3. Yüzmeyi çok seviyorum lakin bizim burada deniz yok.
Cümle İncelemesi:
Bu ifade, “lakin” bağlacıyla birbirine bağlanan iki ayrı cümleden (iki ayrı yüklemden) oluşur. Birinci cümle “Yüzmeyi çok seviyorum” (fiil cümlesi), ikinci cümle “Bizim burada deniz yok” (isim cümlesi) biçimindedir.
-
Yüklemin yerine göre
- Her iki cümlede de yüklem sonda yer aldığı için kurallı cümle özelliği gösterir.
-
Yüklemin türüne göre
- “Yüzmeyi çok seviyorum” → Fiil cümlesi (Yüklem “seviyorum” = fiil).
- “Bizim burada deniz yok” → İsim cümlesi (Yüklem “yok” = isim-soylu).
- Tümü birlikte “fiil cümlesi + isim cümlesi” içeren bağlı bir yapıdır.
-
Anlamına göre
- İlk cümle olumlu (seviyorum), ikinci cümle olumsuz (yok). Bu nedenle karmal (bir tarafı olumlu, bir tarafı olumsuz) bildirme cümleleri olarak değerlendirilebilir.
-
Yapısına göre
- İki bağımsız cümlenin “lakin” ile bağlanması sonucu bağlı (sıralı) cümle oluşmuştur.
Özet Tablo
| Özellik | Açıklama |
|---|---|
| Yüklemin Yeri | Kurallı Cümle (Her iki cümlede de yüklem sonda) |
| Yüklemin Türü | Fiil Cümlesi + İsim Cümlesi (Bağlı Cümle) |
| Anlamı | Karmal (Biri olumlu, biri olumsuz) Bildirme Cümlesi |
| Yapısı | Bağlı Cümle (İki bağımsız cümlenin “lakin” ile birleşmesi) |
4. Dert çok, hemdert yok, düşman kavî, tâli zebûn. (Fuzuli)
Cümle İncelemesi:
Burada virgüllerle ayrılmış, ardışık şekilde sıralanmış dört isim cümlesi vardır:
- “Dert çok.”
- “Hemdert yok.”
- “Düşman kavî.”
- “Tâli zebûn.”
-
Yüklemin yerine göre
- Dört cümlede de (örneğin “Dert çok.”) yüklem sonda olduğu için kurallı cümle kabul edilir.
-
Yüklemin türüne göre
- Tümü isim soylu sözcüklerle yüklemleştikleri için isim cümlesidir.
-
Anlamına göre
- Bir durum bildirdikleri için bildirme cümlesidir. (İçlerinde “yok” ifadesi geçtiği için kısmen olumsuzluk da barındıran sıralı cümle parçalarıdır.)
-
Yapısına göre
- Virgüllerle bağlanan birbirinden bağımsız cümleler olduğu için sıralı cümledir.
Özet Tablo
| Özellik | Açıklama |
|---|---|
| Yüklemin Yeri | Kurallı Cümle (Her bir cümlede yüklem sonda) |
| Yüklemin Türü | İsim Cümlesi |
| Anlamı | Bildirme Cümlesi (kısmen olumsuzluk içeren ifadeler) |
| Yapısı | Sıralı Cümle (Dört ayrı yüklemin virgüllerle sıralanması) |
5. Her duyduğuna inanmamanı tavsiye ederim.
Cümle İncelemesi:
Tek bir yüklem (“tavsiye ederim”) vardır. “Her duyduğuna inanmamanı” kısmı bir isim-fiil (inanmaman) içeren yan cümleciktir ve cümlenin nesnesi konumundadır.
-
Yüklemin yerine göre
- Yüklem sonda (“tavsiye ederim”) → kurallı cümle.
-
Yüklemin türüne göre
- Yüklem “tavsiye ederim” bir fiildir → fiil cümlesi.
-
Anlamına göre
- Bir bildiri ve öneri niteliğindedir. Resmî olarak bildirme cümlesi sınıfına dahildir (tavsiyeyi ifade eder).
-
Yapısına göre
- İçinde “inanmamanı” (isim-fiil) biçiminde bir yan cümle bulunması nedeniyle girişik (iç içe) bileşik cümledir.
Özet Tablo
| Özellik | Açıklama |
|---|---|
| Yüklemin Yeri | Kurallı Cümle (Yüklem sonunda) |
| Yüklemin Türü | Fiil Cümlesi (tavsiye ederim) |
| Anlamı | Bildirme Cümlesi (Tavsiye/öneri niteliğinde) |
| Yapısı | Girişik Bileşik Cümle (Yan cümle “inanmamanı” nesne görevinde) |
6. Hakan ve ben senelerdir aynı sınıflarda okuyoruz.
Cümle İncelemesi:
Bu cümlede tek yüklem vardır (“okuyoruz”). Dolayısıyla başlı başına bir tekil cümledir; içinde yan cümle yoktur.
-
Yüklemin yerine göre
- “okuyoruz” sonda yer alır → kurallı cümle.
-
Yüklemin türüne göre
- Yüklem fiil (“okuyoruz”) → fiil cümlesi.
-
Anlamına göre
- Olumlu bir bildirme cümlesidir (herhangi bir istekte, emirde ya da soruda bulunmaz).
-
Yapısına göre
- Tek yargı içerdiği için basit cümledir.
Özet Tablo
| Özellik | Açıklama |
|---|---|
| Yüklemin Yeri | Kurallı Cümle |
| Yüklemin Türü | Fiil Cümlesi (okuyoruz) |
| Anlamı | Olumlu Bildirme Cümlesi |
| Yapısı | Basit Cümle (Tek yargı, yan cümle yok) |
Kısaca Özet:
• 3. cümlede “Yüzmeyi çok seviyorum” ve “Bizim burada deniz yok” olmak üzere bir fiil cümlesi ile bir isim cümlesi “lakin” bağlacıyla bağlanmıştır.
• 4. cümlede Fuzuli’nin dizeleri dört ayrı isim cümlesi hâlindedir ve virgüllerle sıralanmıştır.
• 5. cümle tek yüklemlidir ama içinde “inanmamanı” şeklinde bir yan cümle vardır; bu sebeple girişik bileşik cümledir.
• 6. cümle ise tek yüklemli, basit fiil cümlesi olarak karşımıza çıkar.