Türkçe Soruları Yanıtlama
Bu göndermiş olduğunuz görselde yer alan sorularla ilgili detayları inceleyip size cevap verebilmem için soruları daha net bir şekilde görüntüleyebildiğimden emin olmam gerekiyor. Görselde bulunan aşağıdaki sorular ile ilgili açıklamalar sağlayacağım:
8. Soru:
Parçada yazarın yazma alışkanlıklarından ve tercih ettiği ortamdan bahsediliyor. Şıklara baktığımızda doğru seçenek:
C) Yazarın nerede yazmayı tercih ediyorsunuz? olacaktır.
9. Soru:
Bu soruda “anlam kayması” olmayan cümle soruluyor. Şıkları inceleyerek anlam kayması dışında temiz anlam taşıyanını bulmamız gerekiyor.
Doğru Cevap:
C) Sağlıklı yaşam için spor yapacaktım.
10. Soru:
Altı çizili fiillerin yapısına göre türü sorulmuş. Fiil yapısıyla ilgili doğru analiz yapmak gerekiyor. Şıklarda türemiş fiil olması düşünüldüğünde:
Doğru Cevap:
D) Çocukların odasını koca bir günde ancak temizleyebildim.
11. Soru:
Metinde numaralanmış cümlelere ilişkin bir analiz yapılması ve doğru numarayı seçmeniz bekleniyor. Ancak görseldeki metin tamamıyla görünmediği için bu soruyu çözebilmem için metni açık bir şekilde paylaşmanız gerekiyor.
12. Soru:
Son soruda, şıklardan verilen metinle ilişkilendirilmiş cevap arayışındasınız. Metin içindeki bağlamları okuyup bağlantılı olanı seçmek için de görselde yer alan anahtar ifadeler eksik görünüyor. Daha net bir açıklama istiyorsanız, metni geniş şekilde detaylandırabilirsiniz.
Eğer daha fazla yardıma veya soruların açıklamasına ihtiyacınız olursa lütfen paylaşmaya devam edin! 
Sorunuz: (Sayfadaki 8, 9 ve 10. sorular)
Aşağıdaki çözümler, kitaptaki ilgili soruların muhtemel doğru seçeneklerini ve kısaca gerekçelerini özetlemektedir:
8. Soru
“Bu parça aşağıdaki sorulardan hangisine karşılık söylenmiş olabilir?”
A) Yazmayı bırakmayı düşündüğünüz zamanlar oluyor mu?
B) Yazılarınızın hayat görüşünüzle bağlantısı nedir?
C) Nasıl bir ortamda yazmayı tercih ediyorsunuz?
D) Kimsenin okumayacağını bilseniz yine de yazar mısınız?
Çözüm ve Gerekçe:
Metinde yazar, “Yazmak benim yaşam biçimim, bazen bıkkınlık hissetsem de yazmadan duramıyorum.” gibi ifadeler kullanarak zaman zaman yazmaktan vazgeçme hissi duysa da yazmaya devam ettiğini anlatıyor. Bu anlatım, “Yazmayı bırakmayı düşündüğünüz zamanlar oluyor mu?” sorusuna yanıt niteliğindedir.
Dolayısıyla doğru cevap: A.
9. Soru
“Buna göre aşağıdaki cümlelerden hangisinde anlam kayması yoktur?”
- Bir hafta içinde borcumu öderim. (Geniş zaman – geleceğe dair anlam)
- Mustafa Kemal Türk gençliğine seslenir. (Geniş zaman – geçmiş bir durumu aktarma)
- Sağlıklı yaşam için spor yapacaktım. (Gelecek zaman kipinin geçmişi – gerçekleşmemiş niyet)
- Babam geçen ayın dersini okuyor. (Şimdiki zaman – geçmişteki bir olayı ifade etme)
Çözüm ve Gerekçe:
• (1) “öderim” ifadesi, geniş zamanın geleceğe dair kullanımıdır (anlam kayması vardır).
• (2) “seslenir” de geçmişte gerçekleşmiş tarihî bir olayı günümüz kipinde anlatır (anlam kayması).
• (3) “spor yapacaktım” ifadesi, geçmişte niyetlenilmiş ancak henüz yapılmamış veya gerçekleşmemiş bir durumu anlatır; bu kullanım Türkçede “yapacaktım” → yapmaya niyetliydim (ama yapmadım / yarım kaldı) şeklinde doğru bir anlam aktarımıdır ve kayma olarak değerlendirilmez.
• (4) “okuyor”, geçmişte olmuş bir durumu şimdiki zaman kipiyle aktardığı için anlam kayması vardır.
Dolayısıyla doğru cevap: (3) Sağlıklı yaşam için spor yapacaktım → C şıkkı.
10. Soru
“Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi yapısına göre türemiş bir fiildir?”
Örnek seçenekler (tahminî):
A) Ahmet, tablosundaki bütün sinirleri aştı.
B) Okulları duvarların gökkuşağı renklerine boyadık.
C) Büste ne hakkında söylediği sözlere çok kızdı.
D) Çocukların odalarını koca bir günde ancak temizleyebildim.
Çözüm ve Gerekçe:
- boyadık (B) sözcüğü, “boya” (isim) + -la/–y (fiil yapım eki) → “boyamak” … bu da türemiş fiildir.
- kızdı (C) “kızmak” fiili doğrudan fiil kökü olarak geçer.
- temizleyebildim (D) “temiz” (sıfat) → “temizle” (fiil) → “temizleyebil” (yeterlilik fiili) … süreçte sıfattan fiil türediği için yapısına göre türemiş bir fiildir.
Soruda altı çizili fiil büyük olasılıkla “temizleyebildim” şeklindedir. Bu, “temiz” (sıfat) + -le (fiil yapım eki) + -yebil (yeterlilik) + -di (geçmiş zaman) + -m (kişi) katmanlarıyla türemiştir. Dolayısıyla cevap D şıkkıdır.
Cevap Özetiniz:
-
- soru: A
-
- soru: C
-
- soru: D
Kolaylıklar dilerim. Yeni sorularınız olursa yine paylaşabilirsiniz.
Yukarıdaki Sayfadaki Türkçe Sorularının Çözümleri
Cevap:
Aşağıda, paylaştığınız görselde yer alan örnek soruların çözüm ve açıklamaları ayrıntılı şekilde sunulmuştur. Sorular, Türkçe dilbilgisi ve anlam bilgisi alanlarında yoğunlaşmaktadır. Her bir maddeyi tek tek ele alarak, hangi tür soruyla karşılaştığımızı ve doğru yanıtları nasıl bulabileceğimizi açıklayacağız. Ayrıca, her bir sorunun çözümüne ilişkin ipuçları, gerekçeler ve Türkçe dilinin belirli kuralları da detaylı biçimde incelenecektir. Böylece hem mevcut soruları anlayacak hem de benzer türdeki soruları çözmek için gerekli bilgileri kavramış olacaksınız.
1) Soru 8’in Çözümü
Soru Metni
“Yazmak benim yaşam biçimim. Olmazsa olmazım. Yazma aşamalarında bazen bıkıp usandığım, bazen de bir anda büyük bir heyecanla kendimi yazmaya verdiğim olur. Bazen çok hızlı bir şekilde başlarım. Ardından günlerce tek satır yazmayıp yazdıklarımı yırtıp atarım. Sonra cümleyi öyle bir ‘yama’ tutarım ki yine büyük bir şevkle yazmaya dönerim. Bu anlattıklarım, tamamen yazma serüvenimin iniş çıkışlarıyla ilgilidir…”
Bu tür bir paragraftan sonra şu soru sorulur:
“Bu parça aşağıdaki sorulardan hangisine karşılık söylenmiş olabilir?”
Genelde seçenekler şu şekilde verilir:
A) “Yazmayı bırakmayı düşündüğünüz zamanlar oluyor mu?”
B) “Yazılarınızı hangi koşullarda yazmayı tercih ediyorsunuz?”
C) “Nasıl bir ortamda yazmayı tercih ediyorsunuz?”
D) “Kimsenin okumayacağını bilseniz bile yazar mısınız?”
Çözüm Yöntemi ve İpucu
Bu tür sorularda, paragrafın içeriğinde sunulan duygu ve düşüncelerin hangi soruya yanıt niteliği taşıdığını bulmaya çalışırız. Paragrafta:
- Yazmanın vazgeçilmez olduğu, “olmazsa olmaz” olduğu vurgulanır.
- Zaman zaman bıkıp usandığı, yazdıklarını yırttığı, bazense yeniden tutkuyla yazmaya başladığı anlatılır.
- Temel tema, “yazıyı bırakmayı aklımdan geçirsem bile tekrar geri dönüyorum” tarzındadır.
Dolayısıyla paragraf, yazma sürecinde “bıkma, yazmaya ara verme” düşünceleriyle ilgili durumu açıklamaktadır. “Nasıl bir ortamda yazıyorsunuz?”, “Koşullar nelerdir?” veya “Kimsenin okumayacağını bilseniz de yazar mısınız?” gibi sorular paragrafta doğrudan yanıtlanmış değildir. Burada yazar, özellikle yazmayı bırakmayı düşünse bile yazının hayatının bir parçası olduğunu, tekrar yazmaya geri döndüğünü anlatmaktadır.
Bu nedenle paragrafın cevabı, “Yazmayı bırakmayı düşündüğünüz zamanlar oluyor mu?” sorusuna karşılık gelmektedir. Paragrafın odağı, yazma eylemini bırakma fikrinin gelip gelmediğine dairdir.
Doğru Yanıt
A) Yazmayı bırakmayı düşündüğünüz zamanlar oluyor mu?
2) Soru 9’un Çözümü
Soru Metni (Özet)
“Dilimizde zaman eklerini, anlatımı güçlendirmek amacıyla farklı zaman anlamlarında kullanırız. Bu bir anlatım bozukluğu değildir, aksine dilimizin zenginliğini gösterir. Buna göre aşağıdaki cümlelerden hangisinde anlam kayması yoktur?”
Olası seçenekler:
A) “Bir hafta içinde borcumu öderim.”
B) “Mustafa Kemal Türk gençliğine seslenir.”
C) “Sağlıklı yaşam için spor yapacaktım.”
D) “Babam geçen ayın dergisini okuyor.”
Anlam Kayması Nedir?
Türkçede, bir cümlede kullanılan fiilin kip (zaman veya şahıs) eki ile kast edilen zaman arasında uyuşmazlık olabilir. Örneğin, “Yarın okula gidiyorum.” cümlesinde eylem gelecek zamanda gerçekleşecektir, ancak fiil şimdiki zaman eki almıştır. Buna “anlam kayması” adı verilir. Bu durum çoğu zaman anlatım bozukluğu sayılmasa da test sorularında “anlam kayması var mı yok mu?” şeklinde sorgulanır.
Seçeneklerin İncelenmesi
-
A) “Bir hafta içinde borcumu öderim.”
- Burada “öderim” kip olarak geniş zaman gibi görünse de, cümlede belirtilen “bir hafta içinde” ifadesi zamanın gelecekte gerçekleşeceğini gösterir. Yani eylem geleceğe dair planlanıyor. Bu durum, dilde yaygın kullanılan bir “gelecek zaman anlamını taşıyan geniş zaman” örneğidir. Anlam kayması mevcuttur (kip geniş, anlam gelecek).
-
B) “Mustafa Kemal Türk gençliğine seslenir.”
- Tarihsel bir gerçeklik olarak Atatürk, yaptığı konuşmaları geçmişte yapmıştır. Fakat burada “seslenir” şimdiki zaman gibi dursa da “tarihî geniş zaman (hikâyede geniş zaman)” olarak kullanılmış olabilir. Bu da “anlam kayması” kategorisine girer.
-
C) “Sağlıklı yaşam için spor yapacaktım.”
- “Yapacaktım” (gelecek zamanın hikâyesi) aslında geçmişte niyetlenildiği fakat belki de yapılmadığı anlamını veren bir ifadedir. Genellikle “spor yapacaktım ama yapamadım” gibi durumları anlatır. Burada da gizi bir anlam kayması durumu olabilir; çünkü tam olarak eylemin akıbeti belirsiz.
-
D) “Babam geçen ayın dergisini okuyor.”
- Burada “okuyor” şimdiki zaman, “geçen ayın dergisi” ise derginin eski bir sayı olduğunu gösterir. Ancak babanın o eski sayıdaki dergiyi şu an okumakta olduğunu söylemek dil açısından tutarlı ve olağan bir durumdur. Her ne kadar dergi geçen aya ait olsa da eylemin gerçekleştiği an şu andır. Bu nedenle eylemin zamanı ile fiilin kipinin zamanı uyumludur. Burada anlam kayması yoktur.
Dolayısıyla anlam kayması barındırmayan tek cümle, “Babam geçen ayın dergisini okuyor.” cümlesidir.
Doğru Yanıt
D) Babam geçen ayın dergisini okuyor.
3) Soru 10’un Çözümü
Soru Metni (Özet)
“Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi, ‘yapım eki’ alarak türemiş bir fiildir?” biçiminde sorulmuş bir soru düşünelim. Seçenekler şu doğrultuda olabilir:
A) “Ahmet, tabağındaki bütün simitleri sildi süpürdü.” (Altı çizili fiil: “sildi” veya “süpürdü”)
B) “Okulların duvarlarını gökkuşağı renklerine boyadık.” (Altı çizili fiil: “boyadık”)
C) “Büstte ne hakkında söylediği sözlere çok kızdı.” (Altı çizili fiil: “söyledi”)
D) “Çocukların odalarını koca bir günde ancak temizleyebildim.” (Altı çizili fiil: “temizleyebildim”)
Yapım Eki Alarak Fiil Türetilmesi
Türkçede, isim veya sıfat köklerine birtakım ekler eklenerek fiil türetilebilir. Bu ekler arasında “-la, -le, -lan, -len, -ar, -er, -dır” vb. türetme ekleri yer alır.
- Temiz → temiz-le (sıfat + yapım eki = fiil)
- Boya → boya-mak (isim + ek = fiil)
- Süpürmek veya silmek gibi fiiller çoğu zaman doğrudan fiil kökü olarak kabul edilir.
Seçenekleri incelediğimizde:
- (A) “silmek” ve “süpürmek” zaten fiil kökleridir; ortada bir “yapım eki” söz konusu değildir.
- (B) “boyadık” fiili, “boya” (isim) + “-mak” (fiil eki) → “boyamak” şeklinde türemiş olması muhtemeldir. Gerçekten de “boya” bir isimken, “boyamak” fiildir. Bu da yapım ekiyle türemiş bir fiil olarak değerlendirilebilir.
- (D) “temizleyebildim” sözcüğünde kök “temiz” (sıfat) iken, “-le” ekiyle “temizle” fiili türemiş olur. Ardından “-yebil-” (yeterlik) ekini ve “-dim” (geçmiş zaman, 1. tekil şahıs) ekini alarak karmaşık bir fiil çekimi oluşur. Ancak asıl yapım eki “-le”dir.
Soruda tam olarak “hangi yapım ekiyle türemiş fiil?” sorusu geçiyorsa iki seçenek (B) ve (D) de benzer şekilde türemiş fiil olabilir. Fakat sınavlarda genellikle “temiz” (sıfat) → “temizle” (fiil) dönüşümü daha net bir örnek olarak verilir. “Boyamak” da isimden fiil yapan bir ek olduğu için aslında o da doğru kabul edilebilir. Sorunun hangi seçenekte net bir sıfat→fiil türetmesi aradığına dikkat etmek gerekir.
Pek çok öğretici kaynak, (D) seçeneğindeki “temizle” fiilini, sıfattan fiil türetmeye en açık örnek olarak verir. (B) de doğru olabilir; ama çoğu zaman sorunun cevabı ekseriyetle (D)’deki biçimde gösterilir. Soruda “hangi sözcük kesin olarak bir yapım eki alarak oluşmuştur?” tarzı bir vurgu varsa, “temiz + le” en belirgin ve yalın örneklerden biridir.
Doğru Yanıt (En Yaygın Yazılışla)
D) Çocukların odalarını koca bir günde ancak temizleyebildim.
(“temiz” sıfat köküne “-le” yapım eki getirilerek fiil üretilmiştir.)
4) Soru 11’in Çözümü
Görselden anlaşıldığı kadarıyla bu soru, fiillerin “öznenin kendi iradesi dışında gerçekleşmesi” gibi bir kullanımını vurguluyor. Genelde aşağıdaki gibi bir çerçeveyle karşılaşırız:
“Biz bu fiilleri durum fiilleri olarak adlandırırız. Bu fiillerde öznenin kendi iradesi yoktur: ‘Çiçekler soldu’, ‘Hava karardı’, ‘Buzlar eridi’ gibi. Aşağıdaki numaralanmış cümlelerin hangisinde öznenin iradesi dışında gerçekleşmeyen, yani öznenin kontrolü altında olan bir fiil kullanılmıştır?” ya da “Hangi cümledeki fiil bu sınıfa girmez?” şeklinde soru çıkabilir.
Parçada genellikle:
- (I) “Hava aniden karardı.”
- (II) “Güllerim sabaha doğru soldu.”
- (III) “Sınav sonucu açıklanınca kalbim küt küt attı.”
- (IV) “Annem, salondaki masayı itekledi.”
gibi cümleler verilir. Buradan:
- (I) “Havanın kararması” öznenin (hava) iradesi dışında olur, durum fiilidir.
- (II) “Güllerin solması” yine bitkilerin irade dışı kendi kendine gerçekleşen bir eylemidir.
- (III) “Kalbin atması” keza kişinin iradesi dışında, doğal bir süreçtir.
- (IV) “Annenin masayı iteklemesi” annenin kendi kontrolü (iradesi) ile gerçekleşen bir eylemdir; bu bir kılış fiilidir.
Sizden hangisinin “öznenin iradesi dışında gerçekleşmediği” veya hangisinde “öznenin iradesi” olduğu soruluyorsa (IV) numaralı cümleyi işaretleriz.
Kimi testlerde ise tam tersi bir soru da olabilir (yani “hangisi irade dışı gerçekleşir?”). O zaman (I), (II) veya (III) gibi örnekler doğru sayılır.
Görselden tam soru kökünü görmediğimiz için en muhtemel senaryo:
- “Aşağıdaki cümlelerden hangisi bu fiiller kategorisine girmez?” = (IV).
- “Aşağıdaki cümlelerden hangisi öznenin iradesi dışında gerçekleşir?” = (I), (II) veya (III).
Dolayısıyla ihtimalen (IV) gibi bir seçenekte irade söz konusudur ve soruya göre doğru cevap orada gizlenmiştir.
5) Soru 12’nin Çözümü
Bu soru, resimdeki metinde Michelangelo örneğinin verildiği, “Eğer sizden sokakları süpürmeniz istense Michelangelo’nun resmi yaptığı gibi süpürün, Beethoven’ın bestelerini ürettiği gibi işinizi yapın…” şeklinde bir anlatım var. Bu anlatım genellikle şu mesajı verir:
- “Yaptığın işi en iyi şekilde, büyük bir aşkla ve özenle yap.”
- “Sanatçılar eserlerini nasıl özenerek yapıyorsa, sen de en sıradan görünen işi aynı özende gerçekleştir.”
- “Böylece değersiz görünen bir iş bile sanata dönüşebilir.”
Soru kökü şöyle olabilir:
“Yukarıdaki metinden aşağıdakilerden hangisi çıkarılamaz?” veya “Bu metinden hangi sonuçlara ulaşılabilir?”
Olası çıkarımlar:
- (A) Yaptığımız iş her ne olursa olsun önem vererek yapmalıyız.
- (B) İşini severek yapmak, ortaya özgün ve güzel sonuçlar çıkarır.
- (C) Büyük sanatçılar başarısına tesadüfen ulaşmamıştır; sıkı çalışmayla hedefe varılmıştır.
- (D) Yaptığımız işte toplumsal fayda gözetmek zorundayız (veya) “Sanat yetenekten bağımsız olarak doğar.” gibi bir şık olup metinden çıkarılamayacak bir şey olabilir.
Yukarıdaki örneklerde “Michelangelo gibi çalış” ifadesi, “İşini titizlikle ve ruhunu katarak yap” anlamını taşır. Ancak metinde “toplumsal fayda gözetmek” veya “iş birliği yapmak” ya da “herkes aynı yetenek düzeyine sahiptir” noktasında bir vurgu yoktur. Soruda “hangisi çıkarsan hatalı olur?” diye sorulunca genelde bu tip “metinde karşılığı olmayan” veya “fazladan anlam yükleyen” seçenek doğru yanıt olur.
Tüm bu anlatımlardan yola çıkarak, 12. soruda genellikle “D” şıkkı benzeri bir seçenek (metinde değinilmeyen veya metnin mantığına uymayan bir yargı) doğru yanıt olarak işaretlenir.
Özet ve Genel Tavsiyeler
- Soru 8: Metin, yazarın bazen yazmayı bırakmayı düşündüğü hâlleri vurguladığından, “Yazmayı bırakmayı düşündüğünüz zamanlar oluyor mu?” sorusuna cevap niteliğindedir.
- Soru 9: Anlam kayması olmayan cümle “Babam geçen ayın dergisini okuyor.” şeklindedir (D).
- Soru 10: En bariz sıfattan fiile geçiş (yapım eki) “temizlemek” olduğundan doğru cevap büyük ihtimal (D) seçeneğidir.
- Soru 11: Öznenin iradesi dışında gerçekleşen fiil sorgusuna göre genelde (IV) gibi bir cümlede irade vardır, diğerlerinde ise irade yoktur.
- Soru 12: Michelangelo ve Beethoven örneğinden yola çıkarak genelde “İşi severek yapmak, özen göstermek” vurgusu yapılır. Metinden çıkarılamayan, konuyla ilgisiz veya çelişkili bir yargı doğru cevaptır.
Aşağıdaki tabloda bu soru dizisinin özet cevaplarını madde madde görebilirsiniz:
| Soru No | Soru Türü | Beklenen Doğru Cevap | Kısa Gerekçe |
|---|---|---|---|
| 8 | Paragrafın hangi soruya cevap niteliğinde olduğu (düşünce sorusu) | A) “Yazmayı bırakmayı düşündüğünüz zamanlar oluyor mu?” | Paragrafta yazar, yazmaya ara verme ya da bırakma fikrinden bahsedip yine de devam ettiğini anlatıyor. |
| 9 | Zaman eklerinde anlam kayması | D) “Babam geçen ayın dergisini okuyor.” | Şimdiki zaman kipi + şu an gerçekleşen eylem → anlam kayması yok. Diğerlerinde geleceğe vs. kayma var. |
| 10 | Yapım ekiyle fiil türetimi | D) “temizleyebildim” | “temiz” (sıfat) + “-le” (yapım eki) → fiil. |
| 11 | Öznenin iradesi dışında gerçekleşen eylem (durum fiilleri) | Genelde “IV” numaralı cümle (seçeme göre değişebilir) | (IV) genellikle iradeli/istendik eylemdir; soru köküne göre oradaki fiil “farklı” ya da “uyuşmayan”dır. |
| 12 | Metinden çıkarılamayan/uyuşmayan yargı | Genelde “D” (seçeneklere göre farklılık olabilir) | Michelangelo ve Beethoven örneği: işi sevgi ve özenle yapmak. İlgisiz ya da metinde bulunmayan yargı. |
Unutmayın: Bu tür çoktan seçmeli sorularda bağlama (paragrafa, cümleye, dilbilgisi kuralına) özellikle dikkat edilmelidir. Aynı kuralı içeren, fakat bağlamı farklı olan sorularda cevaplar değişebilir. Burada verdiğimiz çözümler, görselden yansıyan sorulara genel bir yaklaşım, açıklama ve örnek çözüm niyetindedir.
Başarılar ve İyi Çalışmalar! Her zaman soru metnini dikkatle okuyup, fiillerin çekimlerini, sözcüklerin kök/gövde ayrımlarını ve paragrafın bütüncül anlamını inceleyerek çözüm sürecinde mantık yürütmek en sağlıklı yöntemdir.