## Tablodaki bilgilere dayanarak; I. Dinin devlet denetiminden çıktığı, II. Ülkede din birliğinin sağlandığı, III. Devlet kurumlarında laikleşmenin görüldüğü, verilen çıkarımlardan hangilerine ulaşılamaz?
Cevap: A) I ve II
Açıklama:
Bu soruda, Osmanlı Devleti’nde din işlerini ve vakıf hizmetlerini yürüten Şeriye ve Evkaf Vekâleti’nin kaldırılması ve yerine Diyanet İşleri Başkanlığı ile Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün kurulmasının hangi sonuçları doğurduğu incelenmektedir. Soru, tabloda yer alan bilgilerden yola çıkarak üç farklı çıkarımı (I, II ve III) test etmektedir.
Aşağıda bu üç maddeyi ayrı ayrı inceleyip, hangilerinin metinden çıkarılamayacağını (yani hangi sonuçlara “ulaşılamayacağını”) örneklerle açıklıyoruz:
I. “Dinin devlet denetiminden çıktığı”
- Diyanet İşleri Başkanlığı, din hizmetlerinin devlet çatısı altında düzenlenmesi amacıyla kurulmuştur. Bu kurum, dini ihtiyaçları karşılayan ve vatandaşların eğitimine katkı sunan personelin yetiştirilmesinden sorumludur.
- Dolayısıyla dini alana dair görev ve yetkiler hâlâ devlet kurumu eliyle yürütülmektedir. “Dinin devlet denetiminden çıktığı” yargısı, Diyanet İşleri Başkanlığı’nın varlığı göz önüne alındığında doğru olmaz; aksine dinin, daha kurumsal ve merkezi biçimde yönetildiğini gösterir.
- Bu nedenle I. çıkarım tabloda yer alan bilgiden çıkarılamaz.
II. “Ülkede din birliğinin sağlandığı”
- Tablo, yeni kurulan kurumların (Diyanet İşleri Başkanlığı ve Vakıflar Genel Müdürlüğü) hangi amaçla kurulduğunu belirtmekte, ancak herhangi bir şekilde “tüm dini grupların birleştiği”, “tek tip din anlayışının yerleştiği” ya da “din birliğinin sağlandığı”na dair bir bilgi vermemektedir.
- Laiklik açısından kurumların yeniden yapılandırılması ile ilgili bilgiler olsa da, ülkede din birliği gibi bir yorum doğrudan çıkarılamaz.
- Dolayısıyla II. çıkarım da tabloda verilen bilgilere dayanarak mümkün değildir; yani “din birliğinin sağlandığı” sonucuna varmak için tablodaki metin yetersiz kalır.
III. “Devlet kurumlarında laikleşmenin görüldüğü”
- Halifeliğin kaldırılması ve onunla aynı gün kapatılan Şeriye ve Evkaf Vekâleti’nin yerine sivil kurumların (Diyanet İşleri Başkanlığı ve Vakıflar Genel Müdürlüğü) getirilmesi, devlet işlerinin seküler (laik) bir yapıya kavuşturulma çabasını yansıtır.
- Özellikle Diyanet İşleri Başkanlığı, devletin dini konuları seküler bir sistem içinde yürütme çabasının bir parçası olarak görülür. Bu durum, dinin tamamen denetim dışı kalması anlamına gelmez; ancak Osmanlı’daki “Şeriye Vekâleti” modeline göre daha laik bir sisteme geçildiğini gösterir.
- Bu sebeple “Devlet kurumlarında laikleşmenin görüldüğü” sonucuna rahatlıkla ulaşılabilir.
Yukarıdaki değerlendirmeler ışığında, I. (Dinin devlet denetiminden çıktığı) ve II. (Ülkede din birliğinin sağlandığı) sonuçlarına, metindeki bilgilere dayanarak ulaşılamaz. Buna karşın III. (Devlet kurumlarında laikleşmenin görüldüğü) amaca dair güçlü göstergeler tabloda mevcuttur.
Bu nedenle doğru cevap A) I ve II şeklindedir.
Neden A) I ve II?
-
Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Devlet Yapısı İçinde Konumlandırılması
Osmanlı Devleti’nin son döneminde dine ilişkin konuları yürüten Şeriye ve Evkaf Vekâleti, halifeliğin kaldırılmasıyla birlikte kapatılmış ve yerine, doğrudan Türkiye Cumhuriyeti devlet yapısına bağlı, laiklik ilkesi çerçevesinde hareket eden Diyanet İşleri Başkanlığı kurulmuştur. Bu durum, din işlerinin devletin yetki alanında kalmaya devam ettiğini gösterir. Dolayısıyla “din devlet denetiminden çıktı” çıkarımı isabetli değildir. -
Din Birliğiyle İlgili Doğrudan Bilginin Bulunmayışı
Tabloda veya tarihsel olaylarda, farklı dinî grupların tek çatı altında birleştiğine ya da dinî bütünleşmenin sağlandığına dair bir vurgu yapılmaz. Laiklik, tek bir dinin dayatılması veya tüm dinî grupların birleşmesi manasına gelmez. Bu sebeple “ülkede din birliğinin sağlandığı” şeklindeki çıkarım, mevcut veriler ışığında mümkün değildir. -
Laikleşme Eğilimi
Halifeliğin kaldırılması ve dini konuların ayrı bir devlet kurumu çatısı altında yürütülmesi, Osmanlı Devleti’ndeki dini temelli yönetim anlayışının yerini, laik anlayışa bırakma eğiliminin göstergesidir. Dolayısıyla devlet kurumlarında laikleşmenin görüldüğü sonucu, metindeki tarihi gelişmelere bakıldığında gayet mantıklıdır.
Özet Tablosu
| Çıkarım | Durum | Değerlendirme |
|---|---|---|
| I. Dinin devlet denetiminden çıktığı | Diyanet İşleri Başkanlığı kurulmuş | Yanlış (Din hâlâ devlet kontrolünde) |
| II. Ülkede din birliğinin sağlandığı | Metinde bu konuda bilgi yok | Yanlış (Din birliği sağlandığını belirten ifade yok) |
| III. Laikleşmenin görüldüğü | Halifelik ve Şeriye Vekaleti kalktı, yeni kurumlar oluşturuldu | Doğru (Devlet işlerinde laikleşme süreci görülüyor) |
Bu tabloya ve yukarıdaki açıklamalara göre, I ve II numaralı çıkarımlara ulaşılamazken, III geçerli bir sonuçtur. Böylece sorunun doğru yanıtı A) I ve II olur.
Kaynakça (Örnek)
• Zürcher, E. J. (2016). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi.
• Mango, A. (2021). Atatürk: Modern Türkiye’nin Kurucusu.
Answer: A) I ve II