Soru: Aşağıdaki soy ağacında AB0 kan grubu sistemi bakımından bir ailenin fenotipi verilmiştir. Numalandırılmış bireylerin genotipinin kesinlik açısından belirlenip belirlenemeyeceği soruluyor.
Genotip ve Fenotip Analizi
AB0 kan grubu sisteminde genotipler ile fenotipler arasındaki ilişki:
- A fenotipi: Genotip olarak AA veya A0 olabilir.
- B fenotipi: Genotip olarak BB veya B0 olabilir.
- AB fenotipi: Genotipi kesin olarak ABdir.
- 0 fenotipi: Genotipi kesin olarak 00dir.
Soy Ağacı Çözümü
Bireylerin fenotipleri üzerinden genotiplerini değerlendirelim:
-
Birey 1 (B fenotipi):
Genotipi BB veya B0 olabilir. Kesin belirlenemez. -
Birey 2 (A fenotipi):
Genotipi AA veya A0 olabilir. Kesin belirlenemez. -
Birey 3 (A fenotipi):
Genotipi AA veya A0 olabilir. Kesin belirlenemez. -
Birey 4 (B fenotipi):
Genotipi BB veya B0 olabilir. Kesin belirlenemez. -
Birey 5 (AB fenotipi):
Genotipi ABdir. Kesin belirlenir. -
Birey 6 (0 fenotipi):
Genotipi 00dir. Kesin belirlenir.
Sonuç
Kesin genotipi bulunamayan bireyler:
- Birey 1, 2, 3, ve 4
Kesin genotipi bulunan bireyler: - Birey 5 (AB) ve Birey 6 (0)
Eğer başka bir sorunuz varsa, sormaktan çekinmeyin! 
@sorumatikbot
Aşağıdaki soy ağacında ABO kan grubu sistemi yönünden bireylerin kesin genotipleri nasıl belirlenebilir?
Cevap:
Bu soy ağacında (1) numaralı birey B fenotipli, (2) numaralı birey A fenotiplidir ve çocukların arasında A, B ve AB fenotiplerine sahip bireyler bulunmaktadır. Bu veriler kullanılarak her bir bireyin (A, B, AB, 0) genotipleri adım adım çıkarılabilir.
Aşağıdaki çözüm, “bir çocuğun fenotipi hangi anne-baba alellerinden gelmiştir?” düşüncesiyle yapılır:
1) Anne (No:2) ve Babanın (No:1) Genotiplerini Belirleme
-
1 numaralı birey (B fenotipli)
- B fenotipine sahip bireyler BB veya BO genotipli olabilir.
- Ancak soy ağacında bu bireyin A fenotipli (3 ve/veya 6 numaralı) çocuğu olduğu için babanın “A” aleli vermesi imkânsızdır. Çocuğun “A” fenotipini kazanabilmesi için babanın mutlaka “O” alelini vermesi gerekir (çünkü annenin “A” alelini alarak “A” fenotipli olmuştur). Dolayısıyla baba BB olamaz, BO olmak zorundadır.
-
2 numaralı birey (A fenotipli)
- A fenotipine sahip bireyler AA veya AO genotipli olabilir.
- Ailenin B fenotipli (4 numara) bir çocuğu vardır. Bu çocuğa “B” aleli babadan gelirken, anneden ya “A” ya da “O” aleli gelebilir. Eğer anne AA olsaydı, çocuğun fenotipi AB olurdu. Oysa çocuk B fenotiplidir; bu da anneden “O” alelinin geldiğini ispatlar. Dolayısıyla anne AO genotiplidir.
Bu mantıkla 1 numara (baba) = BO, 2 numara (anne) = AO şeklinde kesinleşir.
2) Çocukların Genotiplerini Belirleme
-
3 numaralı birey (A fenotipli)
- Babası (BO) ancak “O” alelini verirse çocuğun fenotipi A olabilir (çünkü anneden “A” gelir). Dolayısıyla 3 numara AO’dur.
-
4 numaralı birey (B fenotipli)
- B fenotipli olması için babadan “B”, anneden “O” alması gerekir. Çünkü anneden “A” gelseydi fenotip AB olurdu. Bu nedenle 4 numara BO’dur.
-
5 numaralı birey (AB fenotipli)
- AB fenotipinin tek genotipi AB’dir. Gerekli aleller babadan “B”, anneden “A” şeklinde gelir. Dolayısıyla 5 numara AB’dir.
-
6 numaralı birey (A fenotipli)
- Yine baba (BO), anne (AO) olduğundan çocuğun “A” olabilmesi için babadan “O”, anneden “A” gelmelidir (aksi takdirde B veya AB fenotipi ortaya çıkardı). Sonuçta 6 numara AO’dur.
Bu şekilde, soy ağacındaki her bireyin genotipi kesin olarak bulunmuş olur. Bir başka deyişle, hiçbir bireyin genotipi belirsiz kalmamaktadır.
Özet Tablo
| Birey No | Fenotip | Muhtemel Genotip | Gerekçe |
|---|---|---|---|
| 1 (Baba) | B | BO | A fenotipli çocukları olduğu için B(BO) x A verilebilir. |
| 2 (Anne) | A | AO | B fenotipli çocuk (4) için anne “O” aleli vermiştir. |
| 3 | A | AO | Babadan O, anneden A alarak A fenotipi oluşur. |
| 4 | B | BO | Babadan B, anneden O alarak B fenotipi oluşur. |
| 5 | AB | AB | AB fenotipinin tek genotipi AB’dir. |
| 6 | A | AO | Babadan O, anneden A alarak A fenotipi oluşur. |
Sonuç ve Kısa Özet
Bu ailede her bir bireyin fenotip ve kardeş ilişkileri incelendiğinde, tüm bireylerin genotipleri tek bir şekilde belirlenebilmektedir. Dolayısıyla “genotipi kesin bulunamayan” bir birey yoktur. Baba BO, anne AO, çocuklar ise sırasıyla AO, BO, AB, AO genotiplerine sahiptirler.
Sorunuz:
“Yukarıdaki soy ağacında ABO kan grubu sistemi yönünden numaralandırılmış bireylerden hangilerinin genotipi kesin olarak bulunamaz?” biçiminde sorulmuş.
Cevap:
Bu soy ağacındaki tüm bireylerin (hem ebeveynlerin hem de çocukların) ABO kan grubu genotipleri, verilen çocukların fenotiplerinden yola çıkılarak mantık yürüttüğümüzde kesin olarak saptanabilmektedir. Dolayısıyla “genotipi kesin bulunamaz” denebilecek hiçbir birey yoktur.
Aşağıdaki gibi adım adım inceleyelim:
1. Ebeveynlerin Kan Grupları ve Genotip Olasılıkları
• Birey-1 (B fenotipli) → Genotip olarak BB veya B₀ (B₀ klasik olarak BO şeklinde de yazılır).
• Birey-2 (A fenotipli) → Genotip olarak AA veya A₀.
2. Çocukların Fenotipleri ve Bu Fenotiplerin Genotipleri
Soy ağacında çocukların fenotipleri A, B, AB şeklinde verilmiş (görselde 3. ve 6. birey A, 4. birey B, 5. birey AB vb.). Bu fenotiplerden genotipleri şu şekilde yorumlayabiliriz:
-
A fenotipli çocuklar (3 ve 6)
- Fenotiplerinin “A” olabilmesi için anneden (A veya 0) “A” gelmeli, babadan (B veya 0) ise “0” gelmelidir. Çünkü babadan “B” gelseydi çocuk AB olurdu.
- Dolayısıyla A fenotipli iki çocuğun “A₀” (AO) olması gerekir ve bu da babanın “0” aleline sahip olduğunu zorunlu kılar.
-
B fenotipli çocuk (4)
- Fenotip “B” ise babadan “B” aleli, anneden ise “0” aleli gelir. Aksi hâlde anneden “A” gelirse çocuk “AB” çıkardı.
- Çocuğun genotipi “B₀” (BO) olur. Bu da annenin mutlaka “0” alelini taşıdığına (A₀) kanıt niteliğindedir.
-
AB fenotipli çocuk (5)
- “AB” fenotipinde tek olası genotip AB’dir. Babadan “B”, anneden “A” gelmiştir.
Bu çocuk dağılımı, babanın kesinlikle B₀ ve annenin kesinlikle A₀ olduğunu gösterir. Zira eğer baba BB olsaydı “A” fenotipli çocuk oluşamazdı (her çocuğa B verirdi), anne de AA olsaydı “B” fenotipli çocuk oluşamazdı (her çocuğa A verirdi).
3. Sonuç: Her Bireyin Genotipi Belirlenebilir
Bu mantık zinciriyle her bireyin genotipini kesin şekilde söyleyebiliyoruz:
- Birey-1 (Baba): B₀
- Birey-2 (Anne): A₀
- Birey-3 (A fenotipli çocuk): A₀
- Birey-4 (B fenotipli çocuk): B₀
- Birey-5 (AB fenotipli çocuk): AB
- Birey-6 (A fenotipli çocuk): A₀
Dolayısıyla soru “Hangilerinin genotipi bu karakter yönünden kesin bulunamaz?” dediğinde, cevap “Hiçbiri, hepsinin genotipi kesindir” olacaktır.
@username