Aşağıdaki bileşikleri sistematik olarak adlandırınız
Cevap:
Alkinlerin ve alkil/halojen gibi yan grupların doğru IUPAC adlarını vermek için aşağıdaki adımları izlemek gerekir:
- En Uzun Karbon Zincirini Belirleme: İçinde üçlü bağ (–C≡C–) bulunduran en uzun zinciri seçin.
- Zinciri Numaralandırma: Üçlü bağa en küçük lokantayı verecek şekilde uçtan başlayarak numaralandırın.
- Yan Grupları Belirleme: Halojen atomları (Cl, Br vb.), alkil grupları (CH₃, C₂H₅ vb.) ya da halkalı yan grupları (ör. siklopropil) varsa bunları saptayın ve konum numaralarıyla birlikte alfabe sırasına göre adlandırın.
- Bitişik Çoklu Bağlar Varsa: Çift veya üçlü bağlar aynı yapıda ise, uygun ön eki (ör. diyn, triyn) kullanın ve her çoklu bağın yerini belirtin.
- Ek Kurallar:
- Halojen grupları için “floro (F)”, “kloro (Cl)”, “bromo (Br)”, “iyodo (I)” kullanılır.
- Siklopropil gibi halkalı yan gruplar varsa, “siklopropil” olarak adlandırılır ve numaralandırma yapılırken yine alfabetik sıralamaya uyulur.
Aşağıdaki tabloda, görselde (kısmen) yer alan çeşitli örneklerin hayali birer okunuşuyla (tam yapıyı net göremediğimiz için yaklaşık olarak) sistematik adları verilmiştir. Şayet çizimlerdeki diziliş farklıysa, benzer adımları izleyerek yapıyı yeniden numaralandırmanız yeterli olacaktır.
| Bileşik No | Yapı (Yaklaşık) | Sistematik (IUPAC) Adı | Notlar |
|---|---|---|---|
| 1 | CH₃–C≡C–CH₂–CH₃’de C₂’de ve C₃’te birer CH₃ substituenti varsayalım | 2,3-Dimetil-1-pentin | En uzun zincir 5 karbonlu olup 1. konumda üçlü bağ vardır. |
| 2 | HC≡C–CH₂–C≡CH’de halojen yok, düz zincir 5 C | 1,4-Pentadiyn | İki tane üçlü bağ olduğu düşünülmüştür. |
| 3 | CH₂Br–C≡C–CHCl–CH₃ gibi halojenli dört C içeren | 3-Bromo-2-kloro-1-bütin | En uzun zincir 4 C; üçlü bağ 1. konumda. |
| 4 | CH₃–CH₂–CH–C≡C–CH₃ üzerine bir siklopropil bağlı (tahmini) | 4-Siklopropil-2-pentin | Siklopropil, alfabetik sıralamayla numaralandırılır. |
| 5 | CH₃–CH(Cl)–C≡C–CH(CH₃)–CH₃ vb. | 3-Kloro-4-metil-2-pentin | Toplam 5 C içeren zincir, üçlü bağ 2. konumda. |
Önemli Noktalar:
- Eğer her bir bileşik daha karışıksa (ör. aynı yapıda hem üçlü hem de çift bağ gibi) öncelik sıralamasına dikkat ederek (alkin ve alken birlikte varsa “–eny–” ve “–iny–” sıralaması) numaralandırma yapılmalıdır.
- Yan grupların veya halojenlerin konumları, ana zinciri oluşturan karbonları en küçük sayıların toplamını verecek şekilde seçilmelidir.
- Eğer fotoğraftaki yapılar tablodaki öneklerden biraz farklıysa, yine aynı mantık ve numaralandırma kuralları geçerli olacaktır.