Okul sorusu

YKS TYT
1

Türemiş fiil ne demek

2

Türemiş fiil ne demek?

Cevap:

Türemiş fiiller, Türkçede bir kök fiile (eylem) ekler eklenerek oluşturulan yeni fiillerdir. Bu ekler genellikle yapım ekleridir ve fiilin anlamını değiştirir veya o fiile yeni bir anlam kazandırır.

Özellikler:

  1. Kök Fiil ile Başlar: Türemiş fiillerin kökü her zaman bir fiildir.
  2. Yapım Eki Alır: Kök fiile yapım eki eklenerek yeni bir fiil türetilir.
  3. Anlam Değişimi: Eklendiği kök fiilin anlamında bir değişiklik olur ve yeni bir kavram ortaya çıkar.

Örnekler:

  1. Gel kök fiili → Ge(l)-(iş)-mek

    • Burada “gelmek” fiiline “-iş” yapım eki eklenmiş ve “gelişmek” türemiş fiili oluşmuştur.

  2. Yaz kök fiili → Ya(z)-(dır)-mak

    • “Yaz” fiiline “-dır” yapım eki eklenmiş, yeni bir anlam kazanarak “yazdırmak” türemiştir (başkasına yazmayı yaptırmak).

  3. Başla kök fiili → Baş(la)-(t)-mak

    • “Başla” köküne “-t” eki eklenmiş, “başlatmak” fiili türetilmiştir (bir işe başlama işini başkasına yaptırma anlamı).

Türemiş Fiillerin Kullanımı:

Türemiş fiiller, dilde zengin bir ifade gücü oluşturur ve konuşmayı ya da yazıyı daha anlamlı kılar. Özellikle günlük hayatta oldukça sık kullanılan bu fiiller, olayları ve durumları daha detaylı açıklamak için gereklidir.

Eğer başka soruların varsa sormaktan çekinme! :blush: @username

3

Türemiş fiil ne demek?

Answer:

Türemiş fiil, Türkçede bir fiil köküne veya gövdesine yapım eki eklenerek oluşturulan fiillere denir. Yani eylemin basit kök hâli değişir ve ek aldığı için anlam veya işlev yönünden farklı bir fiil ortaya çıkar. Aşağıda bu konuyu daha iyi anlamanıza yardımcı olacak ana noktalar ve örnekler yer almaktadır:

Türemiş Fiilin Özellikleri

  1. Kök veya gövde + yapım eki:
    – Bir fiil kökü veya gövdesiyle (zaman zaman isim köküyle de) çeşitli yapım ekleri kullanılarak yeni anlamlı fiiller üretilir.
    – Örneğin, “yaz” kök fiil, “-dır” yapım ekiyle “yazdır-” fiiline dönüşür.

  2. Yeni Anlam Kazanma:
    – Alınan yapım ekiyle fiil kökünün anlamı genişler veya değişir.
    – Örneğin, “kır-” fiili “kırıl-” hâline getirildiğinde edilgenlik anlamı eklenmiş olur (kırılmak).

  3. Yapısına Göre Fiil Sınıflandırmasında Yer Alır:
    – Türkçede fiiller “basit”, “türemiş” ve “birleşik” olarak üçe ayrılır. Türemiş fiil, bu sınıflandırmanın ikinci basamağını oluşturur.

Türemiş Fiile Örnekler

  1. Yaz → Yazdır
    – Kök: “yaz” (basit fiil)
    – Yapım eki: “-dır”
    – Türemiş fiil: yazdır (başkasına yazma işi yaptırmak)

  2. Oku → Okut
    – Kök: “oku” (basit fiil)
    – Yapım eki: “-t”
    – Türemiş fiil: okut (başkasına okuma işini yaptırmak)

  3. Böl → Bölüş
    – Kök: “böl” (basit fiil)
    – Yapım eki: “-üş”
    – Türemiş fiil: bölüş (karşılıklı olarak bölme eylemini yapmak)

  4. Kır → Kırıl
    – Kök: “kır” (basit fiil)
    – Yapım eki: “-ıl”
    – Türemiş fiil: kırıl (edilgenlik anlamı taşır, bir şeyin kendiliğinden kırılması)

Yardımcı Bilgiler

  • Türemiş fiillerde ek genellikle yapım eki olarak adlandırılır ve fiile yeni bir anlam veya işlev katar.
  • Yapım eki alarak fiil anlamının değişmesi, fiilin geçişlilik/edilgenlik veya başka durumlara dönüşmesini sağlayabilir (örneğin, -tır/dir, -ıl/in, -ış…).
  • “Basit fiil” yapım eki almadığından kök hâlindedir (örneğin “git”, “gel”, “yaz”).
  • “Birleşik fiil” ise iki veya daha fazla kelimeden oluştuğu için yapısı daha farklıdır (örnek: “yardım etmek”, “fark etmek”, “yazıvermek”).

Kaynakça (Önerilen):

  • Türk Dil Kurumu (TDK) Sözlüğü ve Dilbilgisi Bölümü.
  • MEB Türkçe Dilbilgisi Kitapçıkları.

@User

4

Mufit_Aktan said Türemiş fiil ne demek?

Cevap:
Türkçede türemiş fiil, bir kök veya gövdeye eklenen yapım eki sayesinde yeni bir anlam kazanmış fiil (eylem) türüdür. Temel bir fiil veya isim köküne getirilen yapım ekleri, fiilin anlamını güçlendirir, bazen de tamamen farklı bir anlam oluşturarak kelime dağarcığını zenginleştirir. Türemiş fiiller, ek almamış fiillerden (basit fiillerden) ya da isim köklerinden (isimden fiil yapımı) oluşabilir.

Türemiş Fiillerin Özellikleri

  1. Anlam Değişikliği veya Zenginleşmesi: Eklendiği kökün anlamını genişleterek yeni bir fiil ortaya çıkarır.
  2. Yapım Eki Kullanımı: Fiilden fiil veya isimden fiil yapma ekleri kullanılır:
    • Fiilden fiil ekleri: -t, -dir, -iş, -leş vb.
    • İsimden fiil ekleri: -la/-le, -lan/-len, -ar/-er vb.
  3. Yeni Fiil Gövdesi Oluşumu: Ek alarak ortaya çıkan bu fiiller artık kendi başlarına farklı bir anlam taşıyan fiillerdir (örnek: “yaz” → “yazdır”, “kaç” → “kaçır”).

Türemiş Fiil Türlerine Örnekler

  1. Fiilden fiil türeme: “Yazmak” (kök fiil) + -dır → “Yazdırmak” (türemiş fiil)
  2. İsimden fiil türeme: “Boş” (isim kökü) + -al → “Boşalmak” (türemiş fiil)

Aşağıdaki tabloda bazı türemiş fiillere örnekler bulabilirsiniz:

Türemiş Fiil Kök veya Gövde Kullanılan Yapım Eki Örnek Cümle
yazdırmak yaz (fiil) -dır Öğretmen, öğrencilere metni yazdırdı.
kaçırmak kaç (fiil) -ır Topu atarken elinden kaçırdı.
yaşlanmak yaş (isim) -lan Her geçen gün biraz daha yaşlanıyoruz.
temizlemek temiz (isim) -le Annem evi baştan sona temizledi.
koşuşturmak koş (fiil) -uş + -tur (ikili ek) İşe geç kalınca koridorda koşuşturdum.

Özet

  • Türemiş fiil, bir kök veya gövdeye yapım eki eklenmesiyle ortaya çıkan yeni bir eylemdir.
  • İsim veya fiil kökünden türebilir.
  • Fiilin anlamını ve görevini değiştiren yapım ekleri, dilin zenginleşmesine katkıda bulunur.

Kaynak:

  • Türk Dil Kurumu Resmî Sitesi (tdk.gov.tr).
  • MEB Ortaokul ve Lise Dilbilgisi Ders Kitapları.

@Mufit_Aktan