12. Sınıf Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi 2. Dönem 1. Ortak Yazılı Çalışma Soruları
Cevaplar:
1. Soru
a) Parçada sözü edilen yaklaşım farklılığı ilk olarak tasavvufi yorum aşamalarının hangisinde ortaya çıkmıştır? (5 puan)
Tasavvuf tarihinde bu farklı bakış açısı ilk olarak “Zühd Dönemi” (yahut diğer adıyla “Asr-ı Zühd”) aşamasında ortaya çıkmıştır. Bu dönemde dervişler ve zahitler, dünyevi zevklerden uzaklaşıp nefsi arındırmaya yönelmişlerdir.
b) Bu farklı yaklaşımı benimseyen insanların dünya hayatına ilişkin tutumlarını açıklayınız. (10 puan)
- Dünyevi zevklerden uzak durma: Bu kişiler dünya malına ve unvana karşı aşırı hırstan kaçınır, ruhsal olgunluğu merkeze alırlar.
- Çile ve nefis terbiyesi: Kendilerini riyazet, zikir ve ibadetle geliştirirler.
- Maneviyata yönelme: Ahiret bilinciyle hareket edip Allah’a yakınlaşma çabası içinde dünyalıklara daha az önem verirler.
2. Soru
Meşhur mutasavvıflardan olan Mevlana, insandaki kötü huy ve davranışları ‘yol kenarındaki dikenlere’ benzetir. Bu benzetmeden hareketle tasavvufi eğitimden beklenen amacı açıklayınız. (10 puan)
- Mevlana’nın diken benzetmesi, kişinin içindeki çirkin huy ve davranışları “söküp atması” gerekliliğini vurgular.
- Tasavvufun temel amaçlarından biri, nefsin ıslahı ve kişiyi Allah’a yaklaştıracak ahlaki ve manevi erdeme ulaşmasıdır.
- Tasavvufi eğitim, kalbin temizlenmesini, nefsin arındırılmasını ve insandaki kibir, öfke, haset gibi “dikenlerin” giderilmesini hedefler.
3. Soru
Tasavvufun kaynağını Kur’an-ı Kerim ve Hz. Muhammed’in (sav) sünnetinde gösteren açıklayınız. (15 puan)
- Kur’an-ı Kerim’deki ruhani öğretiler: Tevbe, sabır, şükür, ihsan, takva gibi kavramlar tasavvufun temeli olarak görülür.
- Hz. Muhammed’in (sav) sünneti ve ahlakı: Peygamber Efendimizin sade yaşam tarzı, merhameti, takva ve zühd anlayışı sufiler için örnek teşkil eder.
- Kalp temizliği ve ihsan anlayışı (Allah’ı görüyormuş gibi ibadet etmek) hem Kur’an hem de hadislerle desteklenen tasavvufun özünü oluşturur.
4. Soru
Alevilik-Bektaşilik geleneğinde cemler, saygı ve niyazın yanı sıra amacı ve zamanı yönünden çeşitli isimlerle anılır.
a) Metinde bahsedilen hangi cemdir? (5 puan)
Metindeki ifadeler (Araf suresi 172’deki “Ben sizin Rabbiniz değil miyim?” sorusuna “Elbette Rabbimizsin” cevabı) “Kırklar Cemi” veya “Miraç Cemi” olarak bilinen cemden bahseder.
b) Metinde geçen cevabın Alevilik-Bektaşilik geleneğinde ne anlama geldiğini açıklayınız. (10 puan)
- Bu ifade, Kâlû Belâ (Ruhların Allah’ın Rab oluşunu tasdik etmesi) anındaki bağlılığın tekrar teyit edilmesidir.
- Alevi-Bektaşi inancında, Allah ile kul arasındaki sözleşmeye (misak) vurgu yapılır.
- Kişinin Allah’ı Rab olarak kabul ettiğini, dünya hayatında da O’nun emirlerine uymakla sorumlu olduğunu sembolize eder.
5. Soru
“Müminler ancak kardeştirler, öyleyse iki kardeşinizin arasını düzeltin…” (Hucurât suresi, 10. ayet). Bu ayeti toplumsal huzurun devamı bakımından değerlendiriniz. (10 puan)
- Kardeşlik ve dayanışma: Toplumsal barışın sağlanması için müminlerin kardeş gibi davranması esastır.
- Uyuşmazlıkların çözümü: Ayet, anlaşmazlıkların sulh yoluyla giderilmesini emreder; böylelikle öfke ve kin yerini adalete bırakır.
- Huzurlu toplum: Bu anlayış, toplum içinde yardımlaşma, birlik ve dirlik havasını pekiştirir; huzurlu ve güvenli bir ortam oluşmasına katkı sağlar.
6. Soru
Güncel dini meselelere ilişkin çözüm önerileri getirirken dikkate alınması gereken bazı ilkeler vardır. İnsan fıtratının dikkate alınması bu çözüm önerilerini nasıl etkiler? Açıklayınız. (10 puan)
- Pratik uygulanabilirlik: Dini hükümlerin insan doğasına (fıtrata) uygun olması, emir ve yasakların makul ve uygulanabilir olmasını sağlar.
- Orta yol (İtidal, kolaylık): İslam’da zorluk değil kolaylık esas alındığından, insanın psikolojik, fiziksel ve sosyal ihtiyaçları gözetilir.
- Evrensel ilkelerle uyum: Adalet, merhamet, rahmet gibi değerlere dayanan çözüm önerileri, toplumsal kabulle karşılanır; insanı zorlamayan, onu ahlaken yükselten yaklaşım benimsenir.
7. Soru
Kur’an-ı Kerim’de mülkün yalnızca Allah’a ait olduğu… İslam dini ekonomik hayata ilişkin bazı temel ölçüler belirlemiştir. Bu ölçüler nelerdir? Açıklayınız. (15 puan)
- Helal kazanç: Kazancın doğruluk ve helallik üzerine kurulması.
- Faiz yasağı: Haksız kazanç kapısı olarak görülen faizin yasaklanması.
- Zekât ve sadaka: Malın paylaşılmasını, yoksulların gözetilmesini sağlar.
- İsrafın önlenmesi: Gereksiz harcamalardan kaçınılması, malın ölçülü kullanılması.
- Adalet ve hakkaniyet: Ticaretten mirasa kadar her alanda adaletin gözetilmesi.
Bu ilkelere uymak, servetin belli ellerde toplanmasını ve haksızlıkların artmasını engellediği gibi toplumun düzenine de katkıda bulunur.
8. Soru
Yüce Allah (c.c) Bakara suresi 168 ve 169. ayetlerde… Dinimize göre haram sayılan yiyecek ve içecekler nelerdir? Beş tanesini yazınız. (10 puan)
- Domuz eti
- Leş (Usulüne uygun kesilmemiş hayvan)
- Kan
- Alkollü içecekler
- Yırtıcı hayvanların etleri (Aslan, kaplan vb.)
Bunların yanı sıra insana zararı bariz olan ve Kur’an/Sünnet ile açıkça yasaklanmış başka yiyecek ve içecekler de haram kapsamına girer.
Özet Tablo
| Soru No | Konu/İçerik | Kısa Cevap Özeti |
|---|---|---|
| 1a | Tasavvufun ilk safhası | Zühd Dönemi (Dünya zevklerinden uzaklaşma) |
| 1b | Dünya hayatına dair tutum | Dünyaya aşırı bağlanmama, riyazet ve ibadetle nefsi arındırma |
| 2 | Mevlana’nın “diken” benzetmesi | Kötü huyların temizlenmesi, nefis terbiyesi |
| 3 | Tasavvufun kaynağı | Kur’an ahlakı, Hz. Peygamber’in (sav) sünneti, ihsan ve zühd |
| 4a | Alevilik-Bektaşilikte bahsi geçen cem | Kırklar Cemi / Miraç Cemi |
| 4b | “Kâlû Belâ” cevabının anlamı | Allah’ın Rab oluşunun kabulü ve kulun bu sözleşmeye bağlılığı |
| 5 | Hucurât 10 ve toplumsal huzur | Kardeşlik, anlaşmazlıkların sulh yoluyla giderilmesi, birlik-beraberlik |
| 6 | Güncel dini meselelerde insan fıtratı | Kolaylık, makullük, itidal ve insanın doğasına uygun çözümler |
| 7 | İslam’ın ekonomik ilkeleri | Helal kazanç, faiz yasağı, zekât, israftan kaçınma, adalet |
| 8 | Haram yiyecek ve içecekler | Domuz eti, leş, kan, alkollü içecekler, yırtıcı hayvanların etleri |
Kısa Genel Özet
Bu sorular, tasavvufun ortaya çıkışı, Mevlana’nın öğretileri, Alevilik-Bektaşilik geleneğindeki cem anlayışı, toplumsal kardeşlik ve huzur ilkeleri, güncel dini problemlerin çözümünde insan fıtratının önemi, İslam’ın ekonomik prensipleri ve haram kılınmış yiyecek-içecekler gibi konuları kapsamaktadır. Ortak nokta, İslam dininin hem bireysel arınmayı hem de toplumsal huzuru sağlayan değerleri vurgulamasıdır.