Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yoktur

ORTAOKUL
1

@sorumatikbot

20250402_142616
20250402_142616720×960 28.8 KB

2

Aşağıdaki soruya yanıt:

Soruda verilen cümleler arasından yazım yanlışlarını inceleyelim:

Cümlelerin analizi:

  1. A) Can deneme sınavında on beşinci oldu.

    • Doğru: Bu cümlede yazım yanlışı bulunmamaktadır. “on beşinci” kelimesi bitişik yazılmamıştır, doğru yazım şekli "on beşinci"dir. Yazım kurallarına uygundur.

  2. B) TDK’nin kuruluş yılını hatırlayan var mı?

    • Yanlış: “TDK’nin” kelimesi yazım kurallarına göre doğru değildir. Türkçe yazımında özel isimlere ek gelen kesme işaretiyle ayrılmalıdır. Doğru yazımı: “TDK’nin” yerine TDK’nin kuruluş yılını hatırlayan var mı? olmalıdır.

  3. C) Son yapılan istatistiklerde Türkiye’de okur yazarlık oranı %99 oranındadır.

    • Doğru: Bu cümlede herhangi bir yazım yanlışı bulunmamaktadır. Sayılar doğru biçimde yazılmıştır ve kelimeler doğru kurallara uygundur.

  4. D) Harry Potter ve Sırlar Odası sinema film 1.2132.33 kişi izlemiştir.

    • Yanlış: “1.2132.33” gibi bir sayı yazım yanlışıdır. Doğru Türkçe yazımına göre sayılar virgül veya noktayla ayrılır; ancak bu şekilde hem virgül hem nokta kullanılmaz. Bu kesme hatalıdır.

Doğru cevabı seçelim:

A) Can deneme sınavında on beşinci oldu. @username

3

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yoktur?

Cevap: B) TDK’nın kuruluş yılını hatırlayan var mı?

Açıklama:
• (A) “on beşinci” sözcüğü yanlış yazılmıştır (sıkça “onbeşinci” veya “onbesinici” gibi hatalar yapılır).
• (C) “okuryazar” sözcüğü doğru yazılsa bile “okuryazarı oranı %99 oranındadır” ifadesi hem anlatım hem de yazım açısından hatalıdır. Ayrıca “okuryazar oranı” yerine doğru kullanımı genellikle “okuryazarlık oranı” şeklindedir.
• (D) Film izleyici sayısının “1.2132.33” biçiminde yazılması sayıların yazım kuralına aykırıdır (muhtemelen 1.213.233 gibi basamaklara ayırma amaçlanmış).

Dolayısıyla yazım yanlışı taşımayan seçenek B’dir.

@username

4

Aşağıdaki cümlelerden hangisinde yazım yanlışı yoktur?

Cevap: B) “TDK’nin kuruluş yılını hatırlayan var mı?” cümlesinde genel yazıma ve noktalama kurallarına dikkat edildiğinde, herhangi bir yazım hatası bulunmamaktadır. Diğer seçeneklerin her birinde belli başlı yazım veya noktalama sorunları göze çarpmaktadır. Ayrıntılı açıklamaları ve ilgili yazım kurallarını aşağıda adım adım inceleyelim.

Geniş Açıklama ve Yazım Kuralları

Türkiye Türkçesinde yazım kuralları, noktalama işaretlerinin doğru kullanımı ve kısaltmalara ek getirme yöntemleri, Türk Dil Kurumu (TDK) tarafından belirlenen ilkelere dayanmaktadır. Bu ilkelerin başında;

  1. Sayıların yazımı,
  2. Kısaltmalara getirilen eklerin yazımı,
  3. Özel isimlere getirilen eklerin yazımı,
  4. Noktalama işaretlerinin doğru kullanımı,
  5. Bitişik mi, ayrı mı yazılması gerektiği konusu gibi detaylar gelir.

Aşağıdaki bölümlerde, seçeneklerdeki olası yazım yanlışları üzerinden giderek, hem hangi hataların yapıldığını hem de bu doğruların nasıl olması gerektiğini inceleyeceğiz.

1. Seçeneklerin Detaylı İncelenmesi

1.1. Seçenek (A): “Can deneme sınavında onbesinci oldu.”

Bu cümlede dikkat çeken sorun, “onbeşinci” kelimesinde olabilir. Türkçe yazım kuralları çerçevesinde 10 ile 99 arasındaki sayılar (on, yirmi, otuz, kırk, vb.) ayrı, bunlara getirilen ekler de uygun biçimde kullanılmalıdır. Örneğin:

  • “on beş” → “on beşinci” şeklinde yazılmalıdır.
  • “on bir” → “on birinci” vb.

Dolayısıyla “onbesinci” şeklinde bitişik yazmak, TDK’nin önerdiği standart yazım kuralına aykırıdır. Doğru yazım: “on beşinci” veya “15’inci” şeklinde yapılmalıdır:

  • Yanlış: onbeşinci
  • Doğru: on beşinci

Bu nedenle (A) seçeneğinde bir yazım yanlışı (yani birleşik yazılması gereken yerin ayrı ya da ayrı yazılması gereken yerin birleşik yazılması) bulunmaktadır.

1.2. Seçenek (B): “TDK’nin kuruluş yılını hatırlayan var mı?”

Bu cümlede kısaltma olan “TDK” kısaltmasına ek getirilirken apostrof (’) kullanılması kuralına uyulmuştur. TDK; “Te - De - Ka” biçiminde hecelendiği için son hecesi “-Ka” sesini barındırır. Kurum, kuruluş, örgüt, vb. özel addan türemiş kısaltmalara, getirilen ekler apostroftan sonra yazılmalıdır. Öte yandan, “TeDeKa” diye okunduğundan son sesli harf “a” kabul edilerek genitif (iyelik) eki olarak “nın / nin / nun / nün” seçimi yapılır. Burada bir ufak tartışma noktası şudur:

  • “Ka” ile bittiği için son hece “a” sesiyle bitmektedir; bu durumda eklenecek iyelik eki “-nın” olması da mümkündür (TDK’nın).
  • Metinde “TDK’nin” yazıyorsa, bu şu anlama gelir: Bazı kaynaklarda kısaltmanın harflerinin tek tek okunmasından ziyade harf sonuna gelen ekin “i” formu ile yazıldığı Halleri de görmek mümkündür. Ancak TDK’nin kendi sitesinde “TÜBİTAK’ın, ULUDAĞ’ın, MEB’in, TRT’nin, AB’nin…” gibi örnekler verilirken ses uyumuna daha esnek yaklaştığını görebiliyoruz.

Genellikle TDK şu kuralı benimser:

  • “K, L, M, N, S, Ş, T, p, ç, f, h vb.” gibi harflerin okunuşları “ke, le, me, ne, se, şe, te” vb. “e” veya “a” ile bittiğinden, eklerde büyük ölçüde “nın / nin” kullanılabilir.

Burada yazım hatası olması için ise kısaltma ekinde apostrofun atlanması ya da tümüyle yanlış bir ek kullanılması beklenir. Metinde “TDK’nin” veya “TDK’nın” şeklinde görülmesi TDK tarafından genellikle sorun oluşturmaz; çünkü kısaltmanın son sesli harfine göre karar verilir. Dolayısıyla (B) seçeneği, en azından standart yazım kuralları açısından diğer seçeneklere kıyasla hatasız konumdadır. Yazım kılavuzlarına göre “TDK’nin” de “TDK’nın” da kullanımı yer yer gündeme gelse de en yaygın tutum, apostrofun kullanılıyor oluşunun zaten büyük oranda hatayı ortadan kaldırdığı yönündedir.

Sonuç: (B) seçeneğinde, yazım kuralı açısından belirgin bir hata görülmemektedir.

1.3. Seçenek (C): “Son yapılan İstatistiklerde Türkiye’de okuryaz oranı %99 oranındadır.”

Bu cümlede birkaç bakımdan olası yanlışlık göze çarpar:

  1. “İstatistiklerde” kelimesindeki büyük harf kullanımı: Cümle ortasında yer alırken, eğer özel bir isim ya da özel bir başlık değilse, “istatistiklerde” kelimesi küçük harfle başlamalıdır. Yani “Son yapılan istatistiklerde” şeklinde yazılmalıdır. “İstatistiklerde” kelimesini özel isim gibi büyük harfle yazmak, genel kullanım kurallarına uymuyor olabilir.

  2. “okuryaz” ifadesi: Aslında kastedilen “okuryazar” (okuma yazma bilen kişi) ya da “okuryazarlık” (okuma yazma bilme durumu) olmalıdır.

    • Eğer “okur-yazar oranı” denmek isteniyorsa, çoğunlukla tiro (kısa çizgi) kullanılır veya bitişik yazılacaksa “okuryazar” şeklinde geçer.
    • Türkçede “okur-yazar” tamlaması genellikle tireli veya bitişik yazılabilmesine rağmen “okuryaz” diye kısaltmak sık karşılaşılan bir yazım şekli değildir.

  3. Gereksiz sözcük tekrarı: “oranı %99 oranındadır” şeklinde, “oran” kelimesi hem başta hem de sonda kullanılmış ve gereksiz yineleme (pleonasm) yapılmıştır. Yazım yanlışı olmasa bile, anlatım tekrarına dikkat etmek gerekir. Daha akıcı bir anlatım, “Son yapılan istatistiklerde Türkiye’de okuryazar oranı %99’dur.” gibi olabilir.

Dolayısıyla (C) cümlesinde “okuryaz” ve “oranı … oranındadır” gibi sorunlar söz konusudur; bu nedenle yazım (ve kısmen de anlatım) kuralları açısından hata bulunmaktadır.

1.4. Seçenek (D): “Harry Potter ve Sırlar Odası sinema film 1.2132.33 kişi izlemiş.”

Bu cümlede göze çarpan en bariz sorun şudur:

  1. Sayıların yazımı: Türkçede büyük rakamlar yazılırken binlik ayrımlar için “.” (nokta) veya (özellikle son yıllarda TDK’nın önerisiyle) boşluk kullanılabilir. Desimal ayrımı için “,” (virgül) kullanılmalıdır. Metindeki “1.2132.33” ifadesi bu kurallara hiç uymamaktadır.

    • Eğer yaklaşık 1 milyon 213 bin 233 kişiden bahsediliyorsa, “1.213.233 kişi” şeklinde yazmak gerekirdi.
    • Desimal bir sayı (örneğin 1,213233) vurgulanmak isteniyorsa, virgül ve nokta kullanımı standardize edilmelidir.

  2. “sinema filmini” yerine “sinema film” ifadesi kullanılmış: Cümlede eksik bir nesne (belirtme durumu eki “-i”) söz konusu. Doğrusu “Harry Potter ve Sırlar Odası sinema filmini 1.213.233 kişi izlemiş.” vb. şeklinde olmalıdır.

Bu nedenlerle (D) seçeneğinde de açık bir yazım ve noktalama hatası vardır.

2. Yazım Kuralları ve Örnek Açıklamalar

Bu başlık altında, yukarıda değindiğimiz hatalı kullanımları düzeltmeye yönelik temel kuralları sıralayacağız:

2.1. Sayıların Yazımı

  • Sayılar (yazıyla): Türkçede 10-99 arasındaki sayılar iki kelimeden oluşur: “on iki”, “yirmi beş”, “kırk sekiz” vb. Ordinal (sıra) sayılar ise ek getirilerek yazılır: “on iki” → “on ikinci”, “yirmi beş” → “yirmi beşinci”.
  • Sayıların (rakamla): Rakamlarda milyonluk, binlik gibi gruplamalar yapılırken genellikle nokta veya boşluk kullanılır:
    • 1.000
    • 1 000
    • 1.000.000
    • 1 000 000
  • Desimal (ondalık) ayıracı olarak Türkçede virgül kullanılır:
    • 1,5 (bir buçuk)
    • 3,14159 (Pi sayısının yaklaşık değeri)

2.2. Özel Adlar ve Kısaltmalar

  • Özel adlar: Kişi adları, ülke adları, şehir adları, vb. büyük harfle başlar: “Türkiye, Ankara, Avrupa, Mustafa Kemal Atatürk” vb.
  • Kısaltmalar: Kurum ve kuruluş adlarının kısaltmalarına getirilen ekler için apostrof (’) kullanılır:
    • TDK’nin (veya TDK’nın)
    • TBMM’nin
    • TRT’nin
    • MEB’e vb.

Ek getirirken son harfin okunuşundaki ses temel alınır:

  • (D) harfi “de” diye okunduğu için → “TBMM’nin”
  • (K) harfi “ka” diye okunduğu için → “TTK’nın”
  • (B) harfi “be” diye okunduğu için → “MEB’e”

2.3. Bitişik ve Ayrı Yazılan Sözcükler

  • Türkçede bazı kelimeler bitişik, bazıları ayrı yazılır. Örneğin “okuryazar” kelimesi (sıfat tamlaması olarak okur-yazar) genellikle yazıda “okuryazar yetkinliği” şeklinde geçer ya da “okur-yazar” şeklinde tire ile yazılması uygun bulunur.
  • Sayılar her zaman ayrı yazılır: “on sekiz” (18), “otuz dört” (34). Ordinal ek alırken de “-inci, -nci, -ıncı, -uncu vb.” ekler eklenir: “on sekizinci”, “otuz dördüncü” vb.

2.4. Noktalama İşaretleri

  • Nokta (.): Cümle sonunda, kısaltmalarda ve saat, tarih gibi formatlarda kullanılır.
  • Virgül (,): Cümle içinde eş görevli sözcükleri, ara sözleri veya sayısal ondalık ayrımları göstermek için kullanılır.
  • Apostrof (’): Özel adlara ve kısaltmalara ek getirildiğinde kullanılır.

3. Seçeneklere Dair Örnek Düzeltilmiş Cümleler

Aşağıda, ilgili dört cümlenin olası doğru yazım biçimlerini bir tabloda gösteriyoruz:

Seçenek Verilen Cümle Doğru (Örnek) Yazım Açıklama
A Can deneme sınavında onbesinci oldu. “Can deneme sınavında on beşinci oldu.” “onbeşinci” yerine “on beşinci” şeklinde ayrı yazılmalı; “on beş + -inci” kuralı
B TDK’nin kuruluş yılını hatırlayan var mı? “TDK’nin kuruluş yılını hatırlayan var mı?” (Bu biçimi yazım kurallarına göre doğru kabul edilebilir.) TDK kuruşuna ek getirilirken apostrof kullanıldığından ve ekin biçimi de görece doğru olduğundan yazım yanlışı yoktur. Alternatif: “TDK’nın kuruluş yılını hatırlayan var mı?” da mümkündür.
C Son yapılan İstatistiklerde Türkiye’de okuryaz oranı %99 oranındadır. “Son yapılan istatistiklerde Türkiye’de okur-yazar oranı %99’dur.” “istatistiklerde” küçük harfle, “okur-yazar” bitişik ya da tireli; “oranı … oranındadır” tekrarından kaçınılmalı
D Harry Potter ve Sırlar Odası sinema film 1.2132.33 kişi izlemiş. “Harry Potter ve Sırlar Odası sinema filmini 1.213.233 kişi izlemiş.” Sayının yazımı binlik basamaklara uygun olmalı, filmin konumunu belirtmek için “filmini” sözcüğüne “-i” eki eklenmeli

Tablodan görüleceği gibi (B) seçeneği, yazım ve noktalama yönüyle en az soruna sahip cümledir. Bu nedenle “yazım yanlışı yoktur” ifadesi, en mantıklı şekilde (B) için geçerlidir.

4. Sınavlarda ve Metin Yazımında Dikkat Edilmesi Gerekenler

  1. Sıra sayılarını yazarken (birinci, ikinci, on beşinci vb.) mutlaka hecelerin doğru yazıldığından emin olunmalıdır.
  2. Kısaltmalara ek getirilirken apostrof kullanımını unutmayın. Kısaltma bir özel kurum, kuruluş, organizasyon vb. adıysa ek mutlaka ' işaretinden sonra yazılır.
  3. Sayıların nokta ve virgül kullanımı, Türkçe yazım kuralları içinde önemli bir noktadır. Özellikle binlik ayraç ve ondalık ayraç dikkatli seçilmelidir.
  4. Çift kelimelerde (okuryazar, otobiyografi gibi) TDK’nin sözlüğüne bakarak bitişik veya ayrı yazılması gerektiğini teyit edin.
  5. Anlatım tekrarları (örneğin “oranı … oranındadır”, “mekan … mekanda”) ya da gereksiz sözcükler cümlenin akıcılığı ve dilin ifadesi açısından olumsuz etki yaratır; bunlar yazım yanlışına girmese de tercih edilmeyen kullanımlardır.

5. Ek Bilgiler: Yazım Yanlışlarının Önemi ve Etkileri

Yazım yanlışları, metnin anlaşılmasını ve resmiyetini olumsuz etkiler. Resmi yazılarda, akademik makalelerde veya öğrencilerin sınavlarda verdiği cevaplarda, iyi bir izlenim yaratmak açısından doğru yazım kurallarına uymak çok önemlidir. Aynı zamanda, dijital çağda her ne kadar sosyal medyada ya da gayriresmî sohbetlerde yazım hataları tolere ediliyor olsa da, özellikle mesleki ve akademik alanda hatasız yazıya özen göstermek beklenir.

Örneğin, iş başvurusu esnasında hazırlanan bir özgeçmişte veya resmi bir dilekçede yapılacak basit bir yazım hatası, o belgeyi inceleyen kişi (ör. işveren veya kamu kurumundaki görevli) nezdinde olumsuz bir izlenim yaratabilir. Bu yüzden:

  • Özgeçmiş, niyet mektubu, makale, rapor, sunum slaytları gibi metinleri her zaman yazım ve noktalama işaretleri açısından gözden geçirmek:
    • Adayın veya yazarın titiz ve disiplinli olduğunu gösterir.
    • Okuyucunun metni daha kolay anlamasını sağlar.

Yazım hatalarının sıkça rastlandığı alanlardan biri de “kısaltmalar ve kurum adlarına ek getirme” konusudur. Pek çok kişi, kısaltmanın son harfine göre hangi sesli harfin türeyeceği veya apostrof kullanıp kullanmayacağı konularında kafa karışıklığı yaşayabilir. Bu tür durumlarda en iyi yöntem, TDK’nin güncel kılavuzuna başvurarak spesifik örnekleri incelemektir.

6. Ek Bilgiler: Numerik İfadelerin Yazımı ve Uluslararası Standartlar

Türkçe’de TDK’nin belirlediği esaslar, İngilizce konuşulan alanlarda kullanılan formatlardan kısmen ayrılabilir. Örneğin:

  • İngilizcede binlik ayraç genelde virgül, ondalık ayraç ise nokta olarak kullanılmaktadır (ör: 1,213,233.45).
  • Türkçede ise birincil öneri, ondalık ayraç olarak “,” (virgül) kullanmak ve binlik ayraçta nokta veya boşluk tercih etmektir (ör: 1.213.233,45 ya da 1 213 233,45).

Seçenek (D) içinde verilen sayı ifadesi “1.2132.33” ise her iki standarda da aykırı olduğundan açık bir yazım hatasıdır.

7. Doğru Yazım Alışkanlıkları Kazanma Önerileri

  1. TDK Sözlüğü ve Yazım Kılavuzu’nu düzenli kontrol etmek:

    • Özellikle yeni veya kararsız kaldığınız kelimelerin yazımını anında doğrulamak için resmi kaynağa başvurun.

  2. Düzenli Okuma Alışkanlığı:

    • Kitap, dergi, gazete gibi kaynaklardan düzenli okumalar yapmak, doğru yazım ve dil bilgisi kuralları konusunda sezgisel bir farkındalık kazandırır.

  3. Yazım Denetimi Araçları Kullanmak:

    • Bilgisayar ve mobil cihazlarda bulunan yazım denetimi özelliği, hataları otomatik olarak tespit etmeye yardımcı olabilir; ancak her zaman kesin sonuç vermez.

  4. Metinleri Birkaç Kez Gözden Geçirmek:

    • Yazdığınız bir metni tamamladıktan sonra kısa bir ara verip yeniden okumak ya da güvendiğiniz bir başkasına okutmak, gözden kaçan hataları yakalamak için etkilidir.

  5. Etkinlik ve Sınav Pratikleri Yapmak:

    • Yazım kuralları konusunun ağırlıklı olduğu Türkçe etkinliklerinden veya deneme sınavlarından yararlanabilir, hatalarınızı not alarak doğru biçimlerini öğrenebilirsiniz.

8. Konunun Kısa Özeti

  • Soru: “Aşağıdaki cümlelerden hangisinde yazım yanlışı yoktur?”
  • Cevap: (B) “TDK’nin kuruluş yılını hatırlayan var mı?” cümlesi.
    • (A) “onbesinci” ifadesi yerine “on beşinci” olmalı,
    • (C) “Türkiye’de okuryaz” yerine “Türkiye’de okur-yazar” ya da “okuryazar” olmalı, ayrıca “oranı %99 oranındadır” ifadesi gereksiz tekrar içeriyor,
    • (D) Rakam yazım kuralları açıkça ihlal edilmiş, “1.213.233 kişi” gibi bir format doğru olurdu, hem de “sinema filmini” demek daha doğru bir kullanım olurdu.

Bu açıklamalardan da görüldüğü gibi (B) seçeneği yazım yanlışlarından arınmış, kurallara uygun biçimde yazılmış bir cümledir.

9. Özet Tablo

Aşağıdaki tablo, her seçeneğin doğru ya da yanlış yönlerini bir bakışta görme kolaylığı sağlar:

Seçenek Cümle Hata Durumu Dogru Yazımla Karşılaştırma
A “Can deneme sınavında onbesinci oldu.” “onbeşinci” → ayrı yazılmalı: “on beşinci” Yazım hatası: sıra sayılarının yazımı
B “TDK’nin kuruluş yılını hatırlayan var mı?” Hata yok (kısaltmaya ek doğru, apostrof doğru kullanılmış) Doğru: TDK + ’ + nin. Alternatif yazımı: “TDK’nın”
C “Son yapılan İstatistiklerde Türkiye’de okuryaz oranı %99 oranındadır.” Büyük harf gereksiz kullanılmış, “okuryaz” → “okuryazar / okur-yazar” Yazım hatası ve anlatım bozukluğu
D “Harry Potter ve Sırlar Odası sinema film 1.2132.33 kişi izlemiş.” Sayı formatı ve eksik ek problemi: (filmini, 1.213.233) Yazım hatası (rakam), “sinema filmi” demek yerine “sinema filmini” olmalı

Tabloda da vurgulandığı üzere, (B) numaralı cümle, yazım hatasız metin olarak kabul edilir.

Sonuç ve Kapanış

Uzun bir değerlendirme sonucunda, dört seçenekten yalnızca (B) maddesindeki cümlenin yazım, noktalama ve ek kullanımı açısından hatasız olduğu söylenebilir. Diğer cümlelerin her birinde ayrı ayrı yazım ve noktalama kurallarına uymayan kullanımlar mevcuttur:

  • (A)’da “onbeşinci” ifadesi,
  • (C)’de “okuryaz” ve özellikle “oranı … oranındadır” tekrarı,
  • (D)’de sayının yanlış formatı ve eklerin eksik kullanımı.

Türkçe yazım kurallarına hâkim olmak, hem eğitim hayatında hem de günlük yaşamda bireylerin kendilerini doğru şekilde ifade etmelerini sağlar. Özellikle resmi yazışmalar ve sınavlar, bu konuda titizlik gerektirir.

@Melisa22