12. Sınıf Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi 2. Dönem 1. Ortak Yazılı Çalışma Soruları
Cevaplar:
1) Parçada sözü edilen yaklaşım farklılığı ilk olarak tasavvufi yorum aşamalarının hangisinde ortaya çıkmıştır? (5 puan)
- Cevap: Bu yaklaşım, tasavvufun ilk dönemi kabul edilen “zühd dönemi” içerisinde ortaya çıkmıştır. İslam’ın ilk dönemlerinde fetihlerle artan refaha rağmen, kimi dindarlar dünyevîleşmeye karşı zühd (dünyaya değer vermeme, sade yaşama) anlayışını benimsemiş, böylece daha zahidane (ascetic) bir hayat tarzı geliştirmişlerdir.
2) Bu farklı yaklaşımı benimseyen insanların dünya hayatına ilişkin tutumlarını açıklayınız. (10 puan)
- Cevap:
- Zühd Anlayışı: Bu kimseler dünyayı fânî görüp, dünyevi mal-mülk ve şöhretten uzak, sade bir yaşamı tercih ederler.
- Ahlâkî Duyarlılık: Önemli olanın, Allah’a yakınlaşma ve ahirete hazırlık olduğu bilinciyle hareket ederler.
- Nefs Terbiyesi: Nefislerini kötü alışkanlık ve düşüncelerden arındırmak, kalplerini temizlemek ve sürekli tövbe hâlinde olmak esastır.
- Manevî Gelişim: Namaz, oruç, zikir gibi ibadetlere ağırlık vererek dünya nimetlerini ölçülü kullanmayı tercih ederler.
3) Meşhur mutasavvıflardan olan Mevlânâ, insandaki kötü huy ve davranışları yol kenarında biten ayrık otuna benzetir. Buna göre bu benzetmeden hareketle düşüncelerinizi açıklayınız. (10 puan)
- Cevap:
- Negatif Huylar = Yabani Otlar: Mevlânâ, kötü huyları yol kenarındaki ayrık otları gibi görür. Eğer bu otlar zamanında sökülmez ve temizlenmezse, çevredeki çiçeklerin gelişimini engeller.
- Ruhsal Temizlik: İnsan, içindeki olumsuz duyguları (öfke, kibir, haset vb.) fark ederek onları “söküp atmalı”, yani arınma sürecine girmelidir.
- Sürekli Mücadele: Kötü huylardan arınmak içsel ve sürekli çaba gerektirir. Bu sayede insan, daha olgun ve ahlâklı bir seviyeye ulaşabilir.
4) Tasavvufun kaynağını Kur’an-ı Kerim ve Hz. Muhammed (sav)’in sünnetinde bulan hususlardan üç tanesini yazınız. (15 puan)
- Cevap (Örnek 3 Husus):
- Tevhid İnancı: Allah’ın birliğine güçlü bir iman ve bu inanca dayalı bir yaşantı sürmek.
- Zikir ve İbadet: Namaz, oruç gibi temel ibadetlerin yanı sıra, tesbih ve sürekli Allah’ı anmaya dayalı uygulamalar.
- Nefis Terbiyesi ve Güzel Ahlâk: Kibir, haset, bencillik gibi nefsi zaaflardan arınarak Hz. Peygamber’in (sav) örnek ahlâkını benimsemek.
5) (a) Alevilik-Bektaşilik geleneğinde cemler, yapılış zamanı ve amacı hakkındaki bilgileri açıklayınız. (10 puan)
(b) Metinde geçen cevabın Alevilik-Bektaşilik geleneğinde ne anlama geldiğini açıklayınız. (10 puan)
-
Cevap (a):
- Zaman ve Yer: Cem ayinleri genellikle perşembe akşamından itibaren (Cuma gecesi) yapılır. Bazı yörelerde farklı günlerde de icra edilebilir.
- Amaç: Cem, Alevi-Bektaşi toplumunda bir araya gelerek ibadet etme, içsel ve manevi arınma ile paylaşma ve dayanışma sağlar. On iki hizmetin yerine getirildiği, semahın yapıldığı, birlik ve kardeşlik ruhunun pekiştiği bir törendir.
-
Cevap (b):
- Alevilik-Bektaşilik’te Cem Kavramı: Cem, birliğin ve yol kardeşliğinin ifadesidir. Sevgi, saygı, hoşgörü ve adalet ilkelerini somut olarak yaşatma pratiğidir. Burada canlar eşit kabul edilir; rütbe, makam ve servet gözetilmeden “kırkların cemi” anlayışıyla birlik oluşturulur.
6) “Müminler ancak kardeştirler, öyleyse iki kardeşinizin arasını düzeltin, Allah’a itaatsizlikten sakının ki rahmete mazhar olasınız.” (Hucurât Suresi, 10. ayet) Bu ayeti toplumsal huzurun devamı bakımından değerlendiriniz. (10 puan)
- Cevap:
- Kardeşlik Vurgusu: Müminlerin din kardeşi olarak görülmesi, çatışma ve husumet ortamını azaltır, insanları barışa yönlendirir.
- Barış ve Yardımlaşma: İnsanlar arası anlaşmazlıklarda arabuluculuğun önemine dikkat çekilir. Toplumsal huzur ancak barışın ve adaletin sağlanmasıyla mümkündür.
- Rahmet ve Bereket: Ayetteki “Allah’a itaatsizlikten sakının” ifadesi, sosyal ilişkilerde de hak, adalet ve iyi niyet gözetilmesi gerektiğini, bunun neticesinde toplumda rahmet ve bereket ortamının oluşacağını ifade eder.
7) Güncel dinî meselelere çözüm önerileri getirirken dikkate alınması gereken bazı ilkeler vardır. İnsan fıtratının dikkate alınması bu çözüm önerilerini nasıl etkiler? (10 puan)
- Cevap:
- Fıtrat Uygunluğu: İnsan yaratılışının (fıtrat) özellikleri göz önüne alınarak verilen fetva veya öneriler, toplumda daha sağlıklı karşılık bulur.
- Kolaylık ve Uygulanabilirlik: Dinin evrensel prensiplerinde zorlama yoktur (Kolaylık, merhamet, adalet). Fıtrata uygun hükümler, toplumun ihtiyaçlarına cevap verirken bireyin/nesillerin ruh ve beden sağlığını korur.
- Evrensellik: İnsan tabiatına uygun yaklaşımlar, dini uygulamaların ortak paydada benimsenmesini kolaylaştırır.
8) “Kur’an-ı Kerim’de mülkün yalnızca Allah’a ait olduğu ortaya konuluyor… İnsan hangi konularda mülk edinme duygusunu kontrol altında tutmalı ve toplum yararına kullanılmasını sağlamalıdır?” (15 puan)
- Cevap:
- Mülkün Emanet Niteliği: Mal ve mülk, insana emanet olarak verilmiştir. Bunları kullanırken israf etmemek, paylaşımcı olmak ve başkalarına zarar vermemek esastır.
- Toplumsal Dayanışma: Mülkiyet hakkının yanında zekât, sadaka gibi paylaşım esasları vardır. Mal sevgisi insanı bencilliğe sürüklememeli, aksine toplumsal refaha katkı sunmalıdır.
- Ekonomik Ahlâk: İslâm, faizin ve haksız kazancın doğru olmadığını vurgular. Helal kazanmak, rızkı temiz yollarla elde etmek ve mülkü hayra dönüştürmek (infak) önemlidir.
9) Yüce Allah (c.c) Bakara suresi 168 ve 169. ayetlerde şöyle buyuruyor: “Ey insanlar! Yeryüzünde bulunan maddelerden helâl ve temiz olanlarından yiyin…”. Buna göre haram sayılan yiyecek ve içecekler nelerdir? Beş tanesini yazınız. (10 puan)
- Cevap (Örnek 5 Tür):
- Domuz eti ve ürünleri
- Leş (kendiliğinden ölmüş hayvanlar)
- Kan (akıcı kan)
- Allah’ın adı anılmadan kesilen hayvanlar (boğma, vurma gibi İslami usule uymayan)
- Sarhoş edici içecekler (alkollü içkiler ve benzeri uyuşturucular)
Özet Tablo
| Soru No | Soru İçeriği (Kısa) | Anahtar Cevap Noktası |
|---|---|---|
| 1 | Tasavvufi farklı yaklaşım hangi dönemde ortaya çıktı? | Zühd Dönemi (acı ve dünyadan uzaklaşma, sade hayat). |
| 2 | Bu yaklaşımı benimseyenlerin dünya görüşü nasıl? | Maddi zevklerden uzak, manevi değerlere odaklı, nefis terbiyesi ön planda. |
| 3 | Mevlânâ’nın kötü huyu “ayrık otu” benzetmesi | Kötü huylar zamanında temizlenmezse ruh gelişimini engeller; özden arınma gerekir. |
| 4 | Tasavvufun Kur’an ve Sünnet’teki temel kaynakları | Tevhid, zikir-ibadet, nefis terbiyesi/ahlâk vb. |
| 5 (a/b) | Alevi-Bektaşi cemleri ve anlamı | Cem töreni birlik, paylaşma ve ibadet mekânıdır; eşitlik ve kardeşlik ruhu barındırır. |
| 6 | “Müminler kardeştir” ayetinin toplumsal önemi | Kardeşlik, barış ve arabuluculuk vurgusu; huzur ve birlik ortamı. |
| 7 | Güncel dinî konularda insan fıtratı dikkate alınmalı | Çözüm önerileri fıtrata uygun, uygulanabilir ve kolaylaştırıcı olmalı. |
| 8 | Mülk Allah’ındır, insana emanettir. Mal edinme duygusu nasıl yönetilmeli? | Mülk israf edilmemeli, paylaşılmalı. Helal kazanç, toplum menfaati, yardımlaşma esas. |
| 9 | Haram sayılan yiyecek ve içeceklerden örnek | Domuz eti, leş, kan, İslâmî usule göre kesilmeyen hayvan, alkollü içecekler vs. |
Kısa Özet:
Bu sorular, İslam’ın erken dönemlerinde dünyaya bakışın nasıl tasavvufî bir boyuta evrildiğini, Mevlânâ gibi mutasavvıfların kötü huyları temizleme gerekliliğini ve Alevi-Bektaşi inancındaki cem ibadetinin önemini ele almaktadır. Ayrıca “Müminler kardeştir” ayetinin toplumsal barışa vurgu yaptığı, çözüm önerilerinde insan fıtratının gözetilmesi gerektiği ve mülkün aslında Allah’a ait olduğu anlatılmaktadır. Helâl ve temiz gıdaların önemi vurgulanarak bazı haram yiyecek-içecek örnekleri de belirtilmiştir.