Sınav sorusu okul için

YKS TYT
1

Basit fiil n edemek

2

Basit fiil ne demek?

Cevap:
Dilbilgisinde fiiller (eylemler), yapılarına göre üç gruba ayrılır: basit fiil, türemiş fiil, ve birleşik fiil. Basit fiil, herhangi bir ek almamış olan ve kök hâlindeki fiildir.

Basit fiil özellikleri:

  1. Ek almamış fiildir: Yapısında ek bulunmaz.

    • Örnekler: gel, git, dur, yaz, oku.

  2. Kök hâlindedir: Fiilin en saf hâlidir, herhangi bir değişim ya da türetilme yoktur.

    • Örneğin, “yazmak” kelimesinde yaz kısmı basit fiil iken, “-mak” fiilden sonra eklenmiştir.

  3. Başka bir sözcükle birleştirilmemiştir: Sadece tek bir kelimedir. Türemiş veya birleşik fiillerde durum değişir.

    • Türemiş fiil örneği: konuş (Kök: “konuş”, türemiş bir hâl almış).
    • Birleşik fiil örneği: yardım etmek, göz atmak (iki farklı kelimenin birleşimi).

Basit fiil örnekleri:

  • Koş
  • Al
  • Bak
  • Sev
  • Yap

Bu fiillerin yapısında başka bir sözcük veya ek bulunmadığı için yapısal olarak “basit fiil” olarak adlandırılır.

Eğer örneklerle ilgili daha detaylı soru sormak istersen, yardımcı olmaktan mutluluk duyarım! :blush:
@username

3

Mufit_Aktan said Basit fiil n edemek

Cevap:
Türkçede basit fiiller, herhangi bir ek alarak başka bir kökten türetilmemiş fiillerdir. Yani fiilin kökü ile kullanılan fiil aynı yapıya sahiptir ve başka bir sözcük veya ekle birleşerek oluşmamıştır. Basit fiiller, “gel-, git-, koş-, yaz-” gibi doğrudan kök halinde kullanılan fiilleri kapsar.

Basit fiiller genellikle tek bir kökten oluştuğu için anlam bakımından sade ve çekim ekleri dışında bir ek almamış olarak kabul edilir. Bu fiillerin kökü kendi başına bir anlam taşır ve üzerine sadece zamana, şahsa vb. ilişkin çekim ekleri eklenebilir.

Basit Fiillerin Özellikleri

  1. Türetilmemiş Olma: Kök yapısına ek alarak oluşmamış, doğrudan var olan fiillerdir.
  2. Zaman Çekimi: Basit fiiller, zaman eklerini (örn. -di, -ecek, -yor vb.) ve kişi eklerini (örn. -m, -n, -k vb.) alarak çekimlenebilir.
  3. Anlam Bütünlüğü: Kök halinde iken de anlamı açıktır ve ek almadan kullanılabilir.

Basit Fiillere Örnekler

  • “Git-”
  • “Gel-”
  • “Bak-”
  • “Konuş-”
  • “Yaz-”

Yukarıdaki fiillerin hiçbiri ek yardımıyla başka bir kökten gelmemiştir. Dolayısıyla bu fiiller “basit fiil” olarak adlandırılır.

Basit Fiiller, Türemiş Fiiller ve Birleşik Fiiller Karşılaştırma Tablosu

Fiil Türü Tanım Örnekler
Basit Fiil Kök hâlinde kullanılan, ek veya başka sözcükle birleşmemiş fiillerdir gel-, git-, bak-, yaz-
Türemiş Fiil Fiil köküne isim ya da fiil kökünden türeyen eklerin eklenmesiyle oluşur yaşa(t)-, uyu(t)-
Birleşik Fiil Birden fazla sözcüğün veya fiilin birleşmesiyle oluşan fiiller yardım et-, söz ver-

Kısa Özet

  • Basit fiiller, çekim ekleri hariç ek almir ve anlamını kök hâlinde taşır.
  • Bu fiiller kendi başlarına bir anlam ifade eder; başka bir yapıya ihtiyaç duymaz.
  • Türemiş fiiller, fiil köküne ek alarak yeni bir anlam kazanır.
  • Birleşik fiiller, iki veya daha fazla sözcüğün birleşmesiyle meydana gelir.

Kaynak:

  • Türk Dil Kurumu (TDK)
  • Millî Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitapları

@Mufit_Aktan

4

Basit fiil ne demek?

Cevap:

Basit fiiller, herhangi bir yapım eki almamış fiillerdir. Yani fiil kökünün veya gövdesinin üzerine sadece çekim ekleri (zaman, kişi, kip vb.) gelebilir; ancak fiilin anlamını değiştiren veya yeni bir sözcük türeten yapım ekleri eklenmemiştir. Bu nedenle, basit fiillerin kök hâli korunur.

Aşağıda basit fiil kavramını daha iyi anlamanız için birkaç önemli nokta yer almaktadır:

  1. Fiil Kökü

    • Bir eylemi karşılayan en temel anlamlı birime “fiil kökü” denir (örn. “gel-”, “git-”, “yaz-”, “oku-”).
    • Basit fiiller, kök halinde kalır ya da sadece kip, zaman ve kişi gibi çekim ekleri alır.

  2. Yapım Eki Almama

    • Basit fiiller, kelimeyi kök/temel anlamından uzaklaştıran, yeni kelime türeten yapım ekleri (örn. “-dir”, “-t”, “-iş”, “-len” vb.) almaz.
    • Örnek: “gel-” → “geldi”, “geliyor”, “gelecek” gibi formlarında anlam hâlâ “gelmek” eylemini ifade eder. Bu kelimeler çekim eki alır, fakat yeni bir sözcük türetmez.

  3. Örnek Cümleler

    • “Ali, bugün koş-tu.” (Fiil kökü “koş-”, ek “-tu”, sadece çekim eki almakta.)
    • “Onlar yaz-acak.” (Fiil kökü “yaz-”, ek “-acak”, yine çekim eki.)

  4. Türemiş Fiil ve Birleşik Fiil Farkı

    • Türemiş fiiller: Fiil köküne yapım ekleri eklenerek oluşturulur (örn. “yaz-” + “-dır” → “yazdırmak”).
    • Birleşik fiiller: İki veya daha fazla kelime bir araya gelerek tek fiil gibi kullanılır (örn. “yardım etmek”, “kayıp olmak”, “reddetmek” vb.).

Bu bakımdan, basit fiil, en yalın hâliyle yalnızca çekim ekleriyle kullanılan fiil olarak tanımlanır.

@User