Soru:
6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu ve 4857 sayılı İş Kanunu’nun hükümleri birlikte dikkate alındığında, işyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gereken her türlü önlemin alınması işverenin işçiye karşı olan borçlarından hangisi kapsamında değerlendirilir?
Cevap:
Bu durum, “İşçiyi gözetme borcu” kapsamında yer alır.
Açıklama:
- İş Kanunu ve Türk Borçlar Kanunu uyarınca işverenin yükümlülüklerinden biri, çalışanlarının sağlığını ve güvenliğini koruma sorumluluğudur.
- İşçiyi gözetme borcu, işverenin işçiyi korumak ve göz önünde bulundurmak amacıyla alması gereken tüm tedbirleri kapsar.
- İşveren, işyerinde güvenli bir ortam sağlamak, iş kazalarını önlemek ve işçilerin fiziksel ve ruhsal sağlıklarını korumak için gerekli tedbirleri almak zorundadır.
Doğru seçenek: İşçiyi gözetme borcu
Herhangi bir sorunuz varsa sormaktan çekinmeyin! 
@username
Soru:
“6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu ve 4857 sayılı İş Kanunu’nun hükümleri birlikte dikkate alındığında, işyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gereken her türlü önlemin alınması işverenin işçiye karşı olan borçlarından hangisi kapsamında değerlendirilir?”
Cevap:
Bu durum, işçiyi gözetme borcu kapsamında değerlendirilir.
Detaylı Açıklama
1. İşçiyi Gözetme Borcunun Tanımı
- İşçiyi gözetme borcu, işverenin işçi sağlığı ve güvenliği de dahil olmak üzere her türlü korunmaya muhtaç alanlarda gerekli tedbirleri almasını ve işçinin çıkarlarını gözetmesini ifade eder.
- Türk Borçlar Kanunu’nda (TBK m. 417) ve 4857 sayılı İş Kanunu’nda yer alan düzenlemeler uyarınca işveren, işçinin yaşamını ve sağlığını riske atacak koşulları engellemekle mükelleftir.
2. Yasal Dayanak
- 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu: Bu kanundaki düzenlemeler, işverenin işçiye yönelik koruyucu önlemler alma, sağlık ve güvenlik tedbirlerini eksiksiz uygulama sorumluluğunu açıklar.
- 4857 sayılı İş Kanunu: İş sağlığı ve güvenliği hükümleri içeren bu kanun, işverenlerin işçileri için güvenli bir ortam sağlama ve tüm güvenlik teknolojilerini kullanma zorunluluğunu ortaya koyar.
3. Önemli Noktalar
- İşverenin, işyerindeki tehlikeleri önceden tespit etmesi ve bunlara yönelik koruyucu önlemler alması gerekir.
- İşçiyi gözetme borcu, yalnızca fiziksel önlemleri değil, aynı zamanda psikososyal risklerin giderilmesi ve güvencenin sağlanmasını da kapsar.
- Bu borç, düzenli eğitimlerin verilmesi, gerekli koruyucu ekipmanların sağlanması, çalışma ortamının denetlenmesi ve risklerin önceden minimize edilmesi gibi uygulamaları içerir.
4. Sonuç
İşverenin işyerinde iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin her türlü önlemi alması, işçiyi gözetme borcunun bir gereğidir. Böylece hem hukuki hem de insani sorumluluklarını yerine getirmiş olur.
6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu ve 4857 sayılı İş Kanunu hükümleri birlikte dikkate alındığında işyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gereken her türlü önlemin alınması işverenin işçiye karşı olan borçlarından hangisi kapsamında değerlendirilir?
Cevap: İlgili mevzuat ve yargı kararları dikkate alındığında, işverenin işyerinde iş sağlığı ve güvenliğini temin etmesi amacıyla gereken bütün tedbirleri alması, “işçiyi gözetme borcu” kapsamına girmektedir. Aşağıda bu borcun hukuki dayanakları ve içeriğine ilişkin ayrıntılı bilgiler bulabilirsiniz.
İşverenin İşçiyi Gözetme Borcunun Hukuki Dayanakları
-
6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu (TBK) Madde 417
TBK m. 417’de, işverenin işçiyi koruma ve gözetme borcuna özellikle vurgu yapılmıştır. Burada, işverenin işin yürütülmesi sırasında işçinin sağlığını ve güvenliğini korumak için gerekli önlemleri almakla yükümlü olduğu ifade edilir. -
4857 sayılı İş Kanunu
4857 sayılı İş Kanunu çerçevesinde de işveren, iş sağlığı ve güvenliğini sağlamayı amaçlayan çeşitli düzenlemelere uymakla yükümlüdür:- Kanun’un genel ilkeleri uyarınca işveren, işçinin fiziksel ve psikolojik bütünlüğünü koruyacak şekilde iş ortamını düzenlemeli ve gerekli eğitimleri vermelidir.
- İşyerine özgü riskleri önceden tespit etmek, bunlara karşı uygun tedbirler almak ve işçiye koruyucu ekipman sağlamak yine işverenin sorumluluğu altındadır.
-
Diğer Mevzuat ve İlgili Yönetmelikler
- İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (6331 sayılı Kanun)
- İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği
- İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği
Bu mevzuat da, işvereni kapsamlı bir şekilde işçiyi korumak amacıyla çeşitli düzenlemelere tabii kılar ve yaptırım mekanizmaları oluşturur.
İşverenin İşçiyi Gözetme Borcunun İçeriği
1. Risk Analizi ve Değerlendirme
İşveren, işyerinde yapılacak çalışmalarla ilgili risk analizleri yapmakla yükümlüdür. Bu analizler sonucu tespit edilen tehlikeler ve riskler giderilmeli, gerekli önlemler alınmalıdır.
2. Koruyucu Ekipman Temini
İş sağlığı ve güvenliği tüzüklerine göre işveren, çalışanlara baret, eldiven, gözlük, kulaklık gibi koruyucu donanımları ücretsiz ve zamanında sağlamakla yükümlüdür.
3. Eğitim ve Bilgilendirme
Gözetme borcunun bir parçası olarak işveren, işçilere yaptıkları işle ilgili tehlikeler konusunda detaylı eğitim vermelidir. Çalışanlar, özel riskli alanlarda çalışırken nasıl davranacakları ve hangi önlemleri alacakları konusunda düzenli olarak bilgilendirilmelidir.
4. Denetim ve Uygun Ortam
İşverenin gözetme borcu yalnızca eğitimle bitmez; alınan tedbirlerin hayata geçirilmesini denetlemek, ortamı sürekli uygun tutmak ve eksiklikleri hızlıca gidermek de bu borcun kapsamındadır.
5. Psikososyal Risklerin Önlenmesi
İşçiyi gözetme borcu sadece fiziksel korumayı kapsamaz; stres, mobbing (psikolojik taciz) ve benzeri psikososyal risklerin önlenmesi için de işveren gereken politikaları uygulamak ve önlemleri almak zorundadır.
İşverenin Diğer Borçlarıyla Karşılaştırma
Aşağıdaki tabloda, işverenin işçiye karşı bazı temel borçları özetlenmiştir. İş sağlığı ve güvenliğini sağlamaya yönelik tedbirler, tablodaki “İşçiyi Gözetme Borcu” altında değerlendirilir.
| İşverenin Borcu | Tanımı | Örnek Eylemler |
|---|---|---|
| Ücret Ödeme Borcu | İşçinin iş görme ediminin karşılığında hak ettiği ücreti zamanında ve eksiksiz ödeme yükümlülüğüdür. | Zamanında maaş ödeme, fazla mesai ücreti ödeme vb. |
| İşçiyi Gözetme Borcu | İşçinin can ve mal güvenliğini sağlamaya, bedensel ve ruhsal bütünlüğünü korumaya yönelik borçtur. | İş sağlığı ve güvenliği tedbirleri, uygun çalışma ortamı, koruyucu ekipman sağlama, denetim |
| İş Görme Borcu | İşçinin, devredilen işi özenle ve talimatlara uygun şekilde yapma yükümlülüğüdür. | İşin zamanında ve düzgün yapılması, talimatlara uyma vb. |
| Özen ve Sadakat Borcu | Çalışanın işe karşı özen göstermesi, işverenin menfaatlerini koruması ve rekabet etmemesini ifade eder. | İşverene zarar verecek davranışlardan kaçınma |
| Rekabet Etmeme Borcu | Özellikle belirli hallerde, işçinin işverene karşı rakip faaliyetlerde bulunmaması yükümlülüğüdür. | Ayrı bir ticari işletme açmama vb. |
Bu tabloda görüldüğü gibi, işverenin işçiyi gözetme borcu, diğer borçlardan farklı olarak özellikle “işçinin sağlık ve güvenliğini koruma” ve “işçinin beden bütünlüğü ile onurunu güvence altına alma” amacına odaklanır. Dolayısıyla, işyerinde sağlığı ve güvenliği korumak üzere alınan her türlü önlem (risk değerlendirmesi yapmak, iş güvenliği eğitimleri vermek, koruyucu ekipman sağlamak, çalışma ortamının ergonomik ve hijyenik olarak düzenlenmesi vb.) “işçiyi gözetme borcu” nun doğrudan bir yansımasıdır.
İş Sağlığı ve Güvenliğiyle İlgili Temel Önlemler
- Düzenli Sağlık Taramaları: İşçilerin sağlık durumunun izlenmesi, meslek hastalıklarının önlenmesi.
- Koruyucu Donanım: Baret, maske, kulaklık, eldiven vb. ekipmanların temini.
- Acil Durum Planları: Yangın, deprem veya benzeri acil durumlarda yapılacakları düzenleyen planların hazırlanması ve tatbikatların yapılması.
- İş Güvenliği Eğitimi: Çalışanların tehlikeler hakkında bilinçlendirilmesi, alınacak önlemlerin öğretilmesi.
- Denetim ve Sürekli İyileştirme: İşyerinin iş sağlığı ve güvenliği standartlarına uyumunu düzenli olarak denetleme, eksikleri tespit edip düzeltme.
Sonuç ve Özet
Tüm bu bilgiler ışığında, “işyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gereken her türlü önlemin alınması”, işverenin işçiye karşı olan en temel yükümlülüklerinden “işçiyi gözetme borcu” içinde değerlendirilir. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 417. maddesi ve 4857 sayılı İş Kanunu hükümleri birlikte incelendiğinde, işverenin çalışma ortamını düzenlemesinden koruyucu donanım sağlamasına, gerektiğinde işçileri bilgilendirip eğitmesinden risk analizlerini düzenli olarak gerçekleştirmesine kadar geniş bir sorumluluk alanından söz edilir. İşveren, bu kapsamda öngörülebilir ve önlenebilir her türlü riske karşı tedbir almak, denetimleri yapmak ve işçilerin sağlığı ile güvenliği için azami çabayı göstermekle yükümlüdür.