Basit, türemiş, birleşik fiiller 7. Sınıf

YKS TYT
1

Basit, türemiş, birleşik fiiller 7. Sınıf

2

Basit, Türemiş ve Birleşik Fiiller Konu Özeti (7. Sınıf)

1. Basit Fiiller (Basit Yapılı Fiiller):
Basit fiiller kök hâlindeki fiillerdir. İçinde hiçbir yapım eki bulunmaz ve fiilin anlamı olduğu gibi korunur.

  • Örnekler: Git, gel, kalk, yüz, al.
    Bu fiillerin hiçbir ek (özellikle yapım eki) almadan kullanılmasına dikkat edin.

2. Türemiş Fiiller:
Türemiş fiiller, yapım eki alarak yeni bir anlam kazanan fiillerdir. İsim ya da fiil köküne yapım eki eklenerek oluşturulur.

  • İsim Kökünden Türemiş Fiiller:

    • İsim + yapım eki → fiil
    • Örnek: Baş (isim) + “-la” → Başla
    • Yaz (isim) + “-mak” → Yazmak

  • Fiil Kökünden Türemiş Fiiller:

    • Fiil + yapım eki → yeni bir anlam kazanır.
    • Örnek: Kaz (fiil) + “-an” → Kazanan

3. Birleşik Fiiller:
Birleşik fiiller iki ya da daha fazla sözcüğün bir araya gelerek bir fiil köküne dönüşmesiyle oluşur.
3 Türü Vardır:

  • Kurallı Birleşik Fiiller:
    En az iki sözcük bir araya gelir ve birleşerek anlamca yeni bir fiil oluşturur.

    • Örnekler: Yardım et, ders çalış, spor yap.

  • Anlamca Kaynaşmış Birleşik Fiiller:
    İki sözcüğün birleşmesi sonucunda anlamda kaynaşma olur ve ortaya farklı bir anlam çıkar.

    • Örnekler: Sabır taşmak, yüz görmek, içine doğmak

  • Yardımcı Eylemlerle Kurulan Birleşik Fiiller:
    Bir isim ve yardımcı fiilin birleşmesiyle oluşur. Genellikle iki kelime -mek/-mek ekleriyle birleşir ve anlamda değişim olur.

    • Örnekler: Hissetmek, varolmak, hayaletmek

Özetle:

  • Basit Fiiller bir ek almaz.
  • Türemiş Fiiller yapım ekleriyle yeni bir anlam kazanır.
  • Birleşik Fiiller iki sözcüğün birleşmesiyle oluşur.

Eğer daha fazla örnek ya da sorularınız varsa lütfen yazın! :blush:
@username

3

Basit, Türemiş ve Birleşik Fiiller (7. Sınıf)

Cevap:
Fiiller (eylemler), Türkçede iş (hareket), oluş ve durum bildiren sözcüklerdir. Fiiller yapıları açısından basit, türemiş ve birleşik olmak üzere üç ana gruba ayrılır. 7. sınıf düzeyinde bu farklılıkları öğrenmek, fiil yapısını anlamamıza ve fiilleri doğru kullanmamıza yardımcı olur.

Basit Fiiller

  • Tanım: Hiçbir yapım eki almamış, kök hâlindeki fiillerdir. Yani fiilin köküne sonradan eklenerek yeni anlam kazandıran bir ek yoktur.
  • Örnekler:
    • “yaz-” (ek almadan kullanılır),
    • “oku-”,
    • “gel-”,
    • “dur-”.
  • Özellikler:
    • Basit yapıdadırlar ve tek kökten oluşurlar.
    • Anlamlarını sonradan eklenmiş bir yapım ekine borçlu değildirler.

Türemiş Fiiller

  • Tanım: Basit fiil köküne veya isim köküne yapım eki eklenerek anlamı genişletilmiş ya da tamamen farklı bir fiil oluşmuş hâlidir.
  • Örnekler:
    • “gör-” → “görün-” (-(ı)n eki ile türemiş fiil),
    • “oyna-” → “oynat-” (-t eki ile başkasına yaptırmayla ilgili anlam kazanır),
    • “kutla-” (isim kök “kut” + -la eki),
    • “yaz-” → “yazdır-” (-dır eki ile yaptırmak anlamı eklenir).
  • Özellikler:
    • Köke (fiil veya isim köküne) yapım eki eklenir.
    • Yeni türeyen fiil, genellikle farklı bir anlam kazanır (işi başkasına yaptırma, yineleme, geçişlilik vb.).

Birleşik Fiiller

  • Tanım: İki ayrı sözcüğün veya yapının bir araya gelmesiyle oluşmuş fiillerdir. Birleşik fiiller de kendi içinde farklı tiplere ayrılır:

    1. Yardımcı Eylemle Kurulan Birleşik Fiiller: “etmek, eylemek, kılmak, olmak, buyurmak” gibi yardımcı fiillerin başka bir sözcükle birleşmesi.
      • Örnek: “yardım etmek”, “teşekkür etmek”, “hazır olmak”, “fark etmek”.
    2. Kurallı Birleşik Fiiller: “-iver, -eyaz, -edur, -ekal” gibi eklerle oluşur.
      • Örnek: “koşuvermek” (koşu-ver), “gideyazmak” (git-e-yaz).
    3. Anlamca Kaynaşmış Birleşik Fiiller: Bir araya gelerek yeni veya mecaz anlam kazanan öbekler.
      • Örnek: “göz koymak” (bir şeyi istemek), “aklından geçirmek” (düşünmek).

  • Özellikler:

    • Tek kelimeden ibaret değildir, iki ya da daha fazla sözcüğün birleşmesiyle oluşur.
    • Genellikle fiile anlam ve biçim zenginliği katar.

Örneklerle Karşılaştırma Tablosu

Fiil Türü Yapı Örnek Açıklama
Basit Fiil Yapım eki almamış, tek kökten oluşur yaz-, gel-, koş- Hiçbir ek almadan fiil köküyle kullanılır.
Türemiş Fiil İsim veya fiil köküne yapım eki eklenerek yeni anlam oluşturulur yazdır-, görün-, oynat- Kök + yapım eki ile yeni fiil yapılır.
Birleşik Fiil İki (veya daha fazla) sözcüğün fiil hâlinde birleşmesiyle oluşur yardım etmek, göz koymak Yardımcı fiil veya anlamca kaynaşma ile genel olarak iki sözcük birleşir.

Özet

  • Basit fiiller, herhangi bir yapım eki almamış olan fiillerdir.
  • Türemiş fiiller, kök veya gövdeye yapım ekleri eklenerek oluşturulur.
  • Birleşik fiiller, farklı sözcüklerin birleşmesiyle meydana gelir.

Bu konuyu iyi öğrenmek, fiillerin yapısını tanımamıza ve cümlelerde doğru kullanım sağlamamıza yardımcı olur. Özellikle yazma ve konuşmada fiil türlerini bilinçli kullanmak, Türkçenin zenginliğini yansıtmamızı sağlar.

@Elif_Gumus

4

Basit, türemiş, birleşik fiiller 7. Sınıf

Answer:

Aşağıda 7. sınıf Türkçe müfredatında yer alan fiillerin yapılarına (basit, türemiş ve birleşik fiiller) dair kapsamlı bir anlatım bulacaksınız. Bu konuyu iyi kavramak, fiillerin köklerini tanımayı ve eklere dikkat etmeyi gerektirir. Örnek cümlelerle birlikte konuyu daha iyi pekiştirebilirsiniz.

Basit Fiiller

Tanım:
Hiçbir yapım eki almamış, kök hâlinde veya sadece çekim ekleri almış fiillere basit fiil denir. Yapısal olarak değişikliğe uğramamış ve yeni anlam kazanmamışlardır.

• Fiil kökü + (varsa) çekim eki.

Örnekler:

  1. Gel → Gel-di (basit fiil, sadece “-di” çekim eki var)
  2. Yüz → Yüz-üyor (basit fiil, “-iyor” çekim eki)
  3. Dur → Dur-acak (basit fiil, “-acak” gelecek zaman eki)
  4. Koş → Koş-ar (basit fiil, “-ar” geniş zaman eki)
  5. Yat → Yat-tı (basit fiil, “-tı” çekim eki)
  6. Bak → Bak-mayacak (basit fiil, sadece “-ma” olumsuzluk ve “-yacak” gelecek zaman eki)
  7. Yaz → Yaz-ma (basit fiil, sadece “-ma” olumsuzluk eki)
  8. Kork → Kork-uyor (basit fiil, sadece “-uyor” şimdiki zaman eki)

Türemiş Fiiller

Tanım:
Fiil köküne veya gövdesine yapım eki gelerek yeni bir anlam kazanmış fiillerdir. Türemiş fiillerde, genellikle fiilden fiil ya da isimden fiil yapan ekler kullanılır.

• Fiil kökü + yapım eki + (varsa) çekim eki
• İsim kökü + yapım eki + (varsa) çekim eki

Örnek Yapım Ekleri:

  • Fiilden fiil üreten ekler: -r, -t, -dır, -n, -ıl, -ş, vb.
  • İsimden fiil üreten ekler: -la, -leş, vb.

Örnekler:

  1. Yazdırmak → Yaz + dır (yapım eki) + mak (mastar)
  2. Koparmak → Kop + ar (yapım eki) + mak (mastar)
  3. Söyletmek → Söyle (kök: “söyl-”) + t (yapım eki) + mek (mastar)
  4. Temizlemek → Temiz (isim kökü) + le (fiil yapım eki) + mek (mastar)
  5. Sulanmak → Su (isim kökü) + lan (fiil yapım eki) + mak (mastar)
  6. Koyulaşmak → Koyu (isim kökü) + laş (fiil yapım eki) + mak (mastar)
  7. Sevinmek → Sev (fiil kökü) + in (yapım eki) + mek (mastar)
  8. Yaşlanmak → Yaş (isim kökü) + lan (yapım eki) + mak (mastar)

Birleşik Fiiller

Tanım:
Birden fazla sözcüğün bir araya gelerek tek bir fiil olarak kullanılmasıdır. Birleşik fiiller, üç ana başlıkta incelenir:

  1. Yardımcı Eylemle Yapılan Birleşik Fiiller

    • Etmek, olmak, kılmak, eylemek, buyurmak vb. yardımcı fiillerle kurulur.
    • Örnekler:
      1. Af et-mek (affetmek)
      2. His et-mek (hissetmek)
      3. Hayal et-mek (hayal etmek)
      4. Mutlu ol-mak (mutlu olmak)
      5. Fark et-mek (farketmek)

  2. Kurallı Birleşik Fiiller
    Bu fiiller, “-a/-e” veya “-ı/-i” ekleriyle “bilmek, kalmak, yazmak, durmak…” gibi fiillerle birleşerek çeşitli anlamlar kazanır:

    • Tezlik Fiili (çalmak, yazmak, almak → -ıvermek)
      Cümleye “çabucak olma” anlamı katar.

      • Örnek: Kapıyı açıverdim.

    • Sürerlik Fiili (durmak, kalmak, gelmek, yazmak → -adurmak, -akalmak, vb.)
      Fiilin belirli bir süre devam ettiğini anlatır.

      • Örnek: Sen güledur, ben çalışmaya devam edeyim.

    • Yaklaşma Fiili (yazmak, gelmek, vb. → -ayazmak)
      Fiilin neredeyse olacakmış gibi olduğunu anlatır.

      • Örnek: Az kalsın düşeyazdım.

    • Yeterlik Fiili (bilmek)
      Fiilin yapılabilir olduğunu göstermek için kullanılır.

      • Örnek: Bu kitabı okuyabilirim.

  3. Deyimleşmiş Birleşik Fiiller

    • Sözcükler anlam kaymasına veya mecaz kullanıma uğrayarak birleşik fiil hâline gelir.
    • Örnekler:
      1. Gönül koymak
      2. Kafa tutmak
      3. Not almak
      4. Ses çıkarmamak

Ek Örnekler:

  1. Yola çıkmak (birleşik fiil, deyimleşmiş)
  2. Telefon etmek (yardımcı fiille)
  3. Akla gelmek (deyimleşmiş)
  4. Konuyu açabilmek (yeterlik fiili)
  5. Düşeyazmak (yaklaşma fiili)
  6. Anlatıvermek (tezlik fiili)
  7. Gülüp durmak (sürerlik fiili)
  8. Söz almak (deyimleşmiş)

Özet

  • Basit Fiil: Yapım eki almaz, yalnızca çekim eki alabilir.
  • Türemiş Fiil: Fiil veya isim köküne yapım eki eklenerek oluşur.
  • Birleşik Fiil:
    1. Yardımcı fiille (etmek, olmak vb.),
    2. Kurallı birleşik fiille (tezlik, sürerlik, yaklaşma, yeterlik),
    3. Deyimleşme yoluyla birden fazla sözcüğün tek fiil gibi kullanılmasıyla oluşur.

Bu konuyu kavramak için bol bol okuma yapıp alıştırmalar çözebilir, günlük hayatta kullandığınız fiillerin yapılarını inceleyerek pratik yapabilirsiniz.

Kaynakça için başvurulabilecek yerler:

  • Türk Dil Kurumu (TDK) Resmî Web Sitesi
  • Millî Eğitim Bakanlığı 7. Sınıf Türkçe Ders Kitapları

@Elif_Gumus

5

Daha fazla basit fiil örneği

6

Daha fazla basit fiil örneği

Basit fiiller, yapım eki almadan yalnızca çekim ekleriyle kullanılan fiil kökleridir. Aşağıda 10 farklı basit fiil ve örnek cümleleriyle birlikte verilmiştir.

Örnek Basit Fiiller ve Cümleler

  1. Git

    • Örnek: Okula gitmek için erkenden yola çıktı.

  2. Gel

    • Örnek: Misafirlerimiz akşam yemeği için geldi.

  3. Dur

    • Örnek: Sokakta uzun süre durdu, kimseyi bekliyordu.

  4. Bak

    • Örnek: Babası, küçük çocuğun peşinden camdan baka kaldı.

  5. Koş

    • Örnek: Gençler parkta hızlı bir şekilde koşuyordu.

  6. Oku

    • Örnek: Kitabı dikkatlice okuyarak notlar aldı.

  7. Yüz

    • Örnek: Yazın havuzda bol bol yüzmek için sabırsızlanıyor.

  8. Al

    • Örnek: Marketten ekmek ve sebze almayı unuttum.

  9. Sür

    • Örnek: Bisikleti en fazla bir saat sürdü.

  10. Sev

    • Örnek: Çocuklar hayvanları severek büyümelidir.

Basit fiiller, dilde sıklıkla kullanılan yapılardır ve günlük konuşmalarda sıkça karşımıza çıkar. Daha fazla örnek oluşturmak için fiil köklerine sadece çekim ekleri getirerek pratik yapabilirsiniz.

Eğer başka bir konuda örnek isterseniz, çekinmeden sorabilirsiniz! :blush:
@Elif_Gumus

7

Türemiş örnekleri

8

Türemiş Fiiller ve Örnekleri

Tanım:
Türemiş fiiller, bir isim veya fiil köküne yapım eki eklenerek oluşturulan ve anlam değişimi gösteren fiillerdir. Yapım ekleri, fiillere yeni ve farklı anlamlar katar.

Türemiş Fiillerin Örnekleri:

1. Fiil Kökünden Türemiş Fiiller

Fiil köküne yapım eki eklenerek yeni fiiller oluşturulur.

  1. Başlamak (başla): Gün yeni başladı.
  2. Görünmek (gör): Bahçeye görünmeye çıktı.
  3. Yazdırmak (yaz): Öğretmen, konuyu deftere yazdırdı.
  4. Taşımak (taş): Bu kutular çok ağır, taşımak zor olacak.
  5. Kopardı (kop): Dalından kopan çiçek soldu.

2. İsim Kökünden Türemiş Fiiller

İsim köküne yapım eki eklenerek fiiller oluşturulur.

  1. Temizlemek (temiz): Masayı temizledi ve düzen verdi.
  2. Sulanmak (su): Bahçeyi sulandıktan sonra dinlendi.
  3. Koyulaşmak (koyu): Ağaçların gölgesi giderek koyulaştı.
  4. Güllerleştirmek (gül): Bahçeyi güllerleştirmek istiyor.
  5. Yaşlanmak (yaş): Bir insan büyür, yaşlanır, sonra unutulur.

Yapım Eklerine Örnek:
Yapım ekleri türemiş fiil yapımını sağlar:

  • “-la”, “-leş”, “-dir”, “-ın”, “-tır” gibi ekler türetilmiş fiil üretmek için kullanılır.

Türemiş Fiil Kurma Alıştırmaları:

1. Kelime: “Oyun”

  • Türemiş Fiil: Oyna → Çocuklar bahçede çok güzel oynuyorlar.

2. Kelime: “Gör”

  • Türemiş Fiil: Görün → Biraz daha bekledikçe gözükecektir.

3. Kelime: “Baş”

  • Türemiş Fiil: Başla → Aniden bir atak gelip başlamak kaçı, hız hızlandı.’

Daha fazla detaylı! :blush:
Türemiş Fiiller ve Örnekleri

Tanım:
Türemiş fiiller, bir isim veya fiil köküne yapım eki eklenerek oluşturulan ve anlam değişimi gösteren fiillerdir. Yapım ekleri, fiillere yeni ve farklı anlamlar katar.

Türemiş Fiillerin Örnekleri:

1. Fiil Kökünden Türemiş Fiiller

Fiil köküne yapım eki eklenerek yeni fiiller oluşturulur.

  1. Başlamak (başla): Gün yeni başladı.
  2. Görünmek (gör): Bahçeye görünmeye çıktı.
  3. Yazdırmak (yaz): Öğretmen, konuyu deftere yazdırdı.
  4. Taşımak (taş): Bu kutular çok ağır, taşımak zor olacak.
  5. Kopardı (kop): Dalından kopan çiçek soldu.

2. İsim Kökünden Türemiş Fiiller

İsim köküne yapım eki eklenerek fiiller oluşturulur.

  1. Temizlemek (temiz): Masayı temizledi ve düzen verdi.
  2. Sulanmak (su): Bahçeyi sulandıktan sonra dinlendi.
  3. Koyulaşmak (koyu): Ağaçların gölgesi giderek koyulaştı.
  4. Güllerleştirmek (gül): Bahçeyi güllerleştirmek istiyor.
  5. Yaşlanmak (yaş): Bir insan büyür, yaşlanır, sonra unutulur.

Yapım Eklerine Örnek:
Yapım ekleri türemiş fiil yapımını sağlar:

  • “-la”, “-leş”, “-dir”, “-ın”, “-tır” gibi ekler türetilmiş fiil üretmek için kullanılır.

Türemiş Fiil Kurma Alıştırmaları:

1. Kelime: “Oyun”

  • Türemiş Fiil: Oyna → Çocuklar bahçede çok güzel oynuyorlar.

2. Kelime: “Gör”

  • Türemiş Fiil: Görün → Bahçenin güzel manzarasını hemen fark ettim.

3. Kelime: “Baş”

  • Türemiş Fiil: Başla → Sınav tam saat dokuzda başlayacak.

Daha fazla detay veya örnek için lütfen sormaktan çekinmeyin! :blush:
@username

9

Türkçe ozetlesene

10

Türkçe Konusunda Özet: Basit, Türemiş ve Birleşik Fiiller

Fiil Nedir?

Fiiller, Türkçede iş, oluş, hareket veya durum bildiren kelimelerdir. Yapılarına göre üç gruba ayrılır:
Basit Fiiller, Türemiş Fiiller, Birleşik Fiiller.

1. Basit Fiiller

  • Tanım: Hiçbir yapım eki almamış, kök hâlindeki fiillerdir.
  • Özellikler: Sadece çekim ekleri alabilir. Köke eklenmiş yapım eki yoktur.
  • Örnekler:
    • Gel (gel-dim, gel-iyor)
    • Koş (koş-yacak)
    • Yaz (yaz-ıyor, yaz-ma)

2. Türemiş Fiiller

  • Tanım: İsim veya fiil köküne yapım ekleri eklenerek oluşturulan yeni fiillerdir.

  • Özellikler: Yapım eki alırlar, yeni bir anlam kazanır.

    • Fiil Kökünden Türetilen: Gör-yen, yaz-dır.
    • İsim Kökünden Türetilen: Temiz-le, yaş-la-ş.

  • Örnekler:

    • Görünmek → Gör (kök) + ünmek (yapım eki)
    • yazdırmak → Yaz (kök) + dır (yapım eki)

3. Birleşik Fiiller

Birleşik fiiller üç şekilde oluşur:

  1. Yardımcı Eylemlerle:

    • Etmek, olmak, kılmak vb. yardımcı eylemler kullanılır.
    • Örnekler: Fark etmek, hayal etmek, hazır olmak.

  2. Kurallı Birleşik Fiiller:

    • Tezlik: “Gideyazdı.”
    • Sürerlik: “Oku duruyor.”
    • Yeterlik: “Soruyu anlayabiliyorum.”

  3. Anlamca Kaynaşmış:

    • İki kelimenin birleşip yeni anlam kazanmasıdır.
    • Örnekler: Akıl almak, göz koymak, yüz tutmak.

Özet Tablosu

Fiil Türü Özellik Örnek
Basit Fiil Ek almamış, kök hâlinde. gel-, yaz-.
Türemiş Fiil Yapım eki almış, yeni anlam kazanmış. yaz-dır-, temiz-le-.
Birleşik Fiil İki veya daha fazla kelimeyle oluşur. yardım etmek, göz koymak.

Eğer başka bir konuda veya ek örneklerde yardıma ihtiyacınız varsa lütfen çekinmeden sorun! :blush:
@username