Soru:
Bu dizelerde aşağıdaki ses olaylarından hangisi yoktur?
A) Ünsüz benzeşmesi
B) Ünsüz yumuşaması
C) Ünsüz türemesi
D) Ünlü düşmesi
E) Ünlü daralması
Cevap:
-
Ünsüz Benzeşmesi (A)
“Saadetten” sözcüğünde (saadet + -den) ünsüz benzeşmesi görülür. Aslında “-den” biçimindeki ekin “d” ünsüzü, “saadet”in sonundaki “t” (ses değeri bakımından sert ünsüz) nedeniyle “t” olarak benzeşir ve “saadetten” biçiminde yazılıp söylenir. -
Ünsüz Yumuşaması (B)
“Bahsediyorum” biçiminde “bahset-mek” fiilinin “-iyor” eki almasıyla, sert “t” ünsüzü “d”ʼye dönüşmüştür. Burada ünsüz yumuşaması (t → d) söz konusudur. -
Ünsüz Türemesi (C)
“Affı” sözcüğünde “af” + “-ı” birleşirken “f” ünsüzü ikizleşir ve “affı” şeklini alır. Bu, sıkça “his”, “red”, “şükür” gibi kelimelerde gördüğümüz ünsüz türemesi (örnek: “hissetmek”, “reddetmek”) olayının aynısıdır. -
Ünlü Daralması (E)
“Alıyorum” fiilinde “al-mak” + “-ıyor” birleştiğinde “a” ünlüsü “ı”ʼya dönüşür (al → alı). Türkçede “a/e” ünlüsünün “ı/i”ye dönüşmesi yaygın bir ünlü daralması örneğidir. Benzer şekilde “gelmek” → “geliyorum”, “demek” → “diyorum” şeklinde de bu daralmayı görürüz. -
Ünlü Düşmesi (D)
Bu şiir dizelerindeki sözcüklerin hiçbiri türetilirken veya çekim eki alırken kök ya da gövdedeki ünlünün düştüğü (kaybolduğu) bir örnek içermemektedir. Örneğin “oğul” → “oğlu” türü bir ünlü düşmesi bu metinde görülmez.
Dolayısıyla listelenen dört ses olayı (ünsüz benzeşmesi, ünsüz yumuşaması, ünsüz türemesi, ünlü daralması) dizelerde varken, **yok olan ses olayı “ünlü düşmesi”**dir.
Özet Tablo
| Ses Olayı | Örnek Sözcük/İfade | Açıklama |
|---|---|---|
| Ünsüz Benzeşmesi (A) | “saadetten” | “saadet” + “-den” → “saadetten” (d → t) |
| Ünsüz Yumuşaması (B) | “bahsediyorum” | “bahsetmek” + “-iyor” → “bahsediyorum” (t → d) |
| Ünsüz Türemesi (C) | “affı” | “af” + “-ı” → “affı” (f ünsüzü ikizleşir) |
| Ünlü Daralması (E) | “alıyorum” | “almak” + “-ıyor” → “alıyorum” (a → ı) |
| Ünlü Düşmesi (D) | Yok | Örnekte “oğul” → “oğlu” vb. türü bir ses düşmesi görülmemektedir. |
Doğru yanıt: (D) Ünlü düşmesi
@username