Felsefeajnaanan

LİSE
1

  1. 15-17.yüzyıl felsefesi ile 2-15.yüzyıl felsefesinin devamı olarak görmek hatalı olur.
    ifadesini altına yatan gerçeği açıklayınız.

  2. Skolastik ve modern düşünceyi birey ve akıla bakış açısı ile karşılaştırınız.

  3. hümanizm akımı günümüzde trans-hümanizm dönüşmesinde etkili olan faktörleri belirterek amaçlandığı düşünceyi açıklayınız.

  4. Franco bugün bilgi güçtür sözü 15-17. yüzyıl felsefesinin karakteristik özelliklerini göz önüne alarak açıklayınız.

  5. 15-17 yüzyılda doğaya Egemen olmak istediği bilgiye yaklaşımı nasıl değişmiştir açıklayınız.

  6. ‘hakikati yöntemsiz aramaktansa hiç aramamak daha hayırlıdır. Zira böyle düzensiz araştırmalar belirsiz düşünceler tabiat ışığını karartır, düşünceyi köreltir.’
    Descartes’in bu görüşüne göre doğru bilgiye ulaşmak için bilime gerekli olan nedir?

  7. descartın yöntemsel şüphe anlayışında yer alan argümanları, Descartes’ın Akıl yürütme yöntemlerine uygun olarak sıralayınız.

  • Düşünüyorum, öyleyse varım.
  • Hem aklım hem duygularım beni yanılttığı için tüm bilgilerimden şüphe ediyorum.
  • Şüphe edemeyeceğim tek şey, her şeyden şüphe ediyor oğluşum.
  • Şüphe duyulmayacak bilgi kesinlikle bilgiye ulaşmak istiyorum.
  • şüphe ediyor olduğuma göre düşünüyorum, düşündüğüme göre var olmak zorundayım.
  1. descartın kartezyen felsefesi ile amaçlandığı nedir? Açıklayınız.

9- Machiavelli 'nin ‘Amaca ulaşmak için her yol mübahtır.’ nasıl bir iktidar hedeflemektedir? Açıklayınız.

  1. t.Hobbes’in" İnsan insanın kurdudur." Sözünü devletlerin ortaya çıkma gerekçesi ile ilişkilendirerek açıklayınız.

  2. önerdiği devlet sisteminde birey devlet ilişkisi nasıldı? Açıklayınız.

12- 19 yüzyılın ikinci yarısından itibaren dünyaya daha yaşanan savaşlar, insanlık dışı olaylar, hızlı teknolojik gelişmeler ütopyalarının yerini distopyalarını almasına neden olur. Bu bize toplumsal bilinç ile nasıl bir ipucu verir?

13- Kopernik, Galileo ve Newton’ın bilim alanındaki çalışmaları bilgide hangi alanı geri plana iterek bilgi kurallarından hangisini ortaya çıkarmıştır?

14- 18 - 19 yüzyılları kapsayan döneme aydınlık çağına denemesinin nedeni nedir? Açıklayınız.

15- Kant’ın" Ergin olma durumuna geçmiş insan " ile “aklını kullanma cesaretini göster” sözünü ilişkilendirerek açıklayınız.

16-T.hobbes leviathan adlı eserinin kapak resminde bir elinde Kılıç diye elinde asa bulunan hükümdar vardır. Hükümdarın yalnızca bedeninin üst kısmı tutku ve coşkudan bağımsız olarak aklı temsil eder. Resmin Kılıç hizasında bulunan sol alt kısmında Devleti, asa hizasında bulunan sağ alt kısmı ise dini simgeleyen semboller ve resimler yer alır.
-Hükümdarın bir dev biçiminde gösterilmiş olmasının nedeni ne olabilir?

17-Leviathan eserinde hükümdarın sadece başı ile resmedilmesi nasıl bir anlam taşır?açıklayınız.

  1. modern felsefenin kurucularından biri olarak kabul eden Descartes, 18-19 Yüzyıl felsefelerinde etkilemiştir. Özellikle"kartezyen şüphe" olarak adlandırılan metot, aklın sırlarını ve olanaklarını sorgulayarak sonraki filozoflara ilham kaynağı olmuştur aklın gücünü duyulan güvenin temellendirilmesi sağlamlaştırılmıştır.
  • Buna göre Descartes’in görüşleri 18-19 Yüzyıl felsefesini etkilerini açıklayınız.

  1. insan ve genel olarak her Akıl sahibi varlık şu veya bu isteme için rastgele kullanıcılar sırf araç olarak değil kendisine amaç olarak vardır ve gerek kendi gerekse başka Akıl sahibi varlıklara yönelen bütün eylemlerin hepsi aynı zamanda amaç olarak görülmelidir.
    -Bu parçadan yola çıkarak ant’ın ödev ahlakı ile görüşmeleri ilişkili olduğu Yüzyıl felsefesindeki probleme değinerek açıklayınız.

  2. Rousseau’nun "insan özgür doğar Oysa her yerde zincir vurulmuştur. "
    Sözünü filozofun devlet görüşlerine değinerek açıklayınız.

  3. David hume," ben ’ in kim olduğu ya da ne olduğu sorulursa deneyimle ya da gözlemle destekleyebilecek tek cevap şudur: Ben bir duyumlar yığınıdır. "Der.
    D. hume bu sözüyle bilginin kaynağı konusunda hangi görüşü savunmaktadır?

22)“bilgi deneyiyle başlar ancak akla tamamlanır.” Sözüyle Kant doğru bilginin kaynağı olarak hangi iki akımı görülmüştür? açıklayınız.

  1. Yunan mitolojisinde Şimşek, Tarık’un öfkesinin sonucudur. Daha sonra Tanrı kesme işaretinin yerini duanın İntikamı düşüncesi alır. En son anlaşma ise şimşek çakması bilimin verileri ile açıklanarak elektrik yükünü bulutlar arasındaki elektrik boşalması şeklinde ifade edilir.
    -A.comte 'un “3 Hal Yasası” olarak bilinen görüşüne göre Yukarıdaki örnekler hangi aşamaları temsil eder?

  2. Kant 'a göre ahlak ne yapmanız ile ilgili değil Birgül neden yaptığınız ile ilgilidir. Ahlaki eylemde bulunanlar, eylemi hislerine dayanarak gerçekleştiremezler. Ahlaki eylemin kararını akla dayanmalıdır. Çünkü ne hissederseniz hissedin sizi görevinizin ne olduğunu yalnızca aklınız söyler.
    Kant’nin ahlak sistemine verilen isim nedir? Onun ahlak sisteminin diğer filozoflardan ayıran nedir?
    Ahlak sistemi ile ilgili temel kavramlar nedir?

  3. “en fazla sayıda insan en fazla fayda sağlayan eylemi iyi eylemdir.” Görüşü 18-19 Yüzyıl felsefesinin hangi ahlak kuralını temel ilkesidir?

  4. mülkiyete sahip olmanın insanın en doğal hakkı olduğu, devletin bu hakları korumakla görevli olduğu anlayışı ile, mülkiyetin sınıfsal farkları doğru ve toplumsal sözleşme ile oluşan devletin Özel mülkiyet güvence altına alınması ile eşitsizliklerin pekiştirildiği savunan iki karşıt fikirdeki filozoflar kimdir ve önerdikleri devlet sistemi nedir?

  5. montesquieu’nun günümüz devlet anlayışının oluşmasındaki etkisi nedir? Açıklayınız.

28)“Gerçek olan akılsal, akılsal olan gerçektir” “var olmak algılanmış Olmaktır.” Sözleri ile hegel’in varlık görüşünü özetleyiniz.

  1. Hegel 'in diyalektik idealizm görüşüne bir örnek üzerine açıklayınız.

  2. Hegel ‘in "tin’ e parantez ruh - parantez işareti verdiği anlamı kısaca özetleyiniz.

@sorumatikbot

2

**Sultan_Sahin said 1) 15-17.yüzyıl felsefesi ile 2-15.yüzyıl felsefesinin devamı olarak görmek hatalı olur. ifadesini altına yatan gerçeği açıklayınız.

  1. Skolastik ve modern düşünceyi birey ve akıla bakış açısı ile karşılaştırınız.
  2. Hümanizm akımı günümüzde trans-hümanizm dönüşmesinde etkili olan faktörleri belirterek amaçlandığı düşünceyi açıklayınız.
  3. Franco “bugün bilgi güçtür” sözü 15-17. yüzyıl felsefesinin karakteristik özelliklerini göz önüne alarak açıklayınız.
  4. 15-17 yüzyılda doğaya egemen olmak istediği bilgiye yaklaşımı nasıl değişmiştir açıklayınız.
  5. ‘hakikati yöntemsiz aramaktansa hiç aramamak daha hayırlıdır. Zira böyle düzensiz araştırmalar belirsiz düşünceler tabiat ışığını karartır, düşünceyi köreltir.’ Descartes’in bu görüşüne göre doğru bilgiye ulaşmak için bilime gerekli olan nedir?
  6. Descartes’ın yöntemsel şüphe anlayışında yer alan argümanları, Descartes’ın akıl yürütme yöntemlerine uygun olarak sıralayınız.
  7. Descartes’ın Kartezyen felsefesi ile amaçlandığı nedir? Açıklayınız.
  8. Machiavelli’nin “Amaca ulaşmak için her yol mübahtır.” sözüyle nasıl bir iktidar hedeflediğini açıklayınız.
  9. T. Hobbes’in “İnsan insanın kurdudur.” sözünü devletlerin ortaya çıkma gerekçesi ile ilişkilendirerek açıklayınız.
  10. Hobbes’un önerdiği devlet sisteminde birey-devlet ilişkisi nasıldı? Açıklayınız.
    1. yüzyılın ikinci yarısından itibaren dünyada yaşanan savaşlar, insanlık dışı olaylar, hızlı teknolojik gelişmeler ütopyaların yerini distopyalara bırakmasına neden olur. Bu durum bize toplumsal bilinç ile ilgili nasıl bir ipucu verir?
  12. Kopernik, Galileo ve Newton’ın bilim alanındaki çalışmaları bilgide hangi alanı geri plana iterek bilgi kurallarından hangisini ortaya çıkarmıştır?
  13. 18 - 19. yüzyılları kapsayan döneme “Aydınlık Çağı” denmesinin nedeni nedir? Açıklayınız.
  14. Kant’ın “Ergin olma durumuna geçmiş insan” ile “aklını kullanma cesaretini göster” sözünü ilişkilendirerek açıklayınız.
  15. T. Hobbes’in Leviathan adlı eserinin kapak resminde hükümdarın bir elinde kılıç, diğer elinde asa vardır. Hükümdarın yalnızca bedeninin üst kısmı, tutku ve coşkudan bağımsız olarak aklı temsil eder. Resmin kılıç hizasında bulunan sol alt kısmında devleti, asa hizasında bulunan sağ alt kısmında ise dini simgeleyen semboller yer alır. Hükümdarın dev biçiminde gösterilmesinin nedeni ne olabilir?
  16. Leviathan eserinde hükümdarın sadece başı ile resmedilmesi nasıl bir anlam taşır, açıklayınız.
  17. Modern felsefenin kurucularından biri kabul edilen Descartes, 18-19. yüzyıl felsefelerini etkilemiştir. Özellikle “Kartezyen Şüphe” olarak adlandırılan metot, aklın sırlarını ve olanaklarını sorgulayarak sonraki filozoflara ilham kaynağı olmuştur. Buna göre Descartes’in görüşlerinin 18-19. yüzyıl felsefesine etkilerini açıklayınız.
  18. “İnsan ve genel olarak her akıl sahibi varlık şu veya bu isteme için rastgele kullanılacak sırf araç olarak değil kendinde amaç olarak vardır. Bu nedenle gerek kendi gerekse başka akıl sahibi varlıklara yönelen bütün eylemlerin hepsi aynı zamanda amaç olarak görülmelidir.” Bu parçadan yola çıkarak Kant’ın ödev ahlakı ile ilişkisinde, yer aldığı yüzyıl felsefesindeki problemi de dikkate alarak açıklayınız.
  19. Rousseau’nun “İnsan özgür doğar; oysa her yerde zincire vurulmuştur.” sözünü filozofun devlet görüşlerine değinerek açıklayınız.
  20. David Hume, "Benim kim olduğum ya da ne olduğum sorulursa, deneyimle veya gözlemle destekleyebilecek tek cevap şudur: Ben bir duyumlar yığınımdır.” sözüyle bilginin kaynağı konusunda hangi görüşü savunmaktadır?
  21. “Bilgi deneyimle başlar ancak akılla tamamlanır.” sözüyle Kant doğru bilginin kaynağı olarak hangi iki akımı görmüştür? Açıklayınız.
  22. Yunan mitolojisinde şimşek, tanrının öfkesinin sonucudur. Daha sonra tanrı fikrinin yerini duanın intikamı düşüncesi alır. En son aşamada ise şimşek çakması bilimin verileri ile açıklanarak elektrik yükünün bulutlar arasındaki boşalması şeklinde ifade edilir. A. Comte 'un “3 Hal Yasası” olarak bilinen görüşüne göre yukarıdaki örnekler hangi aşamaları temsil eder?
  23. Kant’a göre ahlak “ne yaptığınız” ile ilgili değil, “neden yaptığınız” ile ilgilidir. Ahlaki eylemde bulunanlar, eylemi hislerine dayanarak gerçekleştiremezler, ahlaki eylemin kararı akla dayanmalıdır. Kant’ın ahlak sistemine verilen isim nedir? Onun ahlak sistemini diğer filozoflardan ayıran nedir? Ahlak sistemi ile ilgili temel kavramlar nedir?
  24. “En fazla sayıda insana en fazla fayda sağlayan eylem iyi eylemdir.” görüşü 18-19. yüzyıl felsefesindeki hangi ahlak kuralının temel ilkesidir?
  25. Mülkiyete sahip olmanın insanın en doğal hakkı olduğu, devletin bu hakları korumakla görevli olduğu anlayışı ile, mülkiyetin sınıfsal farkları doğurduğu ve toplumsal sözleşme ile oluşan devletin özel mülkiyeti güvence altına alarak eşitsizlikleri pekiştirdiği savunan iki karşıt fikirdeki filozoflar kimlerdir ve önerdikleri devlet sistemi nedir?
  26. Montesquieu’nun günümüz devlet anlayışının oluşmasındaki etkisi nedir? Açıklayınız.
  27. “Gerçek olan akılsaldır, akılsal olan gerçektir” ve “Var olmak algılanmış olmaktır.” sözleri ile Hegel’in varlık görüşünü özetleyiniz.
  28. Hegel 'in diyalektik idealizm görüşünü bir örnek üzerinden açıklayınız.
  29. Hegel 'in “tin” (ruh) kavramına verdiği anlamı kısaca özetleyiniz.**

Answer:

Aşağıda her bir sorunun temel yanıtını, tarihsel ve felsefi çerçevesini özetleyen açıklamalar yer almaktadır. En sonda, tüm soruların anahtar noktalarını özetleyen bir tablo sunulmuştur.

1) 15-17. yüzyıl felsefesi ile 2-15. yüzyıl felsefesinin devamı olarak görülmesinin hatalı oluşu

  • Temel Gerekçe: Rönesans’la birlikte skolastik dönemin katı teolojik baskısı zayıflamış, insan merkezli (hümanist) bir bakış açısı ön plana çıkmıştır. 2-15. yüzyıl felsefesi büyük oranda kilise dogmalarına (özellikle Orta Çağ skolastik düşüncesine) dayanırken 15-17. yüzyılda bilimsel devrimler, hümanizm ve deneysel yöntemler belirgin hale gelmiştir.
  • Özetle: 15-17. yüzyıl düşüncesi, antik kaynaklara dönüş (Rönesans hümanizmi) ve deneysel yöntemin gelişimiyle önceki skolastik anlayıştan kopuş sergiler.

2) Skolastik ve modern düşüncenin birey ve akıla bakış açısı

  • Skolastik Düşünce: Orta Çağ’da hâkim olan skolastik felsefe birincil otorite olarak kilise ve vahiy temelli dogmaları kabul eder. Akıl, kutsal metinleri anlamak ve açıklamak için ikincil bir konumda değerlendirilir. Bireyin önemi ikincildir.
  • Modern Düşünce (15-17. yüzyıl ve sonrası): Rönesans–Aydınlanma çizgisinde aklın özerkliği ve bireyin özdeğerine vurgu yapılır. Bireysel özgürlük, deney ve gözlem önem kazanır.

3) Hümanizm akımı ile günümüzde trans-hümanizm arasındaki dönüşüm

  • Hümanizm: İnsanı merkeze alan, insanın değerini, yeteneklerini ve potansiyelini öne çıkaran Rönesans kökenli akımdır.
  • Trans-hümanizm: İnsanın biyolojik ve zihinsel sınırlarını bilim ve teknoloji yoluyla aşması gerektiğini savunan düşünce akımıdır. Genetik mühendislik, yapay zekâ ve sibernetik müdahaleler gibi alanlardaki gelişmeler trans-hümanist fikrin temelini oluşturur.
  • Etkili Faktörler: Bilimsel-teknolojik ilerleme, tıp alanındaki buluşlar, yapay zekâ ve nörobilimdeki gelişmeler.
  • Amaçlanan Düşünce: İnsanın kendi doğasını iyileştirerek “daha üstün”, “daha dayanıklı” ve “dijital/biyolojik evrim” yönünde dönüşümünü sağlamak.

4) Franco’nun “bugün bilgi güçtür” sözünü 15-17. yüzyıl felsefesinin karakteristiğiyle açıklamak

  • 15-17. yüzyıl felsefesinin karakteristik özelliği, deneysel bilginin ve bilimsel yöntemin yükselişidir. Bu dönemde bilgi üretimi giderek teokratik otoriteden koparak, gözlem ve deney ekseninde ilerler.
  • “Bilgi güçtür” ifadesi, Francis Bacon gibi düşünürlerin deney ve gözleme dayalı bilgiyi “doğaya hâkim olma” yolu olarak görmesiyle yankı bulur. Güç, bu dönemde askeri veya politik olmaktan çok, bilim ve teknoloji alanındaki ilerlemeyle ilişkilendirilir.

5) 15-17. yüzyılda doğaya egemen olmak isteyen felsefenin bilgiye yaklaşımı

  • Orta Çağ’da Tanrı merkezli ve dogmaya dayalı bilgi anlayışı hâkimken, 15-17. yüzyılda doğanın sırlarını çözme, doğa yasalarını keşfetme ve doğaya egemen olma isteği belirir.
  • Değişen Yaklaşım: Gözlem, deney ve akıl yürütme (rasyonel analiz) ile doğanın anlaşılabileceği fikri yaygınlaşır.
  • Bu yaklaşım, zamanla bilim devrimi (Kopernik, Kepler, Galileo, Newton) için zemini hazırlar.

6) Descartes’ın yöntemsizlik eleştirisi ve bilime gerekli olan unsur

  • Descartes’a göre: “Hakikati yöntemsiz aramaktansa hiç aramamak daha hayırlıdır,” ifadesi, sistematik ve şüpheci bir yöntemin zorunluluğunu anlatır.
  • Gerekli Olan: Kesin bilgiye ulaşmak için aklın yöntemi, yani yöntembilimsel şüphe ve sistematik sorgulama gereklidir. Mantıksal, adım adım analiz (analitik yöntem) ve net tanımlar olmadan “doğru bilgiye” varmanın mümkün olmadığını savunur.

7) Descartes’ın yöntemsel şüphe argümanlarının sıraya konması

Descartes’ın akıl yürütme yöntemi, kuşkudan kesinliğe doğru ilerler. Mantıksal sıralama şu şekilde olabilir:

  1. Hem aklım hem duygularım beni yanılttığı için tüm bilgilerimden şüphe ediyorum.
  2. Şüphe edemeyeceğim tek şey, her şeyden şüphe ediyor oluşum.
  3. Şüphe duyulmayacak bilgiye (kesin bilgiyi) ulaşmak istiyorum.
  4. Şüphe ediyor olduğuma göre düşünüyorum, düşündüğüme göre var olmak zorundayım.
  5. Düşünüyorum, öyleyse varım.

8) Descartes’ın Kartezyen felsefesi ile amaçlanan nedir?

  • Kartezyen Felsefe: Kesin bilgiye ulaşmak üzere evrensel bir metot kurma çabasıdır.
  • Bütün bilgileri kuşku süzgecinden geçirmek, “açık-seçik” (clara et distincta) olarak tasarımlanmayan hiçbir düşünceyi doğru kabul etmemek, aklı yöntemli biçimde kullanarak temelden sağlam bir bilgi düzeni kurmak amaçlanır.

9) Machiavelli ve “Amaca ulaşmak için her yol mübahtır.” sözüyle hedeflenen iktidar

  • Machiavelli’ye göre siyaset, ahlaki değerlerden bağımsız, güç kazanma ve koruma mücadelesidir.
  • Prensin (yöneticinin) izlediği politika, devleti korumak ve güçlendirmek amacıyla her aracı kullanabilir. Halk arasındaki meşruiyetini kaybetmediği sürece, katı veya esnek her türlü yöntem “meşru” görülebilir. Hedef: Güçlü ve istikrarlı bir iktidar.

10) Hobbes’in “İnsan insanın kurdudur.” sözü ve devletlerin gerekçesi

  • Hobbes, doğa durumunda insanların “korku ve güvenlik” arayışında olduğunu belirtir. Herkesin birbirini tehdit ettiği bir ortamda “insan insanın kurdudur” (homo homini lupus).
  • Bu kaotik durumdan kurtulmak için insanlar bir sözleşme yaparak gücün tek elde toplandığı devleti (Leviathan) oluştururlar. Böylece güvenlik sağlanır ve kaos sona erer.

11) Hobbes’un önerdiği devlet sisteminde birey-devlet ilişkisi

  • Bireyler, doğa durumundaki özgürlüklerini korumak için mutlak otoriteyi rızalarıyla hükümdara devrederler.
  • Devlet, toplumsal sözleşmeyle kurulmuştur ve mutlak egemen gücü elinde bulundurur. Birey, devletin yasalarına itaat eder; karşılığında güvenlik ve iç düzen sağlanır.
  • Hobbes’a göre bu mutlak hükümdar, ortak iradeyi temsil ederek kaosu engeller.

12) 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren ütopyaların yerini distopyalara bırakması ve toplumsal bilinç

  • Sanayi Devrimi’nin getirdiği hızlı teknolojik gelişmeler, savaşlar ve kitlesel şiddet (I. ve II. Dünya Savaşı) insanın ilerlemeye dair iyimserliğini sarstı.
  • Toplumsal Bilinçte İpucu: Geleceğe dair ideal toplum hayallerinin (ütopya) yerini karamsar senaryoların (distopya) alması, insanların teknolojik ilerlemenin yanı sıra etik ve insani değerleri de sorgulamaya başladığının göstergesidir.

13) Kopernik, Galileo ve Newton’ın bilimsel çalışmalarının hangi alanı geri plana iterek ortaya çıkardığı bilgi kuralı

  • Orta Çağ boyunca Aristotelesçi kozmoloji ve kilise dogmaları egemenken, Kopernik-Galileo-Newton gibi bilim insanları gözleme ve deneysel yönteme dayalı “modern bilimi” kurmuştur.
  • Bu süreçte metafizik açıklamalar geri planda kalır. Ortaya çıkan bilgi kuralı, deney-gözlem-matematik temelli evrensel yasalardır.

14) 18-19. yüzyıllara “Aydınlık Çağı” denmesinin nedeni

    1. yüzyıl, Aydınlanma Çağı olarak da bilinir. Akıl, özgür düşünce, bilim, eleştiri ve laikleşme ön plana çıkar.
    1. yüzyılın devamında da sanayi devriminin, pozitivist ve rasyonalist anlayışın ilerlemesiyle “insan aklının ve bilimin zaferi” olarak görüldüğünden bu dönem “Aydınlık” olarak nitelendirilir.

15) Kant’ın “Ergin olma durumu” ve “aklını kullanma cesareti” sözünün ilişkisi

  • Kant’a göre “ergin olma” (olgunluk) kavramı, kişinin kendi aklını kullanma sorumluluğunu üstlenmesidir.
  • “Aklını kullanma cesareti” (Sapere aude) Aydınlanma’nın özlü ifadesidir. Birey, geleneklerin ve dogmaların boyunduruğunu bırakıp, kendi aklını rehber edinmelidir.

16) Hobbes’un Leviathan kapak resminde hükümdarın dev biçiminde gösterilmesi

  • Dev Biçimi: Egemen gücün büyüklüğünü, toplumun üzerinde durması ve tüm bireyleri temsil etmesi anlamına gelir. Devletin korku ve güç sayesinde birliğin koruyucusu olduğu vurgulanır.
  • Ayrıca, “dev” figür, bireylerin tüm güç ve haklarını hükümdara devretmesini (toplumsal sözleşme) somut bir şekilde ifade eder.

17) Leviathan’da hükümdarın sadece başının resmedilmesi

  • Sembolik Anlam: Hükümdarın iradesinin, aklının ve yönetim gücünün tüm toplumu yönlendirmede yeterli olduğunu gösterir.
  • Halkın bedeni, hükümdarın başı tarafından yönetilir. Hükümdarın sadece “baş” olarak çizilmesi, devletin akli yönünü ve mutlak egemenin rasyonel kontrolünü sembolize eder.

18) Descartes’ın görüşlerinin 18-19. yüzyıl felsefesine etkileri

  • Kartezyen Şüphe: Descartes, tüm bilgileri sorgulayarak kesinlik arayışına girdi. Bu, 18-19. yüzyılda rasyonalist, ampirist ve hatta eleştirel felsefeye (Kant’ın eleştirel rasyonalizmi vs.) ilham verdi.
  • Akla Güvenin Temellendirilmesi: Descartes, düşüncenin öznel kesinliğinden hareketle, aklın evrensel ilkelerine ulaşılabileceğini gösterdi. Ardından gelen filozoflar bu yöntemi genişletip öznel ve nesnel bilgiyi tartıştılar ve yeni epistemoloji kuramları geliştirdiler.

19) Kant’ın ödev ahlakının yüzyıl felsefesindeki problemle ilişkisi

  • Kant, 18. yüzyıl Aydınlanma düşüncesinin merkezinde insanı amaç olarak görür. İnsan asla araç olarak kullanılmamalıdır.
  • Bu, ahlak felsefesindeki evrensellik (ödev ahlakı) problemini gündeme getirir. Kant, “akıl sahibi varlıkların tüm eylemlerinin, evrensel bir ahlak yasası çerçevesinde yapılması gerektiğini” savunur.
  • Yüzyılın problemi: Ahlaki eylemin temeli duygu mu, çıkar mı yoksa ödev mi? Kant, ödev ve akıl temelli ahlakı merkeze koyar.

20) Rousseau: “İnsan özgür doğar; oysa her yerde zincire vurulmuştur.”

  • Rousseau’ya göre doğa durumunda insan özgür ve eşittir fakat toplum ve mülkiyet ilişkileri bu özgürlüğü kısıtlar.
  • Devlet Görüşü: Toplumsal sözleşme gerçek özgürlüğü koruyabilecek şekilde kurulmalıdır. Bireyin genel iradeye (volonté générale) katılması, özgürlüğü kolektif iradeyle çelişmeden sürdürmesini sağlar.
  • “Zincir vurulma” toplumsal normlar ve haksız düzenleri ifade eder.

21) David Hume’un “Ben, bir duyumlar yığınımdır.” sözüyle savunduğu bilgi görüşü

  • Hume, ampirizmi savunur. Yani tüm bilginin duyum ve deneyimden geldiğini iddia eder.
  • “Benlik” de dâhil olmak üzere, zihin sürekli bir algı akışının toplamıdır. Dolayısıyla özde bir “ben” değil, duyumlar dizisi vardır.

22) “Bilgi deneyimle başlar ancak akılla tamamlanır.” sözüyle Kant’ın gördüğü iki akım

  • Kant bu sözüyle ampirizm (deneyimcilik) ve rasyonalizm (akılcılık) akımlarını birleştirir.
  • Ona göre bilginin hammaddesi duyum ve deneyimlerdir; fakat bu deneyimler aklın kategorilerinde işlenerek tam anlamıyla bilgiye dönüşür.

23) A. Comte’un “3 Hal Yasası” ve şimşek örneğinin temsil ettiği aşamalar

  1. Teolojik Aşama: Şimşek tanrının öfkesinin sonucu. (Dinsel, tanrısal açıklama)
  2. Metafizik Aşama: Tanrının yerine dua veya mistik/soyut güçlerin intikamı düşüncesi. (Daha soyut, doğaüstü sebepler)
  3. Pozitif (Bilimsel) Aşama: Şimşek, elektrik yüklerinin boşalması olarak bilimsel yöntemle açıklanır.

24) Kant’ın ahlak sisteminin adı, onu diğerlerinden ayıran özellik ve temel kavramlar

  • Ahlak Sisteminin Adı: “Ödev Ahlakı” veya “Kategorik Imperatif” ahlakı.
  • Ayıran Özellik: Ahlaki eylemde amaç, “evrensel bir yasa” olarak formüle edilebilecek prensiplere itaat etmektir. Duygu veya çıkar değil, “ödev” ve “aklın evrenselliği” esastır.
  • Temel Kavramlar:
    • Kategorik Imperatif: “Öyle eyle ki, eyleminin ilkesi aynı zamanda evrensel bir yasa olsun.”
    • Amaç: İnsanı bir araç olarak değil, her zaman amaç olarak görmek.
    • Ödev: Aklın buyruğuna uygun davranma zorunluluğu.

25) “En fazla sayıda insana en fazla fayda” sağlayan eylemin iyi olduğu görüşü

  • Bu ifade, Faydacılık (Utilitarianism) ahlak teorisinin temel ilkesidir. Jeremy Bentham ve John Stuart Mill gibi filozoflarca 18-19. yüzyılda geliştirilmiştir.

26) Özel mülkiyet konusunda iki karşıt fikirdeki filozoflar ve devlet sistemleri

  1. John Locke: Mülkiyet, insanın en doğal hakkıdır, devlet bu hakkı korumak için vardır. (Liberal devlet anlayışı)
  2. Jean-Jacques Rousseau: Özel mülkiyet sınıfsal farklılıkları doğurur, toplumsal sözleşmeyle oluşan devlet özel mülkiyeti koruyarak eşitsizlikleri pekiştirir. (Daha eşitlikçi toplum fikri, katılımcı demokrasi)

27) Montesquieu’nun günümüz devlet anlayışına etkisi

  • Montesquieu, kuvvetler ayrılığı (yasama, yürütme, yargı) ilkesini sistematikleştiren düşünürdür.
  • İktidarın tek elde toplanmasını önleyerek, özgürlükleri korumak için farklı güçlerin birbirini denetlemesi gerektiğini savunur. Modern anayasal devlet düşüncesinin temellerindendir.

28) “Gerçek olan akılsaldır, akılsal olan gerçektir” ve “Var olmak algılanmış olmaktır.”

  • Hegel’e atfedilen “Gerçek olan akılsaldır, akılsal olan gerçektir” sözü, varlığın akıl (Geist/Tin) prensipleriyle açıklanabileceğini, tarihin de aklın bir tezahürü olduğunu vurgular.
  • “Var olmak algılanmış olmaktır” (Esse est percipi) aslen Berkeley’e ait bir söz olsa da, Hegel’in idealizmi varlığın zihinsel süreçlerle kavranabileceğini ve varlığın özünde düşünce/idea olduğunu ileri sürer.

29) Hegel’in diyalektik idealizm görüşüne örnek

  • Diyalektik Üçlü Yapı:
    • Tez: Bir başlangıç fikri veya durum
    • Antitez: Teze karşıt bir fikir veya durum
    • Sentez: İki zıtlık arasındaki çatışmayla oluşan yeni, daha yüksek düzeyde bir fikir
  • Örnek: Fransız Devrimi’nde “mutlak monarşi” (tez) ile “halk egemenliği” (antitez) çatışır, sonuçta yeni bir yönetim tarzı (sentez) ortaya çıkar. Bu süreç aklın tarih boyunca kendini açmasıdır.

30) Hegel’in “tin” (ruh) kavramına verdiği anlam

  • Tin (Geist): Hegel’de mutlak varlık, evrensel akıl ve bilincin gelişim sürecini ifade eder.
  • Tarih, sanat, din ve felsefe gibi alanlarda Tin kendini açar ve özgürleşmeye doğru ilerler. İnsanlık tarihi, Tinin kendini gerçekleştirme serüvenidir.

Özet ve Karşılaştırma Tablosu

Aşağıdaki tabloda her sorunun temel anahtar noktası ve kısa özetini bulabilirsiniz:

Soru Anahtar Noktalar Kısa Özet
1. 15-17 vs. 2-15. yüzyıl Rönesans, hümanizm, skolastik kopuş Bilimsel devrim ve insan-merkezli düşünce
2. Skolastik vs. Modern Dogma vs. Akıl; Birey, özgür düşünce Skolastik kilise otoritesi
Modern bireysel akıl
3. Hümanizm → Trans-hümanizm İnsanın değerinin, teknolojik gelişimle aşılması Biyolojik ve dijital olarak “insanı aşma” fikri
4. “Bilgi güçtür” Francis Bacon, deneysel bilim yükselişi Bilgi, doğaya egemen olma aracı
5. Doğaya egemen olmak Deney, gözlem, bilimsel yöntem Skolastikten deneysel bilime geçiş
6. Descartes ve yöntem Yöntemsizliğin körlüğü Sistematik şüphe ve analitik yöntem gerekli
7. Descartes şüphe sıralaması Şüphe → “Düşünüyorum, öyleyse varım” Her bilgi sorgulanarak kesin temellere ulaşılır
8. Kartezyen felsefe amacı Açık-seçik bilgi, kesin temel Metotlu düşünceyle kuşkudan kurtulmak
9. Machiavelli Güç odaklı siyaset, her yol mübah Hedef: Güçlü devleti korumak
10. Hobbes “İnsan kurttur” Doğa durumunda kaos, sözleşme Devlet = Güvenlik ve düzen
11. Hobbes devlet sistemi Mutlak egemen, güvenlik karşılığında itaat Egemenliğin bölünmezliği
12. Ütopyadan distopyaya Teknoloji, savaşlar, şiddet Toplumsal karamsarlık, etikten uzak ilerleme
13. Kopernik-Galileo-Newton Metafiziği geri plana atma Deneysel, matematiksel bilim kuralı
14. Aydınlık Çağı Akıl, bilim, laikleşme 18-19. yy’da rasyonalizm ve ilerleme
15. Kant ve ergin olma “Aklını kullanma cesareti” Özgür düşünce, özerklik
16. Leviathan dev figürü Devletin büyük egemen gücü Tüm bireylerin gücünü temsil
17. Sadece baş resmi Akıl ve mutlak yönetim ifadesi Devletin tek ve rasyonel kontrolü
18. Descartes etkileri Kartezyen şüphe, kesin bilgi Aklın sırlarını sorgulama, modern epistemoloji
19. Kant ödev ahlakı İnsan amaçtır, araç değil Ahlakta evrensellik, 18. yy Aydınlanma problemi
20. Rousseau özgürlük Doğa durumu eşit, toplum zincir Genel irade, özgürlük korunması
21. Hume Ampirizm, duyumsal benlik Tüm bilgi deneyden gelir
22. Kant ampirizm-rasyonalizm Deneyim + akıl = bilgi Uzlaştırıcı bilgi kuramı
23. Comte 3 Hal Yasası Teolojik → Metafizik → Pozitif Açıklamalar din, soyut, bilimsel aşamalar
24. Kant ahlak sistemi Kategorik imperatif, ödev Evrensel yasa, akıl temelli eylem
25. “En fazla fayda” Faydacılık (Utilitarianizm) Bentham, Mill ve mutluluk ilkesi
26. Locke vs. Rousseau Özel mülkiyet doğal hak vs. eşitsizlik kaynağı Liberal devlet vs. Eleştirel/toplumsal sözleşme
27. Montesquieu Kuvvetler ayrılığı Modern anayasal devlet temeli
28. Hegel varlık görüşü “Gerçek akılsal, akılsal gerçek” Varlığın idea ve akıl temelli oluşu
29. Diyalektik idealizm Tez-antitez-sentez Tarih
aklın gelişim süreci
30. Hegel’in “tin”i Geist → mutlak akıl Tarihsel ilerlemede kendini açığa çıkaran ruh

Bu 30 soruda, 15-17. yüzyıl Rönesans felsefesinden başlayarak 18-19. yüzyıl Aydınlanma ve modern felsefe akımlarına dek geniş bir yelpazede temel felsefi tartışmalar özetlenmiştir. Ana temalar arasında bilginin kaynağı, devlet-birey ilişkisi, ahlak yasası tartışmaları, hümanizm ve trans-hümanizm, Hegelci diyalektik ve Kartezyen metot gibi önemli noktalar bulunmaktadır.

@Sultan_Sahin