İstanbul,” “yil” yerine “yıl.”
Ayrıca yukarıdaki liste haricinde, noktalama işaretleri, ayrı yazılması gereken ekler veya bitişik yazılması gereken bileşik kelimeler konusu, Türkçenin en çok dikkate değer alanlarından biridir. Bu konuda düzenli okumalar yapmak, TDK’nin çevrim içi sözlüğünü ve imla kılavuzunu sık sık incelemek, yazım ve noktalama konusunda daha yetkin hâle gelinmesini sağlayacaktır.
Unutulmamalıdır ki “yazım yanlışı” sadece öğrencilerin değil, gündelik hayatta birçok kişinin karşılaştığı bir sorundur. İnternet ortamında, sosyal medyada, resmi metinlerde hatta kitaplarda bile zaman zaman yazım hatalarına tanık olmaktayız. Önemli olan, bu hataları fark edebilmek, doğru yazımı öğrenmek ve sık sık pratik yaparak kalıcı hâle getirmektir.
Kısa Özet:
- “Onbeş” gibi bitişik yazılan sayı, TDK’ye göre “on beş” şeklinde ayrı yazılmalıdır.
- Soru ekleri mutlaka ayrı yazılır (“duymadı mı?”, “geldin mi?” vb).
- Sıra sayıları “kırkıncı, otuzuncu, on beşinci” şeklinde yazılmalıdır.
- Para birimleri küçük harfle yazılır (“lira, dolar, euro”) ve özel isim olmadıkça kesme işareti kullanılmaz.
- Türkçe karakterlerin (ı, ğ, ş, İ vb.) doğru kullanılması önemlidir.
Kaynaklar:
- Türk Dil Kurumu (TDK) Resmî Web Sitesi (https://sozluk.gov.tr/)
- TDK Yazım Kılavuzu (Güncel Basım)
- TDK İmla Kılavuzu Online Kaynakları