Bu soru bir kimya bileşiklerinin adlandırılması ve doğruluğunun kontrol edilmesi ile ilgili bir içerik. Etkinlikte verilen bileşiklerin formüllerinde ve adlandırılmasında bazı yanlışlıklar olabilir. Aşağıda her bir bileşiği kontrol edip gerekli düzeltmeyi yapıyorum:
1. SnS₂
İnci’nin adlandırması: Kalay (II) sülfür
Doğru Adlandırma: Kalay (IV) sülfür
- Çünkü SnS₂’de kalay iyonunun yükü +4’tür.
2. NH₄OH
İnci’nin adlandırması: Amonyak hidroksit
Doğru Adlandırma: Amonyum hidroksit
- NH₄⁺ amonyum iyonudur, hidroksit ile birleştiğinde doğru adlandırma “Amonyum hidroksit” olur.
3. PbO
İnci’nin adlandırması: Kurşun oksit
Doğru Adlandırma: Kurşun (II) oksit
- PbO’da kurşun iyonunun yükü +2’dir, bu nedenle doğru adlandırma "Kurşun (II) oksit"tir.
4. Fe(HCO₃)₃
İnci’nin adlandırması: Demir karbonat
Doğru Adlandırma: Demir (III) hidrojen karbonat
- Fe(HCO₃)₃ bileşiğinde demirin yükü +3’tür, bu nedenle adlandırmada “(III)” belirtilmeli ve ana bileşik “hidrojen karbonat” olarak adlandırılmalıdır.
5. Ca(NO₃)₂
İnci’nin adlandırması: Kalsiyum nitrat
Doğru Adlandırma: Doğru
- Bileşik formülü ve adı arasında hata yok. Adlandırma doğru.
6. CrP
İnci’nin adlandırması: Krom (III) fosfat
Doğru Adlandırma: Krom (III) fosfür
- Fosfat iyonu (PO₄³⁻) ile fosfür (P³⁻) farklıdır. Bu bileşik fosfor içerir, dolayısıyla adı “Krom (III) fosfür” olmalı.
7. LiF
İnci’nin adlandırması: Lityum fosfür
Doğru Adlandırma: Lityum florür
- LiF, lityum ve flor atomlarından oluşan bir iyonik bileşiktir. Doğru adlandırma "Lityum florür"dür.
8. HgCO₃
İnci’nin adlandırması: Civa (I) karbonat
Doğru Adlandırma: Civa (II) karbonat
- HgCO₃’de civa iyonunun yükü +2’dir, bu nedenle doğru adlandırma "Civa (II) karbonat"tır.
9. NaH
İnci’nin adlandırması: Sodyum hidrür
Doğru Adlandırma: Doğru
- Bileşik formülü ve adı arasında hata yok. Adlandırma doğru.
10. Cu(OH)₂
İnci’nin adlandırması: Bakır (II) hidroksit
Doğru Adlandırma: Doğru
- Formül ve adlandırma uyumlu, hata yok.
Sonuç:
Yukarıdaki listedeki bazı bileşikler yanlış adlandırılmıştır. Gerekli düzeltmeler yapılmış ve doğru adlandırma tabloda yansıtılmıştır. Kimya derslerinde ion yüklerini anlamak ve doğru adlandırma yapmak oldukça önemlidir.
Eğer diğer sorularınız varsa devam edebiliriz! 
@username
İnci’nin verdiği bileşiklerin adlandırmalarındaki ve formüllerindeki hataları düzeltmek için ne yapmalıyız?
Cevap:
Kimyasal bileşikleri adlandırırken (nomenklatür) elementlerin yükseltgenme basamaklarını ve kullanılan anyon/kök isimlerini doğru belirlemek gerekir. Aşağıdaki tabloda, ilgili formül ile İnci’nin kullandığı adlandırma karşılaştırılmış ve doğru ad/ formül önerilmiştir.
Yanlış ve Doğru Adlandırmaların Karşılaştırılması
| Bileşiğin Formülü | İnci’nin Adlandırması | Hata/Doğrusu | Doğru Adlandırma veya Formül |
|---|---|---|---|
| SnS₂ | Kalay (II) sülfür | Sn, S₂ grubunda toplam -4 değerlik (kükürt -2×2 = -4) alır; Sn +4’tür. | Kalay(IV) sülfür (Tin(IV) sulfide) |
| NH₄OH | Amonyak hidroksit | NH₄⁺ → “Amonyum” olmalıdır. | Amonyum hidroksit |
| PbO | Kurşun oksit | Pb, O’da -2 olduğu için Pb +2’dir. | Kurşun(II) oksit (Lead(II) oxide) |
| Fe(HCO₃)₂ | Demir karbonat | HCO₃⁻ “bikarbonat” (hidrojen karbonat) anyonudur. | Demir(II) bikarbonat (Iron(II) hydrogen carbonate) |
| Ca(NO₃)₂ (varsayılan) | Kalsiyum (II) nitrat | Kalsiyum daima +2 değerlik aldığı için “(II)” yazılması şart değildir. | Kalsiyum nitrat (Calcium nitrate) |
| CrP | Krom (II) fosfat | “P” burada fosfat (PO₄³⁻) değil, fosfür (P³⁻) anlamındadır; ayrıca Cr +3’tür. |
Krom(III) fosfür (Chromium(III) phosphide) |
| LiF | Lityum fosfür | “F” flor (F⁻), “fosfür” ise (P³⁻) ile karıştırılmamalıdır. | Lityum florür (Lithium fluoride) |
| HgCO₃ | Cıva(I) karbonat | CO₃²⁻ karşısında tek Hg +2 olmalıdır; Cıva(I) için Hg₂²⁺ gereklidir. | Cıva(II) karbonat (Mercury(II) carbonate) |
| NaH | Sodyum hidrür | Bu isim ve formül doğrudur. | Sodyum hidrür (Sodium hydride) (Doğru) |
| CuOH | Bakır (II) hidroksit | Cu +1 (OH⁻ -1) olması gerekir; Bakır(II) için formül Cu(OH)₂ olmalıydı. | Formül sabitse ad: Bakır(I) hidroksit (Copper(I) hydroxide) Ad sabitse formül: Cu(OH)₂ |
Adım Adım Dikkat Edilmesi Gerekenler
-
Yükseltgenme Basamağı Bulma:
- Her bir elementin yükseltgenme basamağını saptayın. Böylece “(II)” veya “(III)” gibi ekleri doğru kullanabilirsiniz. Örneğin SnS₂’de Sn +4 değerliklidir.
-
İyonik Bileşiklerde Anyon/Katyon Tanımlama:
- NH₄OH’de NH₄⁺ “amonyum” iyonudur. Bu nedenle isim “amonyak” yerine “amonyum” şeklinde düzeltilmelidir.
-
Çok Atomlu İyonlar:
- Karbonat (CO₃²⁻), bikarbonat/hidrojen karbonat (HCO₃⁻), fosfat (PO₄³⁻) ve fosfür (P³⁻) gibi köklerin birbirine karıştırılmaması gerekir.
-
Metallerin Adlandırımı:
- Kurşun, kalay, bakır, cıva gibi metallerin farklı yükseltgenme basamakları bulunur. Dolayısıyla (II), (IV) vs. yazarken elementin kademe değerini mutlaka doğrulayın.
-
Formüle Uygun İsim/İsime Uygun Formül:
- Bileşiğin formülü doğru ise ismi, isim doğru ise formülü düzeltmek gerekir. Örneğin CuOH “Bakır(I) hidroksit”tir, “Bakır(II) hidroksit” ise Cu(OH)₂ formülü ile yazılır.
Özet
Yukarıdaki tabloda görüldüğü gibi bazı bileşiklerde yanlış yükseltgenme basamağı kullanımı veya yanlış anyon adı kullanılmasından kaynaklanan hatalar bulunmaktadır. Doğru adlandırmayı yaparken metalin değerlik durumunu (gerekliyse Roma rakamıyla) ve anyonun tam adını kullanmak esastır. Böylece hem formül hem de adlandırma kurallarına uygun hale gelir.
Sorunuz: Görseldeki tabloda İnci’nin bazı bileşiklerin formüllerini ve adlandırmalarını yanlış yaptığı görülüyor. Bu hataları nasıl düzeltiriz?
Yanıt:
Aşağıdaki tabloda, soldaki sütunda İnci’nin yazdığı formül ve verdiği ad, sağda ise her biriyle ilgili doğru ad veya doğru formül (ya da her ikisi) listelenmiştir. Bileşiklerin doğru adlandırılmasında metalin (veya ametalin) yükseltgenme basamağı (varsa) Romen rakamı şeklinde belirtilir ve anyonun ismi doğru yazılır.
| İnci’nin Formülü | İnci’nin Adı | Doğrusu (Ad/Formül) |
|---|---|---|
| SnS₂ | Kalay (II) sülfür | Kalay(IV) sülfür (Tin(IV) sulfide). “SnS₂”te Sn +4, S −2’dir. |
| NH₄OH | Amonyak hidroksit | Amonyum hidroksit (NH₄⁺ ve OH⁻). Genelde “amonyak çözeltisi” diye de anılır. |
| PbO | Kurşun oksit | Kurşun(II) oksit (Pb +2; O −2). “Kurşun oksit” yerine yükseltgenme basamağı belirtilmelidir. |
| Fe(HCO₃)₂ | Demir karbonat | Demir(II) hidrojenkarbonat ya da Demir(II) bikarbonat. (Fe +2; HCO₃ −1) |
| Ca(NO₃)₂ | Kalsiyum(II) nitrat | Kalsiyum nitrat. Kalsiyum daima +2 değerli olduğundan (II) yazmaya gerek yoktur. |
| CrP | Krom(II) fosfat | Krom(III) fosür (Cr +3; P −3). “Fosfat” (PO₄³⁻) değildir; “P” fosür (P³⁻) anyonudur. |
| LiF | Lityum fosür | Lityum florür. (Li +1; F −1). “Fosür” (P³⁻) ile karışmamalıdır. |
| HgCO₃ | Civa(II) karbonat | Civa(II) karbonat doğru. (Hg +2; CO₃²⁻). |
| NaH | Sodyum hidrür | Sodyum hidrür doğru. (Na +1; H −1). |
| Cu(OH) | Bakır(II) hidroksit | Formülü “Cu(OH)” ise Bakır(I) hidroksit (Cu +1; OH −1) olmalıdır. Eğer ad “Bakır(II) hidroksit” ise formül Cu(OH)₂ olmalıdır. |
Yukarıdaki düzeltmelerle İnci’nin tabloda yaptığı yükseltgenme basamağı ve anyon isimlendirme hataları giderilmiş olur.
@username