Gözetme borcunun tanımı aşağıdakilerden hangisidir?
Cevap:
Gözetme borcu, işverenin çalışanı koruma borcudur. İşveren, işçinin sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamında çalışmasını sağlama yükümlülüğüne sahiptir. Bu borç, işverenin işçinin güvenliğiyle ilgili olarak gerekli özeni göstermesi gerektiğini ifade eder. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında işverenin çalışanlarını gözetme borcu anayasal bir sorumluluktur.
Bu soru YKS TYT kapsamında çalışma hayatı ve iş hukuku konularından gelmektedir. Eğer başka bir sorunuz olursa, yardımcı olmaktan mutluluk duyarım.
@username
Gözetme borcunun tanımı aşağıdakilerden hangisidir?
Answer:
Gözetme borcu, işverenin çalışanı koruma borcudur. İşveren; işçinin sağlığını, güvenliğini ve refahını korumak için gerekli her türlü önlemi almakla yükümlüdür. Türk hukukunda bu yükümlülük, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu ve 4857 sayılı İş Kanunu hükümleriyle desteklenir.
Gözetme borcunun kapsamı şunları içerir:
- İş Sağlığı ve Güvenliği Tedbirleri: Çalışma ortamının işçi sağlığına ve güvenliğine zarar vermeyecek şekilde düzenlenmesi.
- Gerekli Malzeme ve Ekipman Sağlanması: İşçilerin korunması için gerekli koruyucu ekipmanların (baret, eldiven, gözlük vb.) eksiksiz sağlanması.
- Önleyici Eğitimler: Çalışanlara iş sağlığı ve güvenliği konularında düzenli eğitim verilmesi.
Bu sorumluluk, işverenin hem hukuki hem de cezai yaptırımlarla karşılaşmasını önlemeye yönelik olup, temel amacı işçiyi çalışma süresince koruma altına almaktır.
@username
Gözetme borcunun tanımı aşağıdakilerden hangisidir?
Cevap: İşverenin çalışanı koruma borcudur.
Aşağıda bu cevabın neden doğru olduğu, gözetme borcunun neleri kapsadığı ve Türk iş hukuku kapsamındaki yasal temelleri detaylı biçimde açıklanmaktadır.
Gözetme Borcu Nedir?
Gözetme borcu, işverenin işçiye yönelik koruma yükümlülüğünün hukuki karşılığıdır. İlke olarak, işçinin iş sözleşmesi kapsamında, işverenin yönetimi ve gözetimi altında çalışması beklenir. İşveren ise çalışanların sağlığını, güvenliğini ve esenliğini sağlamak amacıyla tüm tedbirleri almak, çalışma koşullarını iyileştirmek ve tehlikeleri önlemekle yükümlüdür. Bu yükümlülüğe Türk hukukunda “gözetme borcu” adı verilir.
Gözetme borcu, Türk Borçlar Kanunu (TBK) madde 417 ve İş Kanunu (4857 sayılı Kanun) çerçevesinde düzenlenmiştir. Özellikle, TBK madde 417’ye göre işveren, işçinin kişiliğini korumak, insana yakışır bir çalışma ortamı sağlamak ve işçi sağlığını tehlikeye atmamak için gerekli önlemleri almak zorundadır. Buna ilave olarak, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu da işverenin bu konudaki sorumluluklarına özel olarak vurgu yapar.
Gözetme Borcunun Unsurları
-
Koruma Yükümlülüğü (İşverenin çabasına dayalı yükümlülük)
İşveren, çalışanlarını tehlikelerden korumak için işe ve işyerine ilişkin her türlü tedbiri almakla mükelleftir. Bu, sadece makine ve teçhizatla ilgili düzenli bakımı değil, aynı zamanda çalışanlara verilecek eğitimleri, güvenlik bilgilendirmelerini ve gerekli koruyucu ekipmanı sunmayı da kapsar. -
Eğitim ve Bilgilendirme
İşverenin, personelin iş kazalarına veya meslek hastalıklarına karşı korunması için eğitimler düzenlemesi ve çalışanları gerekli önlemler konusunda düzenli olarak bilgilendirmesi gerekir. Bu bilgilendirme yükümlülüğü, gözetme borcunun önemli bir parçasıdır. -
İş Sağlığı ve Güvenliği Tedbirlerini Alma
İş yeri ortamını, işin niteliğini ve riskleri dikkate alarak uygun fiziksel koşulları sağlamak, işverenin gözetme borcu çerçevesinde yer alan temel bir sorumluluktur. Örneğin makine koruyucuları, yangın söndürme sistemleri, ergonomik çalışma ortamları, güvenli kaldırma ekipmanları gibi uygulamalar bu kapsama girer. -
Psikolojik ve Sosyal Koruma
Gözetme borcu yalnızca fiziksel güvenlik önlemlerini değil, çalışanların onurunu korumak, psikolojik tacizi (mobbing), ayrımcılığı ve kötü muameleleri engellemek gibi konuları da içerir. -
Sürekli Denetim
İşveren, bir kere önlem almakla yetinmeyip önlemlerin devamlılığını sağlamak üzere düzenli denetimlerde bulunmak, risk analizlerini güncellemek ve çalışanların iş sağlığı ve güvenliği kurallarına uyup uymadığını gözlemlemekle yükümlüdür.
Gözetme Borcunun Kapsamı
Gözetme borcu sadece kâğıt üzerinde bir sorumluluk değil, uygulamada yerine getirilmesi gereken aktif bir yükümlülüktür. Kapsamına giren hususlar şöyledir:
- İşçi Sağlığı: Sağlık kontrollerinin düzenli yapılması, ortamın hijyenik olması, ışıklandırmanın yeterliliği, havalandırma, iş kazalarının önüne geçici faaliyetler.
- İş Güvenliği: Kişisel koruyucu donanımların temini, acil durum planlarının düzenlenmesi, makine ve teçhizatların güvenliğinin sağlanması, iş risklerinin önceden değerlendirilmesi.
- Çalışma Koşulları: Çalışma saatlerinin düzenlenmesi, fazla mesai sınırlarının belirlenmesi, ara dinlenmelerin (mola) sağlanması, çalışanların fiziksel ve zihinsel açıdan dinlenmesine olanak tanıyan çalışma düzeninin oluşturulması.
- Psikolojik ve Sosyal Destek: İş yerinde liyakat ve fırsat eşitliği ilkesinin sağlanması, ayrımcılığın önlenmesi, çalışanların psikolojik olarak desteklenmesi, sosyal haklarının korunması.
Bu kapsam, işverenin çalışanı koruma borcunu açık biçimde ortaya koyar.
Gözetme Borcu İhlalinin Sonuçları
-
Maddi ve Manevi Tazminat
İşveren, gözetme borcunu ihlal ederek iş kazasına ilişkin kusurlu davranışı ya da ihmal sonucu bir zarara yol açarsa, maddi ve manevi tazminatla karşılaşabilir. -
İdarî Yaptırımlar
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu gereği, iş sağlığı ve güvenliği hükümlerine uymayan işverenlere para cezaları kesilebilir, hatta ağır ihlallerde işyeri geçici olarak kapatılabilir. -
Cezai Yaptırımlar
İş kazası nedeniyle ölüm veya yaralanma olduğunda ve burada işverenin kusurlu olduğu tespit edilirse sorumluluk cezai boyuta taşınabilir. Bu durumda, işveren veya sorumlu yöneticiler hakkında ceza yargılaması söz konusu olabilir.
Örnek Olay İncelemesi
Farz edelim ki bir inşaat firması yüksek katlı bir bina projesi üzerinde çalışıyor. İşveren, inşaat sahasında uygun korkuluklar veya kişisel koruyucu donanım (emniyet kemeri gibi) temin etmemiş olsun. Böyle bir durumda işçi, inşaattaki bir açık alandan düşerek yaralanırsa:
- Önlem Alma Zorunluluğu: İşveren, çalışanın can güvenliğini sağlamak üzere gerekli önlemleri almak zorundaydı (korkuluk, güvenlik ağı, emniyet kemeri vb.).
- Gözetme Borcunun İhlali: Bu önlemler alınmadığı için işverenin gözetme borcunu ihlal ettiği kabul edilir.
- Sorumluluk: İşveren, ortaya çıkan zarar veya yaralanmada kusurlu görülür ve hem idari hem de cezai sorumlulukla karşılaşabilir. Ayrıca yaralanan çalışana tazminat ödemekle yükümlü tutulabilir.
Bu örnek, gözetme borcunun aslında işçi sağlığını ve güvenliğini fiilen koruyacak pratik önlemleri içerdiğini açıkça göstermektedir.
Konuya İlişkin Özet Tablo
Aşağıdaki tablo, gözetme borcunun temel unsurlarını ve işverenin taşıdığı sorumlulukları özetlemektedir:
| Başlık | Açıklama |
|---|---|
| Yasal Dayanak | TBK m. 417, 4857 sayılı İş Kanunu, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu |
| Kapsam | İşçi sağlığı, iş güvenliği, psikolojik ve sosyal koruma, çalışma koşulları, eğitim ve bilgilendirme |
| İşveren Yükümlülükleri | Risk analizi, koruyucu ekipman sağlama, düzenli eğitim verme, iş ortamını güvenli hale getirme, denetleme |
| İşçi Hakları | Sağlıklı ve güvenli ortamda çalışma, yeterli dinlenme süresi, korunma ekipmanına erişim, ayrımcılık ve mobbing’den uzak bir çalışma ortamı |
| İhlal Sonuçları | Maddi ve manevi tazminat, idari para cezaları, mümkünse cezai sorumluluk |
| Örnek Durum (Uygulama) | İnşaatta güvenlik önlemlerinin alınmaması, üretimde makine koruyucularının yetersiz olması, kimyasal maddelerle çalışmalarda uygun koruyucu donanım verilmemesi |
Sonuç ve Özet
Gözetme borcu, işverene yüklenen ve temelde çalışanların sağlığını, güvenliğini ve onurunu korumak amacıyla getirilen bir yasal ve ahlaki zorunluluktur. Türk Borçlar Kanunu’nun 417. maddesinde belirtildiği gibi işveren, işçinin kişilik haklarını korumak ve işçinin bedensel ve ruhsal sağlığını, özellikle iş sağlığı ve güvenliğini sağlamakla yükümlüdür. Bu yükümlülüğünü yerine getirmemesi durumunda işveren, hukuki, idari ve cezai sorumlulukla karşı karşıya kalabilir.
Sorudaki çoktan seçmeli şıklarda gözetme borcu nedir diye sorulduğunda, “İşverenin çalışanı koruma borcudur.” ifadesi, yasal düzenlemelere ve içtihatlara en uygun tanımı yansıtmaktadır.
Kaynaklar:
- 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu (TBK) m. 417
- 4857 sayılı İş Kanunu
- 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
- TÜİK [İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları İstatistikleri, 2022]