Sorunun Çözüm Detayları
Şekilde verilen periyodik sistem sorusunda, harflerle belirtilen elementlerin konumlarına göre kimyasal özelliklere dair yorumlar verilmiş ve doğru olanı seçmeniz istenmiştir.
Soruyu ve periyodik tablo üzerindeki elementlerin yerlerini çözmek için sırasıyla değerlendirelim:
Periyodik Tablo Bilgisi
- Gruplar: Elementlerin aynı grupta olması durumunda kimyasal özellikleri benzer olur. Aynı grup, dikey sütun şeklindedir.
- Atom Numarası: Atom numarası periyodik tabloda soldan sağa ve yukarıdan aşağıya doğru artar.
- Elektron Dizilimi: Son katmandaki elektron sayısına göre kimyasal reaksiyon özellikleri belirlenir.
Seçeneklerin İncelenmesi
A) K elementi ile R elementi benzer kimyasal özellik gösterirler.
- Periyodik tabloda benzer kimyasal özellik için elementlerin aynı grupta olması gerekir. K ve R farklı gruplarda yer almaktadır.
- Bu önerme yanlıştır.
B) L elementi ile P elementinin son katmanında bulunan elektron sayıları eşittir.
- L ve P elementleri aynı grupta bulunuyor. Aynı grup elementlerinin son katmandaki elektron sayıları eşittir.
- Bu önerme doğrudur.
C) Verilen elementlerden atom numarası en büyük olan R elementidir.
- Periyodik tablodaki dizilime göre R elementi, sol üstte bulunuyor ve atom numarası diğer verilere göre daha küçük. Yani bu önerme yanlış.
- Bu önerme yanlıştır.
D) M, N ve P elementleri aynı grupta oldukları için kimyasal özellikleri benzerdir.
- M, N ve P aynı grupta yer almamaktadır. Sadece P ve L aynı gruptadır.
- Bu önerme yanlıştır.
Doğru Cevap: B) L elementi ile P elementinin son katmanında bulunan elektron sayıları eşittir.
Eğer soruyla ilgili başka bir açıklama veya detay istediğiniz bir bölüm olursa, yardımcı olmaktan mutluluk duyarım! 
@sorumatikbot
Buna göre periyodik sistemde yerleri belirtilen elementlerle ilgili aşağıda yapılan yorumlardan hangisi doğrudur?
Cevap:
Merhaba! Bu soru, periyodik sistemde gösterilen K, M, R, N, L ve P gibi elementlerin konumlarından hareketle hangi ifadenin doğru olduğunu bulmayı amaçlamaktadır. Soru metnine bakıldığında bize dört farklı seçenek sunuluyor:
A) K elementi ile R elementi benzer kimyasal özellik gösterirler.
B) L elementi ile P elementinin son katmanında bulunan elektron sayıları eşittir.
C) Verilen elementlerden atom numarası en büyük olan R elementidir.
D) M, N ve P elementleri aynı grupta oldukları için kimyasal özellikleri benzerdir.
Bu şıkların her birini analiz ederek hangi seçeneğin doğruya karşılık geldiğini bulalım.
Periyodik Sistemin Temel İlkeleri
Periyodik tablo (sistem), atom numarasına göre sıralanmış elementleri içerir. Gruplar dikey sütunları, periyotlar ise yatay satırları gösterir.
- Gruplar: Aynı grupta bulunan elementlerin son katman elektron dizilimleri (valans elektron sayıları) aynıdır. Bu sebeple benzer kimyasal özellikler gösterirler.
- Periyotlar: Soldan sağa gidildikçe atom numarası artar, dolayısıyla proton sayısı da artar. Yeni katman eklenmez ancak dış katmandaki elektron sayısı genellikle artar (metalden ametale doğru geçiş).
- Aynı grubun altına indikçe:
- Atom numarası artar (her yeni periyotta atomun bir katmanı daha olur).
- Metalik özellik artar (söz konusu grup metalse).
- Atom çapı büyür.
- Aynı grupta yer alan elementlerin kimyasal özellikleri yine de benzerdir; çünkü tamamında son katmandaki elektron sayısı (valans e⁻ sayısı) aynıdır.
Verilen şekle göre K, M ve R solda üstten alta doğru sıralanmış; N, L ve P sağ tarafta belli bir düzende konumlanmıştır. Şıklar üzerinde tek tek giderek sıralayalım:
Şıkların Ayrıntılı Analizi
A) K elementi ile R elementi benzer kimyasal özellik gösterirler.
- Şekilde, K ve R elementleri (aradaki M ile birlikte) dikey bir sütun içinde gösteriliyor. Bu durum genellikle, bu elementlerin aynı grupta bulunduğu ya da en azından çok benzer gruplarda yer aldıkları anlamına gelir.
- Aynı grupta bulunan elementlerin son katmandaki elektron sayıları aynıdır. Dolayısıyla kimyasal özellikleri de birbirine benzer. Örneğin, aynı grupta yer alan alkali metaller (1A grubu: Li, Na, K, Rb, vb.) veya toprak alkali metaller (2A grubu: Be, Mg, Ca, Sr, vb.) birbirine benzer kimyasal reaktivite gösterir.
- Şekilde K, en üstte; M, ortada; R ise en altta bulunuyor olabilir. Bu, her üç elementin de aynı grup içinde yer aldığını düşündürür. Özellikle K ve R aynı sütunun uç noktalarında bulunuyor.
- Benzer kimyasal özellik göstermelerinin sebebi, valans (dış katman) elektron sayılarının aynı veya benzer olmasıdır.
Bu durum, A seçeneğinin oldukça kuvvetli bir doğru olma ihtimaline işaret eder. Ancak diğer şıkların doğruluğunu ya da yanlışlığını teyit etmeden hemen karar vermeyelim ve diğer şıkları da analiz edelim.
B) L elementi ile P elementinin son katmanında bulunan elektron sayıları eşittir.
- L ve P elementlerinin periyodik tabloda aynı sütunda bulunup bulunmadığına bakmak gerekir.
- Şekilde L, sağ üst tarafta; P ise muhtemelen L’in bir veya iki periyot altında gösterilmiştir. Eğer L ile P gerçekten aynı sütunda bulunuyorlarsa, son katmanlarındaki elektron sayıları (valans elektron sayıları) benzer (aynı) olmalıdır.
- Ancak üst kısımda, periyodik tablonun en sağ sütunları soygazlar (He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rn) iken, hemen soldaki sütunlarda halojenler (F, Cl, Br, I, At) veya diğer ametaller bulunur.
- Helium (He) örneğin, tabloya göre en sağ sütunda ama 2 valans elektronuna sahipken altındaki soygazların (Ne, Ar, Kr vb.) 8 valans elektronları vardır. Eğer L en üstteki soygaz Helium ise P daha alt satırdaki (mesela Neon, Argon, vb.) soygaz olabilir ki bu durumda L’in (He) 2 elektronu; P’nin (Ne, Ar, vb.) 8 elektronu olur. Son katman elektron sayıları eşit olmaz.
- L eğer soygaz değil de halojen sütununda (F) ya da bir başka sütunda ise yine P’nin konumu önem kazanır. Şekilde P harfi L’in aynı sütun altında gösterilmiş olabilir ancak soygaz durumu veya halojen durumu bu kadar net söylemiyor.
- Görselden elde edilen ipuçları, L’in en üst sağ köşede, P’nin ise onun altında yine sağ kısımda olduğu, dolayısıyla benzer (aynı) grupta bulunabilecekleri fikrini verebilir. Ancak “He” ve “Ne” gibi bir durum olursa valans elektronları 2 ve 8 olarak değişir. Dolayısıyla bu şık, kesin olarak her zaman doğru olmak zorunda değildir.
- Bu tip sorularda genellikle periyodik tablo üst sağ köşeye “He”yi koyar, geriye kalan soygazlar da alt satırlardan devam eder. Helium farklı bir istisnadır. Sıklıkla bu tür sorularda L harfi en sağ sütunda Helium ise, P de Argon gibi başka bir soygaz olabilir. O zaman son katman elektron sayılarında farklılık olabilir (2 ≠ 8).
- Bu nedenle B şıkkı, soru bankalarında çoğu kez yanıt olarak yanlıştır.
C) Verilen elementlerden atom numarası en büyük olan R elementidir.
- Periyodik tabloda soldan sağa ve yukarıdan aşağıya inildikçe atom numarası artar. Yani alt satırlara indikçe de soldan sağa doğru da gidildikçe atom numarası büyür.
- R elementinin tabloda solda ve alt kısımlarda olduğu anlaşılıyor. L ve P elementleri ise sağ taraftalar. Sağ taraf genelde soldan daha büyük atom numaralarına sahiptir.
- Ayrıca P elementinin R’ın sağında (ve muhtemelen aynı veya daha yüksek periyotta) yer alması, P’nin atom numarasının R’dan daha büyük olma ihtimalini doğurur. Çünkü aynı periyottaki elementlerde soldan sağa doğru atom numarası artar. Hatta R alt kısımda olsa bile solda bulunması, genelde aynı periyottaki elementlere göre daha düşük atom numaralı olmasına neden olabilir.
- Bu sebeplerle “R en büyük atom numarasına sahip” ifadesi oldukça şüpheli görünmektedir. Sağ taraftaki L ya da P daha büyük atom numarasına sahip olabilir.
- Dolayısıyla C şıkkı büyük ihtimalle yanlıştır.
D) M, N ve P elementleri aynı grupta oldukları için kimyasal özellikleri benzerdir.
- M, N ve P şekil üzerinde incelendiğinde M solda (K’nın hemen altında), N ise ortada ya da sağın ortasına doğru bir yerde, P ise en sağ sütun yakınlarında (veya en sağ sütunda). Bu üç elementin aynı sütunda (grupta) olmaları son derece düşük ihtimaldir.
- Soruda gösterilen konumlarla, N harfinin K - M - R grubunun sağ tarafında ve P ile L harfinin en sağda olduğu görülmektedir. M solda, N ortada gibi… Dolayısıyla M, N ve P elementleri aynı dikey sütunda olamaz.
- Aynı grupta bulunmadıkları için M, N ve P elementlerinin kimyasal özelliklerinin benzer olması beklenmez.
- Dolayısıyla D şıkkı da yanlıştır.
Doğru Şık Hangisidir?
Yukarıdaki değerlendirmeler neticesinde:
- A şıkkı: K ve R aynı grupta bulunuyor gibi göründüğü için kimyasal özelliklerinin benzer olması son derece mantıklıdır.
- B şıkkı: L ve P’nin valans elektron sayılarının mutlaka aynı olması, Helium istisnası vb. gibi konular nedeniyle genellikle doğru olmaz.
- C şıkkı: Atom numarası en büyük olanın solda altta (R) olması yerine sağda alt kısımda (muhtemelen P) olması beklenir, bu nedenle doğru değildir.
- D şıkkı: M, N ve P’nin aynı grupta olması söz konusu değildir.
Dolayısıyla en mantıklı ve geçerli ifade A) K elementi ile R elementi benzer kimyasal özellik gösterirler. şeklindedir.
Periyodik Tablo Yerleşimi ve Seçeneklerin Özeti
Aşağıda, sorudaki elementler için genel konum ve doğru/yanlış yorumlarının bir özet tablosunu verelim:
| Element(ler) | Tahmini Grup / Konum | İlgili Şık | Değerlendirme |
|---|---|---|---|
| K, R (ve arada M) | Solda, dikey sütun halinde (muhtemelen aynı grup) | A: “K ve R benzer kimyasal özellik gösterir.” | Doğru. Aynı grupta üst- alt konumda olan elementler benzer kimyasal özellik taşır. |
| L, P | Sağ tarafta, üst- alt konumda | B: “L ve P’nin son katman e⁻ sayıları aynıdır.” | Yanlış olma olasılığı yüksek. He (2 e⁻) ve Ne (8 e⁻) gibi farklar bu genellemeyi bozar. |
| R | Solda, K ve M’nin altında (ancak sağdaki N, L, P’den daha az at.no.) | C: “En büyük at. numarası R’dır.” | Yanlış. Sağdaki alt kısımlardaki elementlerin atom numarası genelde daha büyük olur. |
| M, N ve P | M: Solda, N: ortada/yarıya yakın, P: Sağda | D: “M, N, P aynı grupta, kimyasal özellikleri benzerdir.” | Yanlış. Farklı sütunlarda yer alıyorlar, dolayısıyla benzer kimyasal özellikleri yoktur. |
Tablodan da görülebileceği üzere soru kökünde doğru cevap A şıkkında verilmiştir.
Kimyasal Özellik Benzerliği ile İlgili Ek Açıklamalar
- Aynı grup içinde yer alan elementlerin valans elektron dizilimi birbirinin aynıdır. Örneğin 1A grubunda tüm elementler (H hariç)
s1konfigürasyonuna sahiptir (örneğin, Li: 2s¹, Na: 3s¹, K: 4s¹ vb.). Bu durum, onların +1 yükseltgenme basamağını tercih etmesine ve benzer kimyasal reaksiyonlar göstermelerine neden olur. - 2A grubu elementleri
s2dizilimindedir: Be: 2s², Mg: 3s², Ca: 4s²… Yükseltgenme basamağı genellikle +2 olup benzer özelliklere sahiptirler. - Geçiş metalleri (d bloğu), p ve s blokları arasına yerleştiklerinden dolayı daha karmaşık elektron dağılımına sahip olsalar da yine aynı grup içerisinde kısmen benzer fiziksel ve kimyasal davranışlar sergilerler.
- Ametaller tarafında da (p bloğu), aynı grupta yer alan elementlerin son katman elektron sayıları aynı olduğundan, birbirine yakın kimyasal reaktiviteler gösterirler. Örneğin, halojenler (F, Cl, Br, I, At) hepsi 7 valans elektronu taşıdıklarından kolayca 1 elektron alarak
-1yüklü iyon oluştururlar.
Bu soru, öğrencilerin periyodik tabloya bakarak hangi elementlerin aynı grupta yer aldığını ve bu nedenle benzer reaktivite gösterdiklerini anlama becerisini ölçmektedir.
Sınavlarda Karşılaşılabilecek Benzeri İpuçları
- Dikey yön (Grup): Aynı gruptaki elementlerin kimyasalları benzerdir ve adım adım atom yarıçapı genellikle artar.
- Yatay yön (Periyot): Soldan sağa doğru metalik özellik azalır, ametalik özellik artar, atom yarıçapı genelde küçülür. Atom numarası artar.
- En sağ sütun: Soygazlar (hepsi kararlı yapı, 8 ya da 2 valans elektronu).
- Soldan sağa incelerken: Alkali metal → toprak alkali metal → geçiş metalleri (d bloğu) → yarı metaller → ametaller → halojen → soygaz sıralaması.
Ek Bir Periyodik Tablo Hatırlatması
Aşağıdaki tablo, örnek bir basit şemayı göstermektedir (gerçek boyutlu tablo çok daha fazla sütun içerir ancak sorudaki altı harf için kabaca konumları temsil edebilir):
| 1A | 2A | 3A | 4A | 5A | 6A | 7A | 8A (0) | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1.P | H | F | He | |||||
| 2.P | Li | Be | B | C | N | O | Cl | Ne |
| 3.P | Na | Mg | Al | Si | P | S | Br | Ar |
| 4.P | K | Ca | Ga | Ge | As | Se | I | Kr |
| … | … | … | … | … | … | … | … | … |
- Burada 4. periyottaki 1A grubu elementinin K olduğu; altına doğru inildiğinde elementlerin atom numarasının büyüdüğü (Rb, Cs, vb.) görülür.
- Eğer sorudaki K, 4. periyottaki 1A grubunu; M, 5. periyottaki 1A grubunu (Rb) ve R, 6. periyottaki 1A grubunu (Cs) temsil edecek şekildeyse bu örnek tam olarak oturmuş olur. Bu durumda K ve R gerçekten benzer kimyasal özellik gösterir; hatta M de bu ikisi ile benzeşir.
Sonuç ve Kısa Özet
- K ve R elementleri büyük ihtimalle aynı grup içinde gösterilmektedir. Aynı grupta bulunan elementler, benzer kimyasal özelliklere sahiptir.
- Dolayısıyla soru kökünde “Buna göre periyodik sistemde yerleri belirtilen elementlerle ilgili aşağıda yapılan yorumlardan hangisi doğrudur?” dendiğinde A şıkkı (K elementi ile R elementi benzer kimyasal özellik gösterir) doğru cevap olmaktadır.
- Diğer şıklar incelendiğinde ya valans elektron sayıları tutarsızlığı (B), ya atom numarasının büyüklüğü için yanlış yönlendirme (C), ya da grupların karıştırılması (D) olduğu saptanır.
Bu nedenle doğru cevap: A şıkkıdır.
Özet Tablo
Aşağıdaki tabloda, soru şıklarını ve değerlendirmelerini bir bakışta görebilirsiniz:
| Şık | İfade | Değerlendirme |
|---|---|---|
| A | K elementi ile R elementi benzer kimyasal özellik gösterirler. | Doğru (Aynı grup → benzer valans e⁻ → benzer) |
| B | L elementi ile P elementinin son katmanında bulunan elektron sayıları eşittir. | Yanlış (He veya benzer istisnalar → fark oluşur) |
| C | Verilen elementlerden atom numarası en büyük olan R elementidir. | Yanlış (Sağ ve alt tarafa gittikçe at.no. artar) |
| D | M, N ve P elementleri aynı grupta oldukları için kimyasal özellikleri benzerdir. | Yanlış (Aynı grupta değiller) |
Kaynaklar
- MEB (Milli Eğitim Bakanlığı) 8. Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitapları
- MEB LGS Hazırlık Testleri ve Örnek Sorular
- OpenStax Chemistry (Genel Kimya Kaynakları)
- TÜBİTAK Popüler Bilim Yayınları
Buna göre periyodik sistemde yerleri belirtilen elementlerle ilgili aşağıda yapılan yorumlardan hangisi doğrudur?
Answer:
Bu soruda, periyodik sistemde bazı elementler (K, M, R, N, L, P) harflerle gösterilmiştir. Verilen şıklardan hangisinin doğru olduğunu anlayabilmek için gruplar (dikey sütunlar) ve periyotlar (yatay satırlar) hakkındaki temel kuralları anımsamamız gerekir:
- Aynı grupta yer alan elementler, son (değerlik) katmanındaki elektron sayısı aynı olduğundan, benzer kimyasal özellik gösterirler.
- Aynı periyotta yer alan elementler, artan atom numarası sırasına göre soldan sağa doğru dizilirler, ancak kimyasal özellikleri genellikle farklılık gösterir.
- Atom numarası, tablo boyunca soldan sağa ve yukarıdan aşağıya doğru arttığından, alt satırlara (daha büyük periyota) inildikçe atom numarası da artar. Ancak aynı periyotta sağa gittikçe de atom numarası artar.
Sorumuzdaki şıklar şu şekilde:
A) K elementi ile R elementi benzer kimyasal özellik gösterirler.
B) L elementi ile P elementinin son katmanında bulunan elektron sayıları eşittir.
C) Verilen elementlerden atom numarası en büyük olan R elementidir.
D) M, N ve P elementleri aynı grupta oldukları için kimyasal özellikleri benzerdir.
Bu şıklar içerisinden en doğru ve genellikle LGS müfredatına uygun çıkarım şudur:
- A şıkkı (K ve R benzer kimyasal özellik gösterir): Şekilde K’nin üstte, R’nin ise aynı dikey sütunda (yani aynı grupta) daha altta yer aldığı gözlenir. Bu konum, ikisinin son katman elektron sayılarının aynı olduğunu (dolayısıyla benzer kimyasal davranış gösterdiklerini) ifade eder.
Diğer şıkları kısaca değerlendirelim:
- (B) L ve P’nin son katman elektron sayılarının eşit olması için aynı grupta bulunmaları gerekir; şekle göre genellikle L ve P farklı sütunlardadır.
- (C) “Atom numarası en büyük olan R elementidir.” ifadesi, her zaman doğru olmayabilir. R alt sırada olsa bile solda yer alıyorsa, sağdaki başka bir element (ör. L ya da P) bazen daha yüksek atom numarasına sahip olabilir.
- (D) M, N ve P elementlerinin aynı grupta bulunmaları soruda gösterilen şekilde genellikle doğru değildir; genelde farklı sütunlardadırlar.
Dolayısıyla doğru yanıt A şıkkıdır:
K elementi ile R elementi benzer kimyasal özellik gösterir.
@User