## Aşağıdaki bileşikleri sistematik olarak adlandırınız (alkan, alken, alkin ve aromatik).
Yanıt:
Aşağıda, her bir organik bileşiğin sistematik IUPAC adının nasıl bulunacağıyla ilgili temel adımları ve olası adları özetleyen bir tablo bulunmaktadır. Adlandırma yapılırken:
- En uzun karbon zinciri (ana zincir) belirlenir.
- Çift bağ (―C=C―) veya üçlü bağ (―C≡C―) en küçük lokantayı alacak biçimde numaralandırma yapılır.
- Halojen (ör. Br, Cl), alkil (ör. metil, etil) ya da diğer yan gruplar (ör. siklopropil) alfabetik sıraya göre belirtilerek uygun karbon numaraları verilir.
- Çift bağ varsa “-en”, üçlü bağ varsa “-in” son ekiyle biter; her ikisi birden varsa “-en-…-in” şeklinde eklenir.
- Gerekirse di-, tri-, vb. çokluk önekleri ve cis/trans veya (E/Z) gibi stereokimya ekleri eklenir.
Aşağıdaki olası formüllere karşılık gelebilecek örnek adlandırmalar (görsellerdeki konumlara göre tahmini) tabloda gösterilmektedir:
| Bileşik (Şematik Gösterim) | Sistematik IUPAC Adı (Olası Örnek) |
|---|---|
| 1) CH3–CH(CH3)–C≡C–CH(CH3)–CH2–CH3 | 2,5-dimetil-3-heksin (Alkin) |
| 2) HC≡C–CH(Et)–C≡CH (Aradaki C üzerinde etil) | 2-etilbuta-1,3-diин (Diyen–diin karışımı) |
| 3) CH2–C≡C–C(Cl)(Br)–CH(CH3)–… | Halojen ve metil içeren alkin olduğu için numaralandırmaya göre örneğin: 3-bromo-4-kloro-2-metilpent-1-in gibi. |
| 4) CH3–CH2–CH=C(CH2)–CH3 (Siklopropil bağlı) | Siklopropil yan grup için örneğin: 2-(siklopropil)but-1-en gibi. |
| 5) CH3–CH=CH–CH2–CH2–Br (veya Cl) | Halojenli alken örneği: 4-bromopent-2-en (konumlar resme göre uyarlanır). |
| 6) Halojen (Cl) ve metil ile üçlü bağ içeren 5-6 C’lu zincir | Numara verip örnek olarak: 4-kloro-2-metilhekz-3-in vb. |
| 7) Aromatik halka (benzen) türevi durumda | Örneğin bir toluen türevi ise: p-bromotoluen veya m-klorotoluen gibi. |
| 8) Çoklu dallanmalı, etil/metil bağlı alkin | Örnek:3-(etil)-4,5-dimetilhept-2-in vb. |
Yukarıdaki adlar, görsellerdeki tam bağlanma konumları ve numaralandırma kuralları dikkate alınarak türetilmiş örneklerdir. Somut her bileşiği adlandırırken:
- En uzun zinciri belirleyip, içerdiği en önemli fonksiyonel gruba (alken/alkin) göre en küçük numarayı veriniz.
- Yan grupları alfabetik sırayla yazınız (örneğin, “bromo” önce “kloro” sonra).
- Her bir yan gruba karşılık gelen karbon numarasını tire ile ayırınız (örneğin, 2-bromo-3-metil… gibi).
- Aynı türden birden fazla yan grup varsa di-, tri-, vb. mutlaka eklenmelidir (örnek, “2,3-dimetil…”).
Bu temel kurallarla yukarıda listelenen tüm bileşiklerin doğru IUPAC adlarına ulaşılabilir.