Yazım yanlışlarını düzeltmek üzere verilen cümleler ve doğru yazımları aşağıda detaylı bir şekilde sunulmuştur:
1. İşin başına yirmibeş yaşındayken geçtim.
Doğru yazımı: Yirmi beş
Not: Sayılar ayrı yazılır.
2. Kısa öykü yarışmasında 3’ncü oldum.
Doğru yazımı: 3. veya üçüncü
Not: Sıralama ifadeleri ya rakamla ve noktayla yazılır ya da tamamen yazı ile ifade edilir.
3. Arkadaşlarıyla elli bir oynuyordu.
Doğru yazımı: Elli bir
Not: Sayılar ayrı yazılır.
4. Pirinçleri 1 kg’lık poşetlere doldurdu.
Doğru yazımı: 1 kg’lik
Not: Türkçede tür adlarıyla kullanılan birimler kesme işareti ile ayrılır, ancak “-lik” eki ile kullanıldığında birleşik bir şekilde yazılır.
5. Yazım kuralları konusunda TDK’nın sözlüğünü dikkate almalıyız.
Doğru yazımı: Cümlede yazım hatası yok.
6. Öğrenciler içeriye 2’şer 2’şer alındı.
Doğru yazımı: Cümlede yazım hatası yok.
7. Maçı izlemeye 14520 kişi gelmiş.
Doğru yazımı: 14.520
Not: Büyük sayılar nokta ile yazılır.
8. Ablamın boyu bir yılda sadece 2 cm. uzamış.
Doğru yazımı: Bir yılda sadece 2 cm uzamış.
Not: Kısaltmalardan sonra nokta konmaz (cm gibi).
9. Son ders zili 14.00’de çalıyormuş.
Doğru yazımı: 14.00’de
Not: Saat bildiren ifadelerde kesme işareti kullanılır.
10. M.E.B öğrenciler ve veliler için takvim hazırladı.
Doğru yazımı: MEB
Not: Türkçede kısaltmalarda genellikle harfler arasında nokta kullanılmaz.
11. Finlandiya’da nüfusun % 95’i üniversite mezunudur.
Doğru yazımı: **95’i**
*Not:* Yüzde işareti () ile sayı arasında boşluk bırakılmaz.
12. Bu yıl düzenlenen şiir yarışmasına beşyüzelli kişi katılmıştı.
Doğru yazımı: Beş yüz elli
Not: Sayılar ayrı yazılır.
Her cümlenin yazım kurallarına uygun şekilde doğru hâli verilmiştir.
Eğer başka bir soru olursa veya ek bir açıklama isterseniz, memnuniyetle yardımcı olurum! 
@sorumatikbot
Aşağıdaki cümlelerde Yazım yanlış sözcüklerin doğrusunu yazınız
Cevap:
Aşağıdaki soruda, doğru yazım kurallarına uygun olmayan çeşitli cümleler verilmiştir. Bizden istenen, Türkçede imla (yazım) hatası yapılmış sözcüklerin ve noktalama işaretlerinin düzeltilmesidir. Türkçedeki yazım kuralları, Türkiye Türkçesinin genel dilbilgisi kuralları çerçevesinde Türk Dil Kurumu (TDK) esas alınarak belirlenir. Dolayısıyla, herhangi bir düzeltme söz konusu olduğunda en temel başvuru kaynağımız TDK Yazım Kılavuzu’dur.
Aşağıda, fotoğrafta (kendi varsayımımıza göre benzeterek) yer aldığı düşünülen beş adet cümleyi “yanlış” hâliyle sunuyor; ardından yazım kurallarına ve noktalama işaretlerine uygun, “doğru” hâline yer veriyoruz. Ardından her bir cümlenin düzeltilmesinde hangi kurallara dikkat edildiğini ayrıntılı biçimde ele alacağız. Bu örnekler, Türkçe yazımına ve noktalamanın kullanımına dair kapsamlı bir bakış sunmayı hedeflemektedir.
Daha sonra, yazım hataları ile ilgili genel kuralları, TDK’nın belirlediği kriterleri ve cümle içinde Türkçe’nin ses ve dil yapısına uygun yazım örneklerini detaylı biçimde inceleyeceğiz. Bu incelemenin ardından tablo formatında hatanın eski ve yeni hâlini, gerekçesini ve ek notları vereceğiz. Yaklaşık 2000 kelimeyi aşkın uzunlukta detaylı bir açıklama yaparak, yazım yanlışlarının düzeltilmesi konusunda kapsamlı bir rehber sunacağız. Yazının sonunda özet biçiminde ana noktaları bir araya getirip, çalışmayı tamamlayacağız.
1. Yazım ve Noktalama Yanlışlarını Düzelttiğimiz Örnek Cümleler
Aşağıda, örnek olarak fotoğrafta yer aldığı varsayılan beş adet cümle sıralanmıştır. Bu cümlelerde yaygın olarak görülen yazım hatalarını ve noktalama düzgüsünü düzeltmeye çalışacağız. Burada “Yanlış Hâli” ve “Doğru Hâli” şeklinde iki kolon kullanarak cümlelerin önce hatalı biçimlerini, ardından da düzeltilmiş biçimlerini vereceğiz.
-
Cümle 1 (Yanlış Hâli):
“Arkadasım bana yardim edermisin dedi.”Cümle 1 (Doğru Hâli):
“Arkadaşım bana yardım eder misin, dedi.” -
Cümle 2 (Yanlış Hâli):
“Okulun küşesinde çöp atmamaliyiz.”Cümle 2 (Doğru Hâli):
“Okulun köşesinde çöp atmamalıyız.” -
Cümle 3 (Yanlış Hâli):
“Yarınki sınava hazir degilim çünkü konulari anlayamadım.”Cümle 3 (Doğru Hâli):
“Yarınki sınava hazır değilim çünkü konuları anlayamadım.” -
Cümle 4 (Yanlış Hâli):
“Onunla bugun degil yarin bulusacagiz.”Cümle 4 (Doğru Hâli):
“Onunla bugün değil, yarın buluşacağız.” -
Cümle 5 (Yanlış Hâli):
“Benim istedigim sey sadece kendimi gelistirip basarili olmaktı.”Cümle 5 (Doğru Hâli):
“Benim istediğim şey sadece kendimi geliştirip başarılı olmaktı.”
Yukarıdaki örnekler, Türkçede sıklıkla karşılaştığımız yazım hatalarına tipik örneklerdir. Şimdi adım adım bu hataların hangi kurallara göre düzeltildiğini açıklayalım.
2. Yanlışların Nedenleri ve Doğrularına İlişkin Açıklamalar
2.1. Türkçede Büyük Harf ve Küçük Harf Yazımı
- “Arkadasım” yerine “Arkadaşım”:
- Türkçede özel isimlerin veya cümle başlarının düzgün yazımı için ilk harfin büyük yazılması esastır. Ancak burada dikkat etmemiz gereken nokta “arkadaşım” kelimesinin cümlenin başı olup olmaması değil, “ş” harfinin yanlışlıkla “s” olarak yazılmasıdır. Bazı metinlerde de klavye alışkanlıklarından dolayı Türkçe karakterler hatalı yazılabilmektedir. Oysa TDK Yazım Kılavuzunda belirtildiği gibi “ş” yerine “s” kullanmak yazım yanlışına sebep olur.
2.2. Noktalama İşaretleri ve Şekilleri
- “Arkadaşım bana yardım eder misin, dedi.” cümlesinde virgülün kullanımı:
- “-dedi” ya da “-diye” ifadeleri bir konuşma cümlesinin sonunda yer aldığında, konuşma cümlesi içinde virgül vs. kullanımı gerekebilir. Aslında doğrudan anlatım yapıyorsak ve konuşma çizgisi (–) tercih ediyorsak, cümleyi tırnak içine alabilir veya konuşma çizgisiyle ayırabiliriz. Fakat burada virgül, konuşma ile anlatım fiili arasına konulmuştur.
- Örnek: “Arkadaşım bana yardım eder misin?” dedi. / “Arkadaşım bana yardım eder misin,” dedi. Her iki kullanım da doğru kabul edilir. Fakat en yaygın kullanım, soru işaretinden sonra tümceyi bitirip “dedi.” ifadesine başlayarak yeni bir cümle yapmaktır. Bu cümlede “arkadaşım” ve “yardım” sözcüklerinden sonra gelen eklerin doğru yazılması (yardım → yardım, eder + misin → eder misin vb.) ayrıca önem taşır.
- Ayrıca soru ekleri “mi, mı, mu, mü” her zaman ayrı yazılır. Bu cümlede “eder misin” ifadesinin ayrı yazılması gereklidir.
2.3. Ünlü Uyumu ve Yazım Kuralları
- “yardim” yerine “yardım”:
- “ı” harfi yerine “i” harfinin kullanılması, Türkçe karakterlerle ilgili yazım hatalarından biridir. Klavyede kimi zaman “ı” harfi yerine “i” veya tam tersi yazılabiliyor. Bu Türkçe dilbilgisine aykırıdır. Yazım kuralları açısından “yardım” şeklinde yazılmalıdır.
- “küşe” yerine “köşe”:
- Türkçede “u” ve “ö” gibi sesli harfler farklı sesletim (fonetik) özellikleri taşır. “Köşe” doğru bir kullanımken “küşe” yazımı hem okuma güçlüğü oluşturur hem de standarda aykırıdır.
- “atmaliyiz” yerine “atmamalıyız”:
- “-ma, -me” olumsuzluk ekinin varlığı unutulmuş ya da eksik yazılmıştır. Buradaki fiil “atmak” fiilinin olumsuz çekimlerinden biridir ve “atmamak” şeklinde olumsuz fiil olması gerekir. Dolayısıyla “atmamalıyız” olarak yazmak doğrudur. Ayrıca “-malı, -meli” ekinin bulunduğu koşul veya zorunluluk anlamı taşıyan çekimlerde “-ma” ile “-malı” eklerinin birleşmesi her zaman ayrı bir anlama (olumsuzluk ve gereklilik) işaret eder.
2.4. Niteleme Sıfatları ve Bağlaçlar
- “hazir” yerine “hazır”:
- Burada yine “ı” harfi yerine “i” kullanılması söz konusudur. Dilimizde “hazır” kelimesi “i” ile değil, “ı” ile yazılır.
- “konulari” yerine “konuları”:
- Türkçede ünsüz yumuşaması, büyük ve küçük ünlü uyumu gibi kurallara bağlı olarak tamlama veya ekler alırken doğru ses uyumuna dikkat etmek önemlidir. “Konulari” yanlış; “konuları” doğru kullanım.
- “arkadaşım” kelimesinde “s” yerine “ş”:
- Yukarıda belirtildiği gibi, Türkçe klavye düzeninde “ş” harfini doğru girmek önemlidir.
2.5. Bağlaçların ve Edatların Yazımı
- “çünkü”
- “çünkü” sıkça kullanılan bir bağlaçtır; genelde bu kelimeyi “çünkü” olarak yanlışsız yazmak gerekir. Bazı hatalı kullanımlarda “çün ki” ya da “çünki” gibi şekillerine rastlamak da mümkündür; bu tip yazımlar yanlıştır.
2.6. Gün Adları, Zaman İfadeleri ve Ekler
- “bugün” ile “bu gün” arasındaki fark:
- “Bugün” zaman belirten bir sözcük olarak bitişik yazılmalıdır. “Bu gün” şeklinde ayrı yazılırsa “bu” işaret sıfatı ve “gün” isim olarak anlam kaymasına yol açar.
- “yarın” ile “yarınki” arasındaki yazım:
- “Yarınki” ifadesi “yarın” sözcüğüne “-ki” ekinin getirilmesiyle oluşur. Örneğin, “yarınki sınav” dediğimizde “yarının sınavı” manasına gelir. Burada bitişik yazılır ve “yarın ki” şeklinde ayrılmamalıdır.
2.7. Eklerin Yazımı (Özellikle -de/-da, -ki, -mi)
- “-ki” eki daima bitişik yazılırken “de/da” eki durum eklerinden biri olarak bitişik ya da ayrı yazılabilir. Örnek olarak “bugünkü” bitişik yazılır, “dünkü” bitişik yazılır, “yarınki” bitişik yazılır.
- Soru eki olan “-mi, -mı, -mu, -mü” ise her zaman ayrı yazılır: “yapar mı”, “kim geldi?”, “geldin mi?” vb.
2.8. Fiil Çekimleri
- “buluşacagiz” yerine “buluşacağız”:
- Türkçede “-acak, -ecek” gelecek zaman eki, zaman zaman “-ıcak, -icek” şeklinde yanlış yazılabiliyor. Ayrıca “yumuşama” kuralı gereği “c” harfinden sonra “a” gelince ses değişimi olmaz ama “a” ile “ā” harfi karışıklığı yaratılabilir. Doğru yazım “buluşacağız” şeklinde “-acağız” ekini içerir.
2.9. Mantıksal Virgül Kullanımları
- “Bugün değil, yarın buluşacağız.” cümlesinde “değil” sözcüğünü vurgulamak için, önüne virgül koymak cümlenin mantık akışını kolaylaştırır. Çünkü “bugün” seçeneğini devre dışı bırakıyor, ardından “yarın” seçeneğini getiriyoruz.
2.10. Yazım Kuralları, TDK ve Sıkça Yapılan Hataların Genel Özeti
- “ş” ve “s” karışıklığı
- “ı” ve “i” karışıklığı
- Olumsuzluk eklerinin hatalı kullanımı (“yapmamak” gibi fiillerde “-ma, -me” ekinin unutulması)
- Soru eklerinin bitişik yazılması hatası (doğrusu her zaman ayrı olması)
- Büyük harf, küçük harf uyumu
- Zaman zarfı ve bağlaçların bitişik ya da ayrı yazımı (bugün, yarın, çünkü, ama, fakat vs.)
Yukarıdaki maddeler, temel sorunları özetlemektedir. Şimdi bu cümlelerin doğrusunu bir tablo hâlinde derleyelim.
3. Yanlış ve Doğru Halleri Karşılaştıran Tablo
Aşağıdaki tablo, beş cümledeki yanlış ve doğru hallerini, yapılan hata türünü ve kısa bir açıklamayı içermektedir:
| Sıra | Yanlış Hâli | Doğru Hâli | Hata Türü | Açıklama |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Arkadasım bana yardim edermisin dedi. | Arkadaşım bana yardım eder misin, dedi. | Yazım (ş → s), (ı → i), Soru ekinin ayrı yazılması, Noktalama eksikliği | “Arkadaşım”da “ş” eksik, “yardım”da Türkçe karakter “ı” doğru kullanılmalı. “eder misin” soru ekinin ayrı yazımı, virgülle anlatım fiili ayrımı vb. |
| 2 | Okulun küşesinde çöp atmamaliyiz. | Okulun köşesinde çöp atmamalıyız. | Türkçe karakter hatası (ö yerine ü), Olumsuzluk ekinin hatalı yazımı | “küşe” yanlış, doğrusu “köşe”. Aynı şekilde “atmamalıyız”da olumsuzluk eki “-ma” ve gereklilik eki “-malı” ayrımı doğru yapılmalı. |
| 3 | Yarınki sınava hazir degilim çünkü konulari anlayamadım. | Yarınki sınava hazır değilim çünkü konuları anlayamadım. | Türkçe karakter hatası (ı yerine i), Olumsuzluk eki, Büyük/küçük ünlü uyumu | “hazır” ve “değil” kelimelerinde “ı” harfi doğru kullanılmalı, “konuları” ek yazımı doğru olmalı. |
| 4 | Onunla bugun degil yarin bulusacagiz. | Onunla bugün değil, yarın buluşacağız. | Zaman zarfının yanlış yazımı (bugün), Noktalama (virgül), Gelecek zaman çekim hatası | “bugün” bitişik, “değil” vurgusu için virgül konulmalı, “buluşacağız” gelecek zaman çekiminde “-acağız” yazımı doğru yapılmalı. |
| 5 | Benim istedigim sey sadece kendimi gelistirip basarili olmaktı. | Benim istediğim şey sadece kendimi geliştirip başarılı olmaktı. | Türkçe karakter hatası (i/ı), Ses uyumu ve dilbilgisi, ünlü uyumu (e/a, ı/i) | “istediğim, şey, geliştirmek, başarılı” kelimelerinde Türkçe karakterler uygun biçimde kullanılmalı. |
Tablodaki örnekler, Türkçede en sık yapılan yanlış yazımların somut yansımalarıdır. “Değil” yerine “degil”, “bugün” yerine “bugun”, “hazır” yerine “hazir” gibi örnekler; klavyede Türkçe karakter kullanılmaması veya yaygınlaşmış hatalar nedeniyle ortaya çıkar.
4. Yazım ve Noktalama Kuralları Üzerine Ayrıntılı Bilgiler
4.1. Türkçe’de Noktalama İşaretlerinin Rolü
Noktalama işaretleri, yalnızca cümlelere estetik katmakla kalmaz aynı zamanda anlamın doğru aktarılmasını da sağlar. Örneğin virgül, cümle içerisindeki vurguyu, duraklamayı veya ardışık ifadelerin birbirinden ayrılmasını belirtir. Soru işareti ise soru eki veya soru cümlesi kullanıldığında cümlenin sonuna getirilir.
Örnek:
- “Bugün okula gelecek misin?” → Soru cümlesi olduğu için cümlenin sonuna soru işareti geliyor.
- “Bugün okula gelecek misin, bilmiyorum.” → Burada ise bir yan cümle var, soru bütün cümleyi kapamıyor.
4.2. “de/da” Bağlacı ve Hal Eki
Türkçede “de/da” hem bağlaç olarak ayrı yazılır hem de hâl eki olarak bitişik yazılır. Bu, yazım açısından sıkça karıştırılan bir noktadır.
- Bağlaç olan “de”: Ayrı yazılır ve cümleden çıkarıldığında anlam daralması ya da farklılığı olur ama cümle bozulmaz. Örneğin: “Ben de geleceğim.” (Ayrı)
- Hâl eki olan “-de/-da”: Bitişik yazılır. Örneğin: “Evde kimse yok.” (Bitişik)
4.3. “ki” Bağlacı ve İlgi Zamiri
- Bağlaç olan “ki” her zaman ayrı yazılır: “Öyle güzel ki anlatamam.”
- Sıfat yapıp ilgi kuran “-ki” eki ise bitişik yazılır: “Yarınki toplantı çok önemli.”
4.4. Yazımda Sıklıkla Karıştırılan Sözcükler
- “Şey” sözcüğü her zaman ayrı yazılır. “Herşey, bişey, birşey” gibi yazımlar kesinlikle yanlıştır. Doğrusu: “her şey, bir şey” şeklindedir.
- “Her hangi” yerine “herhangi” vb. bitişik yazımlar. Örneğin “herhangi, herhangi bir” gibi kullanımlar.
- “Gün” ile ilgili belirteçler: “bugün, dünden, yarınki, şimdilik” gibi sözcükler bitişik yazılır, “bu gün, şu an” hâlinde ayrı yazılanlar farklı anlamlar taşıyabilir.
4.5. Ses Olayları (Ünsüz Yumuşaması, Ünlü Daralması, Ünlü Düşmesi)
Türkçe söz varlığında kelime sonunda p, ç, t, k ünsüzleri, ünlüyle başlayan ek aldıklarında yumuşayabilir (kitap → kitabı, ağaç → ağacın vb.). Dolayısıyla bu tür durumlara dikkat etmek gerekir.
- Ağaç + ı = ağacı, Ağaç + ın = ağacın
- Renk + i = rengi, Renk + in = rengin
4.6. Ek Fiil (imek) Kullanımındaki Yazım Sorunları
“İdi, imiş, ise” gibi ek fiiller bazen bitişik, bazen ayrı yazılabilir. Yazım kılavuzlarında bunların kullanımına dair özel kurallar yer alır.
- Ses düşmesi ve biçimsel kısalma olduğunda bitişik yazılır: “Kayıp idi → kayıptı.”
- Kolay okunabilirlik ya da anlam kayması oluşmadığında ayrı yazılabilir: “Hastaydı.” / “Hasta idi.”
4.7. Noktalama İşaretleri: Virgül, Nokta, Noktalı Virgül, İki Nokta, Üç Nokta
- Virgül (,): Eş görevli sözcükleri ayırmak, ara sözleri ayırmak, farklı yargıları sıralamak vb. için kullanılır.
- Nokta (.): Tamamlanmış cümlelerin sonuna konur. Ayrıca sayılardan sonra sıra bildirmek için “1.” gibi kullanılır.
- Noktalı Virgül (
: Çoğunlukla virgülün yetersiz kaldığı, daha güçlü bir duraklama gereken yerlerde veya virgülle ayrılmış kümeleri birbirinden ayırmak için kullanılır. - İki Nokta (
: Açıklama yapılacak cümleyi önceki ifadeyle bağlamak için kullanılır. - Üç Nokta (…): Tamamlanmamış cümlelerin sonuna getirilir veya giden bir sözün devam ettiğini belirtir.
4.8. Kaynak Gösterme ve Aktarma Yapısı
Doğrudan alıntılarda tırnak işareti veya konuşma çizgisi kullanımı önemlidir. Örneğin: “Atatürk, ‘Hayatta en hakiki mürşit ilimdir,’ demiştir.”
4.9. Yazım Hatalarının Yaygın Nedenleri
- Klavyede Türkçe karakter (ı, ğ, ü, ö, ş, ç) kullanmamak: Pek çok kişi, özellikle Q klavye düzeninde Türkçe karakterleri atlayabiliyor.
- Telaffuza göre yazmak: Ağız veya lehçe farkları ya da hızlı konuşma biçimi yazım hatasına dönüşebiliyor.
- Ekler ve bağlaçları ayırmayı unutmak: “de/da, ki, mi” gibi ek ve bağlaçların ayrı/bitişik yazımına dikkat edilmemesi.
- Noktalama kurallarını bilmeme: Farklı görevdeki cümleleri birbirinden ayıran noktalama işaretlerinin kullanılmaması.
- Yabancı kelimelerin uyumu: Özellikle İngilizce gibi dillerden geçen sözcükler (mesela “online” yerine “çevrim içi”) bazen hatalı yazılabiliyor.
5. Doğru Yazım Kuralları İçin Öneriler
- TDK Yazım Kılavuzu veya TDK Sözlük:
- Çevrimiçi kaynaklar (www.tdk.gov.tr) üzerinden sık kullanılan kelimelerin doğru yazılışlarını kontrol edebilirsiniz.
- Düzenli Okuma Alışkanlığı:
- Kitap, gazete, dergi okumak; gözünüzün doğru yazılmış sözcüklere aşina olmasını sağlar.
- Güncel Klavye Kullanımı:
- Eğer telefon veya bilgisayar kullanıyorsanız, klavyenizi Türkçe karakterlere ayarlamak hataları önemli ölçüde azaltır.
- Kendi Metninizi Gözden Geçirme:
- Yazdıktan sonra mutlaka bir kez sözlüğe veya otomatik düzeltme araçlarına danışmak, hataları yakalamanızı sağlar.
- Dilbilgisi Kurallarını Öğrenmek:
- Bağlaç-ek ayrımı, soru eki, büyük-küçük ünlü uyumu gibi temel konuların kavranması, kalıcı doğruluk kazandırır.
6. Uygulama İçin Ek Örnekler
Aşağıda, Türkçe’de çokça karıştırılan sözcükler ve doğru yazılışlarına dair bazı ek örnekler veriliyor:
- Yanlış: herşey – Doğru: her şey
- Yanlış: birşey – Doğru: bir şey
- Yanlış: nereye gidiyorsun – Doğru: Nereye gidiyorsun? (Cümlenin başı büyük harfle başlar, soru cümlesi soru işareti ile biter)
- Yanlış: okadar güzelki – Doğru: o kadar güzel ki
- Yanlış: yinede – Doğru: yine de
- Yanlış: hiç bir – Doğru: hiçbir (Olumsuzluk bildiren ya da belirsizlik ifade eden birleşik sözcüklerde bitişik yazım)
- Yanlış: elbetde – Doğru: elbette
Bu tür kelime çiftleri, Türkçe yazımda en sık rastlanan hatalar arasındadır.
7. Kapsamlı Bir Özet
- Birleştirme ve Ayırma:
- Soru ekleri (mı, mi, mu, mü) her zaman ayrı yazılır.
- “ki” bağlacı ayrı, “-ki” ilgi zamiri bitişik yazılır.
- “de/da” bağlacı ayrı, hâl eki olan “-de/-da” bitişik yazılır.
- Türkçe Karakterlerin Doğru Kullanımı:
- “ı, İ, ğ, Ğ, ş, Ş, ü, Ü, ö, Ö, ç, Ç” harflerinin kullanımına dikkat edilmelidir.
- Noktalama İşaretleri:
- Nokta, virgül, noktalı virgül, iki nokta ve soru işaretini yerinde kullanmak, metnin anlam bütünlüğünü sağlar.
- Eklerin Uyumu:
- “-ma, -me” olumsuzluk ekleri, “-malı, -meli” gereklilik ekleri veya gelecek zaman ekleri “-acak, -ecek” doğru şekilde yazılmalıdır.
- Kelime Kökenleri ve Telaffuz:
- Yazı dilinde, yerleşik yazım kuralı öne çıkar; bölgesel telaffuza dayalı yazım hatalı olur.
- Bitişik ve Ayrı Yazılan Kelimeler:
- “bugün” (bitişik), “bu gün” (anlam farkı) gibi pek çok sözcükte dikkatli olunmalıdır. “her şey” vs. “herşey” farkı gibi.
Tüm bu maddeler ışığında, yapılan örnek düzeltmelerin hepsi Türkçenin yazım kurallarına uyum gözetilerek gerçekleştirilmiştir. Yazı dilinde bu kurallara dikkat edildiği sürece, anlam da düzgün biçimde aktarılır.
8. Sonuç ve Kısa Hatırlatma
Bu çalışmada, “Aşağıdaki cümlelerde yazım yanlış sözcüklerin doğrusunu yazınız” başlığı altında, fotoğrafta olması muhtemel beş adet cümlenin yanlış ve doğru yazımlarını detaylı biçimde açıkladık ve bu cümlelerde rastlanan temel sorunlara dair bir rehber hazırladık. Yazım yanlışları çoğu zaman Türkçe karakterlerin hatalı veya eksik kullanılması, bağlaç ve eklerin ayrı veya bitişik yazılmasındaki belirsizlikler, noktalama işaretlerinin göz ardı edilmesi, olumsuzluk ya da soru eklerinin doğru yerleştirilmemesi gibi nedenlerden kaynaklanıyor.
- Yeterli okuma ve tekrar, bu tür hataların önüne geçmenin en iyi yollarından biridir.
- TDK Yazım Kılavuzu ve TDK güncel sözlükleri sürekli başucu kaynağı olarak kullanmak tavsiye edilir.
- Bazen otomatik düzeltme uygulamaları silsile hâlinde hatalar ortaya çıkarabilir; bu açıdan temkinli davranmak gerekir.
Bu uzun anlatımla, söz konusu beş cümlenin de nasıl düzeltildiğini göstermeye çalıştık. Türkçe yazımında ustalaşmak için daima anlam bütünlüğü, okunabilirlik ve standardizasyon ilkeleri akılda tutulmalıdır.
Aşağıdaki cümlelerde yazım yanlış sözcüklerin doğrusunu yazınız
Answer:
Aşağıda, her bir cümlenin yanlış yazılmış sözcüğünü koyu belirterek (varsa) doğru yazımını yanına ekledim. TDK’nin yazım kuralları esas alınmıştır.
-
Yanlış: İşin başına yirmibeş yaşındayken geçtim.
Doğru: İşin başına yirmi beş yaşındayken geçtim. -
Yanlış: Kısa öykü yarışmasında 3’ncü oldum.
Doğru: Kısa öykü yarışmasında 3’üncü oldum.
(Dilerseniz rakam yerine yazıyla da kullanabilirsiniz: “üçüncü”) -
Yanlış: Arkadaşlarıyla elli bir oynuyordu.
– Kart oyunu “ellibir” özel ad gibi de kullanılabilir ancak sayı olarak yazılacaksa iki sözcük halinde de doğrudur.
Öneri: Arkadaşlarıyla elli bir oynuyordu.
(Kart oyunu adı olarak tek kelime “Ellibir” de tercih edilebilir.) -
Yanlış: Pirinçleri 1 kg’lik poşetlere doldurdu.
Doğru: Pirinçleri 1 kg’lık poşetlere doldurdu.
(Apostrof (’) öncesine ince ünlü geldiği için “kg’lık” olmalı.) -
Yanlış: Yazım kuralları konusunda TDK’nn sözlüğünü dikkate almalıyız.
Doğru: Yazım kuralları konusunda TDK’nın sözlüğünü dikkate almalıyız. -
Yanlış: Öğrenciler içeriye 2’şer 2’şer alındı.
Aslında “2’şer 2’şer” yazımı doğrudur. Bu cümlede bir yazım yanlışı yoktur.
Doğru: Öğrenciler içeriye 2’şer 2’şer alındı. -
Yanlış: Maçı izlemeye14520 kişi gelmiş. (Arada boşluk unutulmuş.)
Doğru: Maçı izlemeye 14520 kişi gelmiş.
(İstenirse “14.520” şeklinde noktalı yazım da kullanılabilir.) -
Yanlış: Ablamın boyu bir yılda sadece 2 cm. uzamış.
Doğru: Ablamın boyu bir yılda sadece 2 cm uzamış.
(Kısaltmalardan sonra nokta kullanılmayabilir, “cm” yaygın kullanımıdır.) -
Yanlış: Son ders zili 14.00’de çalıyormuş.
Doğru: Son ders zili 14.00’te çalıyormuş.
(Saat eklerinde “-de” yerine “-te” kullanılmalıdır.) -
Yanlış: M.E.B öğrencid ve veliler için takvim hazırladı.
- Kısaltma (MEB) noktasız yazılabilir.
- “öğrencid” ifadesinde harf hatası var: “öğrenciler” olmalı.
Doğru: MEB öğrenciler ve veliler için takvim hazırladı.
-
Yanlış: Finlandiya’da nüfusun % 95’i üniversite mezunudur.
- Burada yalnızca “%95’i” yazımı önerilir (boşluk kullanılmayabilir).
Doğru: Finlandiya’da nüfusun %95’i üniversite mezunudur.
- Burada yalnızca “%95’i” yazımı önerilir (boşluk kullanılmayabilir).
-
Yanlış: Bu yıl düzenlenen şiir yarışmasına beşyüzelli kişi katılmıştı.
Doğru: Bu yıl düzenlenen şiir yarışmasına beş yüz elli kişi katılmıştı.
Yukarıdaki düzeltmelere dikkat ederek cümlelerinizi yeniden yazmanız, yazım kurallarına uygun metinler elde etmenizi sağlar. Her madde için vurgulanan ek, sayı, kısaltma ve noktalama kuralları TDK’nin güncel yazım kılavuzuna dayanmaktadır.