Soru Analizi:
Soruda verilen fonksiyon:
ve türevine ilişkin üç ifade yer almakta. Verilen ifadelerin doğruluğu sorgulanmaktadır:
İfadeler:
- (f’(2) = 0)
- (f’(1)) yoktur.
- (f’(0) = -20).
Cevap seçenekleri:
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) II ve III
E) I, II ve III
Çözüm Adımları:
1. Fonksiyonun türev alınabilirliği ve kritik noktalar
Fonksiyonun mutlak değeri ( |(x - 2)^3 \cdot (x-1)| ) içeriyor. Mutlak değer, türev alınabilirlik açısından kritik noktalarda kontrol edilmelidir.
Mutlak değer içindeki ifade ( (x - 2)^3 \cdot (x - 1) ) sıfır olduğunda fonksiyon türev almayı durdurabilir (türev belirsiz veya yok olabilir).
2. Kritik noktalar:
Mutlak değerin sıfır olduğu noktalar için çözüm yapıyoruz:
Bu denklemden:
- (x = 2)
- (x = 1)
Bu noktalar, mutlak değer ve türev kriteri açısından kritik olacaktır.
3. Birinci ifade ((f’(2) = 0)) doğru mu?
(\boldsymbol{f’(2)})'yi incelemek için (x = 2) noktasında türev alınabilirliği kontrol ediyoruz.
Fonksiyonun türev alınabilirliği:
((x - 2)) teriminden dolayı, türev (x = 2)'de belirlidir ve:
Bu ifade doğrudur.
4. İkinci ifade ((f’(1)) yoktur) doğru mu?
Fonksiyon (x = 1) noktasında:
Burada (x = 1) için türev alınamaz. Çünkü (x - 1 = 0) olduğunda mutlak değerin türev durumu belirsizdir. Dolayısıyla fonksiyon türev alabilir değildir.
Bu ifade doğrudur.
5. Üçüncü ifade ((f’(0) = -20)) doğru mu?
(\boldsymbol{f’(0)})'yi bulmak için türev alıyoruz.
Fonksiyon:
Türev alındığında ve (x = 0) yerine konduğunda:
Bu ifade doğrudur.
Sonuç:
Tüm ifadeler doğrudur:
- (f’(2) = 0)
- (f’(1)) yoktur
- (f’(0) = -20)
Doğru cevap:
E) I, II ve III
f(x) = |(x − 2)³ · (x − 1)| fonksiyonu için türev analizini inceleyelim.
Adım 1: g(x) = (x − 2)³·(x − 1) olarak tanımlayalım.
Böylece f(x) = |g(x)| olur. Bu, g(x) ≥ 0 ise f(x) = g(x) ve g(x) < 0 ise f(x) = −g(x) şeklinde parçalı tanımlanır.
1) f′(2) = 0 mıdır?
• g(2) = (2−2)³·(2−1) = 0.
• g(x) çevresinde işaret değiştirse de türev hesaplamak için önce g′(x)’i bulalım:
• g′(2) = 3(0)²·(1) + (0)³ = 0.
• x < 2 iken (x−2)³ < 0 ve (x−1) > 0 (eğer x 1 ile 2 arasındaysa), dolayısıyla g(x) < 0 ⇒ f(x) = −g(x). Bu bölgede f′(2⁻) = −g′(2) = 0.
• x > 2 iken (x−2)³ > 0 ve (x−1) > 0, dolayısıyla g(x) > 0 ⇒ f(x) = g(x). Bu bölgede f′(2⁺) = g′(2) = 0.
• Sağ ve sol türevler eşit olduğundan f′(2) = 0.
I. ifade doğrudur.
2) f′(1) yok mudur?
• g(1) = (1−2)³·(1−1) = (−1)³·0 = 0.
• x < 1 için (x−2)³ < 0 ve (x−1) < 0 ⇒ g(x) > 0 ⇒ f(x) = g(x).
• x > 1 için (x−2)³ < 0 ama (x−1) > 0 ⇒ g(x) < 0 ⇒ f(x) = −g(x).
• Dolayısıyla 1 noktasında mutlak değer fonksiyonu “+”dan “−”a geçiyor.
• g′(1) = 3(1−2)²(1−1) + (1−2)³ = 3·1²·0 + (−1)³ = −1.
- Soldan türev: f′(1⁻) = g′(1) = −1
- Sağdan türev: f′(1⁺) = −g′(1) = +1
• Sol ve sağ türevler farklı ⇒ f(x) 1 noktasında türevli değildir.
II. ifade doğrudur.
3) f′(0) = −20 midir?
• g(0) = (0−2)³·(0−1) = (−2)³·(−1) = −8 · (−1) = +8 (> 0).
• 0 civarında g(x) sıfırdan büyük kaldığı için f(x) = g(x) ifadesi geçerlidir.
• Dolayısıyla f′(0) = g′(0). g′(0)’ı hesaplayalım:
• Dolayısıyla f′(0) = -20.
III. ifade de doğrudur.
Sonuç
Üç ifade de (I, II ve III) doğrudur.
**3. f(x) = |(x - 2)³ · (x - 1)| fonksiyonu verilmiştir. Buna göre,
I. f′(2) = 0’dır.
II. f′(1) yoktur.
III. f′(0) = –20’dir.
ifadelerinden hangileri doğrudur?**
İçerik Tablosu
- Problemin Tanımı
- Fonksiyonu ve Mutlak Değer Yapısını İnceleme
- (x – 2)³·(x – 1) İfadesinin İşaret Analizi
- f(x) Fonksiyonunun Alt Aralıklara Ayrılması
- Her Aralıkta Türev Hesabı
- x=1 ve x=2 Noktalarında Türevin İncelenmesi
- İfadelerin Doğruluğunu Tek Tek Denetleme
- f′(2)=0
- f′(1) yoktur
- f′(0) = –20
- Örnek Hesaplamaların Detaylı Açıklamaları
- Tablolu Özet
- Adım Adım Çözüm Özeti
- Genel Yorum ve Sonuç
1. Problemin Tanımı
Verilen fonksiyon:
Mutlak değer içerdiği için, fonksiyonun türevini alırken dikkat etmemiz gereken kritik noktalar mevcuttur. Bu tip bir problemde:
- Fonksiyonun içi (x - 2)^3 (x - 1) işaret değiştiriyor mu?
- Türev, bu işaret değişiklik noktalarında var mı?
- Belirli noktaların türev değerleri istenen şekilde mi çıkıyor?
Soruda isteniyor ki:
- f'(2) = 0 mı?
- f'(1) yok mu? (Yani f'(1) tanımsız mı?)
- f'(0) = -20 mi?
Bu üç ifadenin hangilerinin doğru olduğunu bulacağız.
2. Fonksiyonu ve Mutlak Değer Yapısını İnceleme
f(x) fonksiyonu, tanım olarak mutlak değerle yazılmıştır:
Mutlak değer fonksiyonunun türevi, $g(x)$’in pozitif mi negatif mi olduğuna göre farklılaşır. Kural olarak:
- Eğer g(x) > 0 ise f(x) = g(x) ve f'(x) = g'(x).
- Eğer g(x) < 0 ise f(x) = -g(x) ve f'(x) = -g'(x).
- Eğer g(x) = 0 ise bu noktada türev olup olmadığı ayrıca incelenmeli, çünkü mutlak değerden dolayı “kıvrım” (kink) oluşabilir.
Bu problemde $g(x)$’in sıfır olduğu noktalar, g(x) = 0 denkleminin çözümleri olan x=1 ve $x=2$’dir. Dolayısıyla x=1 ve x=2, fonksiyonun türevinde potansiyel “sıkıntılı” noktalardır.
3. (x – 2)³·(x – 1) İfadesinin İşaret Analizi
g(x) = (x - 2)^3 \,(x - 1) ifadesinin sıfır olduğu noktalar:
- x - 2 = 0 \implies x=2
- x -1= 0 \implies x=1
İşaret değişimi bu noktalardan dolayı parçalar oluşturur. Aşağıdaki aralıklara bakabiliriz:
- (-\infty, 1)
- (1, 2)
- (2, +\infty)
Aralık 1: x < 1
- (x - 2)^3 negatif (çünkü x < 2).
- (x -1) negatif (çünkü x < 1).
- Negatif · negatif = pozitif. Dolayısıyla g(x) > 0 bu bölgede.
Demek ki f(x) = |g(x)| = g(x), x < 1 için.
Aralık 2: 1 < x < 2
- (x - 2)^3 negatif (çünkü x < 2).
- (x -1) pozitif (çünkü x>1).
- Negatif · pozitif = negatif. O hâlde g(x) < 0 bu bölgede.
Bu durumda f(x) = |g(x)| = -g(x), 1<x<2 için.
Aralık 3: x > 2
- (x - 2)^3 pozitif (çünkü x>2).
- (x -1) de pozitif (çünkü x>1).
- Pozitif · pozitif = pozitif. Dolayısıyla g(x) > 0.
Bu nedenle f(x) = |g(x)| = g(x), x>2 için.
4. f(x) Fonksiyonunun Alt Aralıklara Ayrılması
Yukarıdaki analiz ışığında fonksiyonumuzu parça parça ifade edebiliriz:
-
Bölge A (x < 1):
$$f(x) = (x - 2)^3 (x - 1).$$ -
Bölge B (1 < x < 2):
$$f(x) = -(x - 2)^3 (x - 1).$$ -
Bölge C (x > 2):
$$f(x) = (x - 2)^3 (x - 1).$$
Ek olarak sınır noktalarında ( x=1 ve x=2 ) fonksiyonun aldığı değer:
- f(1) = 0,
- f(2) = 0.
Bu da fonksiyonun sürekli olduğu anlamına gelir, çünkü her iki noktada da içteki çarpım sıfır olduğundan mutlak değer de sıfır oluyor. Devamında türev analizi yapacağız.
5. Her Aralıkta Türev Hesabı
5.1. Bölge A: x < 1
Bu aralıkta f(x) = (x - 2)^3 (x - 1).
Türevi bulmak için çarpım kuralını (Product Rule) kullanıyoruz:
- u(x) = (x - 2)^3 \implies u'(x) = 3(x-2)^2
- v(x) = (x -1) \implies v'(x) = 1
Dolayısıyla,
5.2. Bölge B: 1 < x < 2
Bu aralıkta f(x) = - (x - 2)^3 (x -1). Çarpım ve sabit çarpan kuralı:
Daha önce bulduğumuz $(x - 2)^3 (x -1)$’in türevi,
Dolayısıyla bu bölgede:
5.3. Bölge C: x > 2
Burası yine Bölge A’nın formülü ile aynı: f(x) = (x - 2)^3 (x -1). Dolayısıyla türev de aynı şekilde:
6. x=1 ve x=2 Noktalarında Türevin İncelenmesi
Türevin varlığı için, sol taraftan ve sağ taraftan türev değerlerinin aynı olması gerekir.
6.1. x=1 Noktası
-
Sol taraftan (x \to 1^-): Bu Bölge A’ya (x<1) aittir:
f'(x) = 3(x -2)^2 (x -1) + (x-2)^3.Değeri x=1’de:
f'(1^-) = 3(1-2)^2 \cdot (1-1) + (1-2)^3 = 3(1)\cdot 0 + (-1) = -1. -
Sağ taraftan (x \to 1^+): Bu Bölge B’ye (1< x<2) aittir:
f'(x) = -\bigl[3(x-2)^2 (x-1) + (x-2)^3\bigr].Değeri x=1’de:
f'(1^+) = -\Bigl[3(1-2)^2\cdot (1-1) + (1-2)^3\Bigr] = -\bigl[3(1)\cdot 0 + (-1)\bigr] = -(-1) = +1.
Sol ve sağ türev birbirine eşit olmadığı (sol türev = –1, sağ türev = +1) için,
6.2. x=2 Noktası
-
Sol taraftan (x \to 2^-): Bu aralık (1,2) yani Bölge B’dir:
f'(x) = -\Bigl[3(x-2)^2 (x-1) + (x-2)^3\Bigr].x=2’de:
f'(2^-) = -\Bigl[3(2-2)^2 \cdot (2-1) + (2-2)^3\Bigr] = -\Bigl[3\cdot0\cdot1 + 0\Bigr] = 0. -
Sağ taraftan (x \to 2^+): Bu aralık (2,+\infty) yani Bölge C’dir:
f'(x) = 3(x-2)^2 (x -1) + (x-2)^3.x=2’de:
f'(2^+) = 3(2-2)^2\cdot(2-1) + (2-2)^3 = 3\cdot0\cdot1 + 0 = 0.
Sol türev ve sağ türev eşit ve her ikisi de 0 olduğundan dolayı,
vardır ve değeri de 0’dır.
7. İfadelerin Doğruluğunu Tek Tek Denetleme
Soru metninde üç ifade sıralanmıştır:
- I. f'(2)=0
- II. f'(1) yoktur
- III. f'(0) = -20
Yukarıdaki analizlerin bir kısmını yaptık, fakat III. ifade için x=0 noktasında türev değerini hesaplamamız gerekiyor.
7.1. f′(2) = 0
Yukarıda ayrıntılı baktığımız gibi, x=2 noktasında sol ve sağ türev de 0 çıkmıştır. Bu nedenle ifade doğrudur.
7.2. f′(1) yoktur
Sol türev –1, sağ türev +1 olarak bulunduğu için x=1 noktasında türev tanımsızdır. Bu ifade de doğrudur.
7.3. f′(0) = –20
x=0 değeri, “$x<1$” bölgesine dahildir. Dolayısıyla f(x) = (x-2)^3 (x-1) formülünden gideceğiz. Daha önce bulduğumuz türev ifadesi:
Şimdi x=0 için:
- (0-2)^2 = 4,
- (0-2)^3 = -8,
- (0-1) = -1.
Bu değerleri yerleştirelim:
İşlemler:
- 3 \cdot 4 = 12,
- 12 \cdot (-1) = -12,
- -12 + (-8) = -20.
Gerçekten de f'(0) = -20 çıkmaktadır. Yani bu ifade de doğrudur.
Dolayısıyla I, II ve III numaralı ifadelerin üçü de doğru çıkmaktadır.
8. Örnek Hesaplamaların Detaylı Açıklamaları
Bu bölümde, özellikle x=0 civarındaki türev hesabını adım adım daha da detaylandırıyoruz:
-
Fonksiyonun Parçası (x<1):
$$ f(x) = (x-2)^3(x-1). $$ -
Türev:
f'(x) = 3(x-2)^2(x-1) + (x-2)^3Burada iki terim var. İlki 3(x-2)^2(x-1), ikincisi (x-2)^3.
-
x=0 İçin Değer Yerleştirme:
- (0-2)^2 = 4
- (0-1) = -1
- (0-2)^3 = -8
Dolayısıyla
f'(0) = 3\times 4 \times (-1) + (-8) = -12 + (-8) = -20.
Böylece $f’(0)’ın -20$ olduğu açık şekilde doğrulanmış olur.
9. Tablolu Özet
Aşağıdaki tabloda her kritik noktanın hem fonksiyon hem de türev davranışını özetliyoruz:
Nokta/Aralık | f(x) Formu | f’(x) Formu (Genel) | Türev Durumu | Değerler |
---|---|---|---|---|
x < 1 (Bölge A) | (x-2)^3 (x-1) | 3(x-2)^2 (x-1) + (x-2)^3 | Sürekli ve türevli. | - |
x = 1 | f(1) = 0 | Soldan f'(1^-)=-1 Sağdan f'(1^+)=+1 |
Soldan ve sağdan türevler farklı → Türev yok | Türev yok |
1 < x < 2 (Bölge B) | -(x-2)^3 (x-1) | - [3(x-2)^2 (x-1) + (x-2)^3] | Bölge içinde sürekli ve türevli. | - |
x = 2 | f(2)= 0 | Soldan f'(2^-)=0 Sağdan f'(2^+)=0 |
Soldan ve sağdan türev değerleri aynı → f'(2)=0 | f'(2)=0 |
x > 2 (Bölge C) | (x-2)^3 (x-1) | 3(x-2)^2 (x-1) + (x-2)^3 | Sürekli ve türevli. | - |
x=0 (Özel Nokta) | x=0 < 1, dolayısıyla Bölge A formülü geçerli | Tümüyle aynı türev ifadesi | f'(0)=3(0-2)^2(0-1)+(0-2)^3=-20 | f'(0)=-20 |
10. Adım Adım Çözüm Özeti
-
Fonksiyon Analizi:
Mutlak değer fonksiyonunu (x-2)^3(x-1) ifadesinin pozitif ve negatif olduğu aralıklara göre parçalara ayırdık. -
İşaret Değişimi Noktaları:
- g(x)=0 \implies x=1 ve x=2, fonksiyon türevi için kritik.
-
Her Parçada Türev:
- (-\infty,1), türev: 3(x-2)^2(x-1)+(x-2)^3.
- (1,2), türev: - [3(x-2)^2(x-1)+(x-2)^3].
- (2,\infty), türev yine 3(x-2)^2(x-1)+(x-2)^3.
-
Kritik Noktaları İncelemek:
- x=1 → Sol türev –1, sağ türev +1 → türev yok.
- x=2 → Sol türev 0, sağ türev 0 → türev var ve 0.
-
İstenen Noktaları Kontrol Etmek:
- $f’(2)$’nin 0 olup olmadığı
- $f’(1)$’in var olup olmadığı
- $f’(0)=?
-
Sonuç:
- f'(2)=0 → Doğru
- f'(1) yok → Doğru
- f'(0)=-20 → Doğru
Bu üç ifade de doğru çıktığı için cevabımız (E) I, II ve III şeklindedir.
11. Genel Yorum ve Sonuç
Bu tip mutlak değerli fonksiyonlarda türevi incelerken öncelikle g(x) = 0 Noktalarını bulup, fonksiyonun hangi aralıklarda g(x) ve hangi aralıklarda -g(x) olduğunu netleştirmek gerekir. Sonrasında, her alt aralıkta türev normal polinom/türev kurallarıyla hesaplanır. En kritik aşama, sınır noktalarının türevini kontrol etmektir; çünkü mutlak değer, bu noktalarda fonksiyonun yönünü değiştirdiği için türev kaybolabilir (kıvrım oluşabilir) ya da türevin değeri sıfır veya başka bir sayıya eşit olabilir.
Bu problemde:
- x=2 noktasında türev hem soldan hem sağdan 0’a eşit çıktı.
- x=1 noktasında soldan ve sağdan türev farklı. Dolayısıyla türev orada “yok”.
- Ayrıca, x=0’ın herhangi bir “kritik” sınır noktası gibi görünmemesine rağmen, türev değerini sorduğu için polinom ifadesi üzerinden bir hesapla -20 elde ettik.
Sonuçta:
- I (f'(2) = 0) doğru;
- II (f'(1) yok) doğru;
- III (f'(0) = -20) doğru.
Bu üç ifadenin tümü doğru olduğuna göre, cevap:
(E) I, II ve III