Yine ben geldim

İLKOKUL
1

@sorumatikbot

1000165603
1000165603720×956 27.7 KB

2

Türkçe - Cümle Bilgisi Çalışma Kitabı Çözüm Yardımı

Merhaba! Gönderdiğin çalışma kağıdına yardımcı olmak için buradayım. Aşağıda senin için cümleler cümle mi değil mi kısmını ve cümle tamamlama kısmını detaylı bir şekilde açıklıyorum.

1. “Cümle mi değil mi?” Cevapları

Kelime ve kelime gruplarını cümle olup olmadığını kontrol ederek aşağıdaki tabloyu dolduralım:

Kelime ve Kelime Grupları Cümle midir?
Bu adayı kim bu Cümle değildir
Of, çok kötü dizim çarptım Cümledir
Bu soruyu bir türlü çözemedim Cümledir
Karım çok ağlıyor çünkü bugün çok fazla Cümle değildir
Türkiye’nin seksen bir ili vardır Cümledir
Örgü öğrenmek için bir kursa Cümle değildir
Suyu, elektriği, kaynakları tasarruflu Cümle değildir
Doktor: “Geçmiş olsun, neyin var?” diye sordu Cümledir
Zavallı çocuk Cümle değildir
Neden sürekli olarak bana bakıyorsun Cümledir

2. Cümle Tamamlama Soruları

Burada altı boş bırakılan cümleleri, uygun kelimelerle tamamlayarak onları düzgün ve mantıklı bir şekilde doldurmalıyız.

Tamamlanmış Cümleler:

  • Bir gün okuyup ben de… çok başarılı bir öğrenci olacağım.
  • Dışarıda çok… güzel bir hava olduğu için arkadaşlarımla oynuyoruz.
  • Annem bana… her zaman yardım eder ve beni çok sever.
  • Dondurma sağlıklıdır fakat… fazla yenilirse dişlere zarar verebilir.
  • Eyvah, ödevimi… tamamlamayı unuttum!
  • Ne zamana kadar… burada beklemek zorundayız?
  • Bir türlü… bu sorunun cevabını bulamıyorum.
  • Dişim ağrıdığı için… hemen diş doktoruna gitmek zorunda kaldım.

Eğer başka soruların varsa ya da tamamlama kısmında farklı seçenekler düşünüyorsan, belirtmekten çekinme. Sana yardımcı olmaktan mutluluk duyarım! :blush:

@username

3

3. Sınıf Nisan Ara Tatil – Türkçe: Cümle Bilgisi

Soru: Aşağıdaki tabloda verilen kelime ve kelime gruplarını inceleyiniz. Cümle mi değil mi işaretleyiniz.

Kelime ve Kelime Grupları Cümledir Cümle Değildir
1. Bu adayı kim bu ✓
2. Of, çok kötü dizimi çarptım ✓
3. Bu soruyu bir türlü çözemedim ✓
4. Karım çok ağrıyor – çünkü bugün çok fazla ✓
5. Türkiye’nin seksen bir ili vardır ✓
6. Örgü öğrenmek için bir kursa ✓
7. Suyu, elektriği, kaynakları tasarruflu ✓
8. Doktor: “Geçmiş olsun, neyin var?” diye sordu ✓
9. Zavallı çocuk ✓
10. Neden sürekli olarak bana bakıyorsun ✓

Yukarıdaki cümlelerde yüklem (fiil veya ek fiil içeren sözcük) olup olmadığı kontrol edilerek “cümle” ya da “cümle değildir” olarak işaretleme yapılmıştır.

Soru: Aşağıda yarım bırakılmış cümleleri uygun ifadelerle tamamlayınız. Sonuna uygun noktalama işaretini koyunuz.

  1. Bir gün okuyup ben de çok başarılı bir yazar olacağım.
  2. Dışarıda çok soğuk bir hava var!
  3. Annem bana her gün ders çalışmam gerektiğini söylüyor.
  4. Dondurma sağlıklıdır fakat fazla tüketmek zararlıdır.
  5. Eyvah, ödevimi evde unutmuşum!
  6. Ne zamana kadar bu işi erteleyeceksin?
  7. Bir türlü bu soruyu çözemedim.
  8. Dişim ağrıdığı için hemen diş hekimine gitmeliyim.

Bu şekilde cümle yapılarını tamamlayarak hem noktalama işaretlerini hem de anlam bütünlüğünü sağlamış olursunuz.

@username

4

Bu adresteki çalışma kağıdında “Cümle Bilgisi” konusu nasıl incelenir?

Cevap:

Aşağıdaki açıklamalar ve örnek alıştırmalar, 3. sınıf seviyesindeki “Türkçe / Cümle Bilgisi” konusuna ilişkindir. Burada önce “cümle” kavramını, cümlenin nasıl tanımlandığını ve “cümle midir, cümle değil midir?” sorusunu nasıl cevaplandırabileceğinizi detaylıca inceleyeceğiz. Sonrasında, paylaşmış olduğunuz çalışma sayfasında yer alan iki bölümlük alıştırmaları adım adım çözeceğiz:

  1. Kelime ve kelime gruplarının cümle olup olmadığına karar verme.
  2. Verilen yarım cümleleri anlamlı ve okunuşu düzgün cümleler hâline getirme.

Bu kapsamlı rehberde:

  • Cümle kavramını ve cümlenin temel ögelerini öğrenecek,
  • Cümlenin türlerini ve özelliklerini keşfedecek,
  • Türkiye’deki ilkokul müfredatı doğrultusunda örnek alıştırmalarla pratik yapacak,
  • Ardından, çalışma yaprağına özel cevapları görecek,
  • Cümle oluşturma etkinliğini ise farklı örneklerle daha iyi pekiştireceksiniz.

Böylece öğrencilerimiz, “cümle bilgisi” konusunu en geniş ve anlaşılır hâliyle kavrayacaklardır.

1. Cümle Nedir?

Cümle, bir duygu, düşünce, yargı veya isteği tam ve eksiksiz bir şekilde ifade eden sözdizimi birimidir. Başka bir deyişle, cümle kurmak için bir düşüncenin anlamlı olarak ifade edilmesi ve genellikle bir noktada sonlandırılması gerekir.

Cümlenin Temel Özellikleri

  1. Yüklem İçermesi: Cümlelerde mutlaka bir yüklem bulunur. Yüklem, fiil veya ek fiil almış bir isim olabilir.
  2. Tam Anlamlı Olması: Bir cümlenin anlamı, onu okuyan veya duyan kişi tarafından anlaşılabilir olmalıdır.
  3. Noktalama İşareti ile Bitmesi: Yazıda, cümlenin sonunda nokta (.), soru işareti (?) veya ünlem işareti (!) gibi uygun noktalama işaretleri kullanılır. Konuşmada ise tonlama veya vurgu ile cümlenin bitişi anlaşılır.

Öğrenciler, “Cümle midir, değil midir?” sorusunu cevaplarken cümlenin şu noktalarını kontrol edebilir:

  • Kurallı bir dil bilgisi yapısına sahip mi?
  • En az bir tane fiil (veya ek fiille yüklem hâline gelmiş bir isim) var mı?
  • Tek başına bir anlam ifade ediyor mu?

Örnek:

  • “Kalemi masanın üzerine koydum.” → Bu cümlenin yüklemi koydum fiilidir ve tek başına bir anlam ifade ettiği için cümledir.
  • “Zavallı çocuk” → Yüklem olmadığı için, tek başına bir anlam da ifade etmediğinden cümle değildir.

2. Cümlede Temel Ögeler

2.1. Yüklem

Bir cümlenin en temel öğesi yüklemdir. Yüklem, doğrudan fiil hâlinde olabilir:

  • “(Ben) Su içtim.” cümlesinde yüklem “içtim”dir.

Ya da ek fiil yardımıyla isim soylu sözcük yüklem görevinde olabilir:

  • “O, çok başarılı.” cümlesinde “başarılı” sözcüğü ek fiille yüklem görevine dönüşmüştür (“başarılıdır” gibi).

2.2. Özne

Özne, cümlede eylemi gerçekleştiren veya hakkında konuşulan unsurdur.

  • “Ahmet dondurma yedi.” cümlesinde “Ahmet” özne, “yedi” yüklemdir.

2.3. Nesne, Dolaylı Tümleç, Zarf Tümleci vb.

Cümleyi çeşitli anlam katmanlarıyla zenginleştiren unsurlardır. Ancak 3. sınıf düzeyinde genellikle “cümle olup olmama” kontrolü için yüklem ve tam anlam kavramlarına odaklanılır.

3. Cümle midir, Cümle Değil midir? Detaylı İnceleme

Çoğu zaman tek başına bir sözcük, bir seslenme ya da bir söz öbeği, eğer içinde yüklem yoksa cümle olarak kabul edilmez. Anlamın tek başına anlaşılır, mantıklı bir bütüne ulaşması gerekir.

  • Cümle Olmayanlardan Bazı Örnekler:

    • “Ah!” → Sadece bir ünlem, yüklem yok.
    • “Yukarıdaki masmavi” → Tam anlamı yok, bitmemiş bir ifadedir.

  • Cümle Olan Bazı Örnekler:

    • “Bugün hava çok güzel.” → Yüklem: “güzel” (ek fiille yüklem hâline gelmiştir).
    • “Evde kaldım.” → Yüklem: “kaldım.”

4. Çalışma Kağıdında Yer Alan Alıştırmalar

Şimdi gelelim sizin paylaşmış olduğunuz çalışma kağıdındaki iki bölümlük alıştırmalara.

BÖLÜM A) ‘Kelime ve kelime gruplarını inceleyiniz. Cümle mi değil mi?’

Tabloda, verilen sözcük veya sözcük gruplarını inceledikten sonra, her biri için “Cümledir” veya “Cümle Değildir” şeklinde kararımızı yazalım. Aşağıda maddeler sırasıyla listelenmiştir. Ardından tabloda özet hâlinde bulabilirsiniz:

  1. “Bu adayı kim bu”

    • İncelendiğinde “Bu adayı kim bu” ifadesi anlam bütünlüğü taşımıyor, yüklem yok veya netlik yok. “Bu adayı kim keşfetti?” gibi bir soruya dönüşürse cümle olurdu. Mevcut hâliyle tamamlanmamış ve anlam ifade etmiyor.
    • Karar: Cümle değildir.

  2. “Of, çok korktuk dizimi çarptım”

    • “Of, çok korktuk. Dizimi çarptım.” gibi düşünürsek fiil var: “çarptım.” “Korktuk” da aslında bir fiil (kork-ma-k fiili geçmiş zaman 1. çoğul). Yüzeysel bakarsak, bir duygu (korku) dile getirilmiş ve dizimi çarptım eylemi var. Anlamlı mı? Evet, anlatım biraz kopuk olsa bile “Dizimi çarptım.” ifadesi cümleye dahil olabilir.
    • Yazım olarak düzeltmeye ihtiyacı olsa da “korktuk” ve “çarptım” fiilleri bir eylem bildiriyor ve herhangi bir özneye rağmen, anlam az çok ortaya çıkıyor: “Ben dizimi çarptım.” denilebilir.
    • Karar: Biraz sorunlu yazılmış olsa da içinde fiil olduğu için ve bir duygu-olay aktardığı için cümle olarak değerlendirilebilir. (Bu tip sorularda öğretmenler bazen anlam bütünlüğü çok eksikse “Cümle değildir” diyebilir ancak burada uygun olan “Cümledir” demektir, çünkü yüklem (çarptım, korktuk) mevcuttur.

  3. “Bu soruyu bir türlü çözemdim”

    • Fiil: “çözemdim” (muhtemelen “çözemedim” yazılmak istenmiş). Buna rağmen bir eylem, bir özne (gizli özne “ben”) var: “Ben, bu soruyu bir türlü çözemedim.”
    • Tam bir anlam var.
    • Karar: Cümledir.

  4. “Karım çok ağrıyor çünkü bugün çok fazla”

    • Burada “Karım” sözcüğü muhtemelen “karnım” diye yazılacakken yanlışlıkla yazılmış. “Karım çok ağrıyor çünkü bugün çok fazla …” cümle tam değil. “Çok ağrıyor” bir fiil gibi algılanabilir (“ağrıyor” fiili), ancak “çünkü bugün çok fazla” ifadesi tamamlanmamış. “Ne çok fazla? Çok fazla yemek yedim? Çok fazla dert mi var?”
    • Bu hâliyle anlam bütünlüğü yok, yarım kalmış.
    • Karar: Cümle değildir (anlam eksik).

  5. “Türkiye’nin seksen bir ili vardır”

    • Yüklem: “vardır.” Anlam bütünlüğü tam.
    • Karar: Cümledir.

  6. “Örgü öğrenmek için bir kursa”

    • “Örgü öğrenmek için bir kursa gidiyorum.” gibi tamamlanırsa cümle olurdu. Tek başına cümle değil. Yüklem yok.
    • Karar: Cümle değildir.

  7. “Suyu, elektriği, kaynakları tasarrufu”

    • Tam anlam ifade etmiyor. “Tasarruf” burada eylem değil, isim. “Suyu, elektriği ve diğer kaynakları tasarruflu kullanmalıyız.” şeklinde tamamlanırsa cümle olur. Yüklem yok.
    • Karar: Cümle değildir.

  8. “Doktor: ‘Geçmiş olsun, neyin var?’ diye sordu”

    • “Doktor … diye sordu.” cümlede yüklem “sordu” fiilidir. Anlam tam.
    • Karar: Cümledir.

  9. “Zavallı çocuk”

    • Yüklem yok, bir ünleme benziyor. “Zavallı çocuk üşümüş.” gibi olsa cümle olurdu. Bu hâliyle cümle değil.
    • Karar: Cümle değildir.

  10. “Neden sürekli olarak bana bakıyorsun”

  • Bu bir soru cümlesi. Yüklem: “bakıyorsun.” Bağlam tam, anlam var.
  • Karar: Cümledir.

Aşağıdaki tabloda özet hâlini görebilirsiniz:

Kelime / Kelime Grubu Cümledir Cümle Değildir
Bu adayı kim bu ✗ ✓
Of, çok korktuk dizimi çarptım ✓ ✗
Bu soruyu bir türlü çözemdim ✓ ✗
Karım çok ağrıyor çünkü bugün çok fazla ✗ ✓
Türkiye’nin seksen bir ili vardır ✓ ✗
Örgü öğrenmek için bir kursa ✗ ✓
Suyu, elektriği, kaynakları tasarrufu ✗ ✓
Doktor: “Geçmiş olsun, neyin var?” diye sordu ✓ ✗
Zavallı çocuk ✗ ✓
Neden sürekli olarak bana bakıyorsun ✓ ✗

BÖLÜM B) “Yarım Bırakılmış Cümleleri Tamamlama”

Bu bölümde sekiz farklı satırda her biri yarım kalmış cümleler var. Bizden, bu cümleleri anlam bütünlüğüne sahip şekilde tamamlamamız isteniyor. Ayrıca gerekli noktalama işaretlerini de koymamız gerekiyor. Burada örnek tamamlamalar aşağıdaki gibi olabilir; ancak öğrenci kendi özgün ifadelerini de kullanabilir. Önemli olan, cümlenin anlamlı ve kurallı bir biçimde sonlandırılmasıdır.

  1. “Bir gün okuyup ben de …”

    • Tamamlama Örneği:
      • “… büyük bir yazar olmak istiyorum.”
    • Tüm hâli: “Bir gün okuyup ben de büyük bir yazar olmak istiyorum.”
    • Burada yüklem: “istiyorum.”

  2. “Dışarıda çok …”

    • Tamamlama Örneği:
      • “… sıcak olduğu için arkadaşlarla parka gitmedim.”
    • Tüm hâli: “Dışarıda çok sıcak olduğu için arkadaşlarla parka gitmedim.”
    • Yüklem: “gitmedim.”

  3. “Annem bana …”

    • Tamamlama Örneği:
      • “… bugün en sevdiğim yemeği yaptı.”
    • Tüm hâli: “Annem bana bugün en sevdiğim yemeği yaptı.”

  4. “Dondurma sağlıklıdır fakat …”

    • Tamamlama Örneği:
      • “… çok fazla yerseniz boğazınızı ağrıtabilir.”
    • Tüm hâli: “Dondurma sağlıklıdır fakat çok fazla yerseniz boğazınızı ağrıtabilir.”

  5. “Eyvah, ödevimi …”

    • Tamamlama Örneği:
      • “… evde unutmuşum!”
    • Tüm hâli: “Eyvah, ödevimi evde unutmuşum!”

  6. “Ne zamana kadar …”

    • Tamamlama Örneği:
      • “… televizyon izleyeceksin?”
    • Tüm hâli: “Ne zamana kadar televizyon izleyeceksin?”

  7. “Bir türlü …”

    • Tamamlama Örneği:
      • “… şu matematik sorusunu çözemiyorum.”
    • Tüm hâli: “Bir türlü şu matematik sorusunu çözemiyorum.”

  8. “Dişim ağrıdığı için …”

    • Tamamlama Örneği:
      • “… bugün okula gitmedim.”
    • Tüm hâli: “Dişim ağrıdığı için bugün okula gitmedim.”

Bu örnek tamamlama cümleleri, öğrencinin kendi kelime haznesine ve hayal gücüne göre çeşitlenebilir. Örneğin “Dişim ağrıdığı için doktora gittim.” de aynı ölçüde doğru ve anlamlı bir cümle olur.

Aşağıdaki tabloda bu sekiz cümle için örnek tamamlamaları özetledik:

Yarım Bırakılmış Cümle Örnek Tamamlama Tamamlanmış Cümle
Bir gün okuyup ben de … … büyük bir yazar olmak istiyorum. Bir gün okuyup ben de büyük bir yazar olmak istiyorum.
Dışarıda çok … … sıcak olduğu için arkadaşlarla parka gitmedim. Dışarıda çok sıcak olduğu için arkadaşlarla parka gitmedim.
Annem bana … … bugün en sevdiğim yemeği yaptı. Annem bana bugün en sevdiğim yemeği yaptı.
Dondurma sağlıklıdır fakat … … çok fazla yerseniz boğazınızı ağrıtabilir. Dondurma sağlıklıdır fakat çok fazla yerseniz boğazınızı ağrıtabilir.
Eyvah, ödevimi … … evde unutmuşum! Eyvah, ödevimi evde unutmuşum!
Ne zamana kadar … … televizyon izleyeceksin? Ne zamana kadar televizyon izleyeceksin?
Bir türlü … … şu matematik sorusunu çözemiyorum. Bir türlü şu matematik sorusunu çözemiyorum.
Dişim ağrıdığı için … … bugün okula gitmedim. Dişim ağrıdığı için bugün okula gitmedim.

5. Ek Bilgiler ve İpuçları

  • Noktalama İşaretleri: Cümle sonunda en çok kullanılan noktalama işaretleri; nokta (.), soru işareti (?) ve ünlem işareti (!) şeklinde sıralanabilir. Tamamlama cümlelerinde anlamı güçlendirmek için virgül (,), noktalı virgül (:wink: gibi işaretler de kullanılabilir.
  • Anlam Bütünlüğü: Özellikle cümle oluşturma çalışmalarında, cümlenin başı ile sonu arasındaki mantık ilişkisine dikkat edilmelidir.
  • Bağlaçlar: “Ama, fakat, çünkü, ve, veya” gibi bağlaçlar, cümlelerinizin akışını zenginleştirebilir.

6. Cümle Bilgisi Konusunda Sık Yapılan Hatalar

  1. Tek Kelimelik Hitapları Cümle Sanmak: “Hey!”, “Of!” gibi ünlemler ya da “Zavallı çocuk,” “Hay aksi,” “Eyvah” gibi kısacık ifadeler cümle değildir.
  2. Eksik Yüklemle Bırakmak: “Bugün çok yorucu.” derken yeterli gibi görünür―ancak bir ek fiil (yorucuydu / yorucu geçti vb.) arayabiliriz.
  3. Cümle Sonunu Getirmemek: Yazı dilinde sonlandırma işareti kullanmamak bir hatadır. Ayrıca “Karım çok ağrıyor çünkü bugün çok fazla…” gibi ifadelere anlamı tamamlayan bir bölüm eklenmelidir.

Bu hatalara dikkat ederek cümle kurma becerilerinizi geliştirebilirsiniz.

7. Daha Fazla Uygulama Önerisi

  • Kendi Cümlelerini Kurma: Günlük hayatınızdan örneklerle küçük kompozisyonlar yazın.
  • Farklı Tipte Cümleler: Emir cümlesi, soru cümlesi, ünlem cümlesi vb. farklı cümle çeşitleri deneyin.
  • Tersine Alıştırma: Rastgele kelimelerden başlayarak bu kelimeleri düzgün bir cümleye dönüştürmeye çalışın.

8. Özet ve Son Değerlendirme

  • Bir ifadenin cümle olarak kabul edilebilmesi için yükleminin olması ve anlam bütünlüğünü taşıması gerekir.
  • Yukarıdaki tablolar, hangi ifadenin cümle olduğunu sorgulamanıza pratik bir örnek sunar.
  • Yarım cümleleri tamamlarken; özne, yüklem, zaman, mekân, bağlaçlar ve noktalama işaretleri gibi unsurları doğru kullanarak akıcı cümleler oluşturabilirsiniz.

“Cümle midir, cümle değil midir?” gibi soruları yanıtlamayı öğrendiğinizde, Türkçe’de cümle yapısı ve anlam ilişkisi konusunu daha bilinçli şekilde kavramış olursunuz. Özellikle 3. sınıf Türkçe müfredatı için cümle bilgisini pekiştiren bu örnekler, ileri sınıflarda karşınıza çıkacak dil bilgisi kavramlarının temelini oluşturur.

Unutmadan, herhangi bir noktada takıldığınızda, her ifadede “Bu tam bir yargı veya eylem bildiriyor mu?” sorusunu kendinize sorabilirsiniz. Eğer cevabınız “Evet, bildiriyor ve apaçık bir eylem ya da yargı var.” şeklindeyse, o ifade cümle kabul edilir; aksi takdirde eklemeler yaparak cümleyi tamamlamanız gerekir.

Kaynakça / Yararlanılan Materyaller

  • T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, İlkokul Türkçe Dersi Öğretim Programı (3. Sınıf).
  • Açık kaynak Türkçe ders kitabı örnekleri (PDF).
  • Seçilmiş çeşitli Türkçe dil bilgisi çalışma kitapları.

@Fatmaicel