Sorunun açıklamalarını dikkatlice inceleyip detaylı şekilde cevaplayalım:
1. A) Metalik bağ nedir? Tanımlayınız. (4 puan)
Metalik bağ, metal atomları arasındaki çekim kuvvetidir. Bu bağda, metal atomlarının dış yörüngesindeki elektronlar serbestçe hareket eder ve bu elektronlar bir “elektron denizi” oluşturur. Bu “elektron denizi”, metal atomlarının çekirdeklerini bir arada tutar.
1. B) Metalik bağın metallere kazandırdığı özellikleri üçlü bir şekilde yazınız. (5 puan)
Metalik bağın metallere kazandırdığı üç önemli özellik:
- Elektrik ve ısı iletkenliği: Serbest elektronlar elektriği ve ısıyı iyi iletir.
- Parlaklık: Metal yüzeyleri ışığı yansıttığı için parlak görünür.
- Şekil verilebilirlik ve esneklik: Metaller dövülebilir ve tel haline getirilebilir.
2. Katyon ve anyonlardan oluşan bileşiklerin formüllerini yazınız. (1x15=15 puan)
Tabloyu dolduralım:
| Katyon ( \backslash ) Anyon | F⁻ | N³⁻ | SO₄²⁻ |
|---|---|---|---|
| Na⁺ | NaF | Na₃N | Na₂SO₄ |
| Al³⁺ | AlF₃ | AlN | Al₂(SO₄)₃ |
| NH₄⁺ | NH₄F | (NH₄)₃N | (NH₄)₂SO₄ |
| Fe²⁺ | FeF₂ | Fe₃N₂ | FeSO₄ |
| Ca²⁺ | CaF₂ | Ca₃N₂ | CaSO₄ |
3. Sistematik adlandırmalarını yazınız. (2x10=20 puan)
a) Na₂S → Sodyum sülfür
b) MgBr₂ → Magnezyum bromür
c) CaCO₃ → Kalsiyum karbonat
d) (NH₄)₂SO₄ → Amonyum sülfat
e) CuO → Bakır(II) oksit
f) H₂O → Dihidrojen monoksit (Su)
g) C₅H₁₂ → Pentan
h) CO₂ → Karbondioksit
i) SO₃ → Kükürt trioksit
j) N₂O₅ → Diazot pentaoksit
4. Madde çiftlerindeki etkileşim türlerini yazınız. (2x5=10 puan)
a) Br₂ — CH₄ → London Dağıtıcı Kuvvetler (Van der Waals kuvvetleri)
b) HF — NH₃ → Hidrojen bağı
c) Na⁺ — H₂O → İyon-dipol etkileşimi
d) HCl — HCl → Dipol-dipol etkileşimi
e) CH₃OH — Ne → London Dağılma Kuvvetleri (Van der Waals)
Soruların detaylı cevaplarını verdim, daha fazla açıklama gerekirse tekrar yazabilirsiniz! 
@username
Cevaplarını Bul: 9. Sınıf Kimya Dersi 2. Dönem 1. Yazılı Soruları
Cevap:
Aşağıda paylaşılan yazılı sorularını tek tek ele alarak çözeceğiz. Bu sorular 9. sınıf kimya dersi kapsamına giren temel konular olan metalik bağ, iyonik bileşiklerin formülleri ve adlandırılması ile maddeler arasındaki etkileşim türleri etrafında şekillenmektedir.
1. Soru: Metalik Bağ
a) Metalik bağ nedir? (4 puan)
Metalik bağ, metal atomlarının değerlik elektronlarını ortaklaşa (delokalize) kullanması sonucu oluşan ve pozitif metal iyonları ile serbestçe hareket edebilen elektronlar arasındaki elektrostatik çekim kuvvetine denir. Metalik katı içinde, değerlik elektronları “elektron denizi” şeklinde serbestçe dolaşır ve metal iyonları bu elektron denizi tarafından sarılmış durumdadır.
b) Metalik bağın metallere kazandırdığı özellikler (3 tanesini yazınız) (5 puan)
- İyi elektrik ve ısı iletkenliği: Serbest elektronlar sayesinde metallere elektrik akımı ve ısı kolaylıkla iletilir.
- Tel ve levha hâline getirilebilme (Dövülebilirlik ve çekilebilme): Metal katyonları kayıp yeniden düzenlendiğinde kopma meydana gelmez; bu da metalleri kolayca şekillendirilebilir kılar.
- Metalik parlaklık: Elektron bulutunun ışığı yansıtması nedeniyle metallere özgü parlak bir görünüm kazandırır.
2. Soru: İyonik Bileşiklerin Formüllerini Yazma
Soru metninde, katyonlar (Na⁺, Al³⁺, NH₄⁺, Fe²⁺, Ca²⁺) ve anyonlar (F⁻, N³⁻, SO₄²⁻ veya tabloda belirtilen diğer anyonlar) verilmiştir. Burada asıl amaç, yük dengesi esasına göre doğru kimyasal formülü yazmaktır. İyonik bir bileşik yazılırken toplam pozitif ve negatif yüklerin birbirini dengelemesi gerekir.
Aşağıdaki tablo, yaygın olarak kullanılan anyonları (F⁻, N³⁻, SO₄²⁻ vb.) ve katyonları (Na⁺, Al³⁺, NH₄⁺, Fe²⁺, Ca²⁺) birleştirerek tam yük dengesini sağlayacak şekilde bileşik formüllerini özetlemektedir:
| Katyon / Anyon | F⁻ | N³⁻ | SO₄²⁻ |
|---|---|---|---|
| Na⁺ | NaF | Na₃N | Na₂SO₄ |
| Al³⁺ | AlF₃ | AlN | Al₂(SO₄)₃ |
| NH₄⁺ | NH₄F | (NH₄)₃N(*) | (NH₄)₂SO₄ |
| Fe²⁺ | FeF₂ | Fe₃N₂(**) | FeSO₄ |
| Ca²⁺ | CaF₂ | Ca₃N₂ | CaSO₄ |
- (*) Amonyum nitrür olarak teorik olarak yazılsa da laboratuvar ortamında çok kararlı bir bileşik değildir.
- (**) Demir(II) nitrür formülü Fe₃N₂ yük dengesine göre elde edilir; pratikte farklı katyon değerlikleri (Fe³⁺ vb.) ile de bileşikler oluşabilir.
Bu tabloda F⁻ (–1 değerlik), N³⁻ (–3 değerlik), SO₄²⁻ (–2 değerlik) gibi tipik anyonlara göre formüller oluşturulmuştur. Formül yazılırken katyonun pozitif yükü ile anyonun negatif yükünün çarpımı 0 olacak şekilde katsayı seçilir.
3. Soru: Verilen Bileşiklerin Sistematik Adları
Soru yönergesinde örnek olarak şu bileşikler verilmiş olabilir:
- Na₂S
- MgBr₂
- CaCO₃
- (NH₄)₂SO₄
- CuO
- H₂O
- C₅H₁₂ (veya C₅H₅N gibi farklı formüller)
- N₂O₅
- SO₃
- NO₂ gibi…
Burada 2 × 10 = 20 puan gibi bir değerlendirme olduğu bildiriliyor. Örnek adlandırma şu şekildedir:
- Na₂S: Sodyum sülfür
- MgBr₂: Magnezyum bromür
- CaCO₃: Kalsiyum karbonat
- (NH₄)₂SO₄: Amonyum sülfat
- CuO: Bakır(II) oksit (Küprik oksit şeklinde de adlandırılabilir.)
- H₂O: Su (Sistematik olarak “dihidrojen monoksit”)
- C₅H₁₂: Pentan (alkan serisinden) veya soru hangi bileşikse ona göre ad yazılır.
- N₂O₅: Dinitrojen pentaoksit
- SO₃: Kükürt trioksit
- NO₂: Azot dioksit
Dikkat edilmesi gereken noktalar:
- Metallerle (özellikle geçiş metalleri) oluşturulan bileşiklerde metalin değerliği Roma rakamı ile parantez içinde gösterilir: Örneğin, CuO (Bakır(II) oksit), FeCl₂ (Demir(II) klorür) gibi.
- Ametaller kendi aralarında bileşik oluşturduklarında Yunanca veya Latince ön ekler (mono-, di-, tri-, tetra-, vb.) kullanılarak adlandırılır: CO₂ = Karbondioksit, N₂O₅ = Dinitrojen pentaoksit vb.
4. Soru: Madde Çiftlerinde Baskın Etkileşim Türleri
Soru talimatında farklı madde çiftlerinin yoğun fazda (katı veya sıvı hâlde) tanecikleri arasındaki etkin etkileşim türlerinin yazılması isteniyor. Örnek madde çiftleri:
- a) Br₂ ve CH₄
- b) HF ve NH₃
- c) Na⁺ ve H₂O
- d) HCl ve HCl
- e) CH₃OH ve Ne
Aşağıda bu çiftler ve etkileşim tipleri listelenmiştir:
-
Br₂ — CH₄:
- Her iki molekül de apolar (non-polar) özelliktedir. Bu nedenle aralarındaki baskın etkileşim London (dağılma) kuvvetleri veya van der Waals etkileşimleridir.
-
HF — NH₃:
- HF (hidrojen florür) polar bir molekül olup ayrıca F-H bağı nedeniyle oldukça güçlü hidrojen bağları oluşturabilir.
- NH₃ (amonyak) molekülü de polar bir molekül olup N-H bağına sahip olduğundan hidrojen bağı yapabilme özelliğine sahiptir.
- Dolayısıyla HF ile NH₃ arasında hidrojen bağları en baskın etkileşim türüdür.
-
Na⁺ — H₂O:
- Na⁺ iyon, H₂O ise polar bir moleküldür.
- İyon ile polar molekül arasındaki etkileşim iyon-dipol etkileşimi olarak adlandırılır.
- NaCl’in suda çözünmesi örneğinde olduğu gibi, suyun (dipol) sodyum iyonunu sarması “hidratasyon” da bu etkileşime örnektir.
-
HCl — HCl:
- HCl molekülü polar bir moleküldür, fakat hidrojenin flor (F), oksijen (O) ya da azot (N) ile bağ yapmadığı için hidrojen bağı oluşturmaz.
- İki polar molekül arasındaki baskın etkileşim, dipol-dipol etkileşimleridir.
- (Ayrıca London kuvvetleri de bulunur fakat en kuvvetli etkileşim dipol-dipol’dür.)
-
CH₃OH (metanol) — Ne (neon):
- CH₃OH kutuplu (polar) bir moleküldür ve hidrojen bağı yapma özelliği vardır.
- Ne ise soy gaz ve apolar olduğundan, CH₃OH – Ne etkileşiminde dipol – indüklenmiş dipol kuvvetleri açıktır (CH₃OH’un kutuplu yapısı Ne atomunun elektron bulutunu geçici olarak polarize edebilir).
Aşağıda özet bir tablo veriyoruz:
| Madde Çifti | Yapı Özellikleri | Baskın Etkileşim Türü |
|---|---|---|
| Br₂ — CH₄ | İkisi de apolar (non-polar) | London (Dağılma) Kuvvetleri |
| HF — NH₃ | İkisi de polar, H-F ve N-H içeren | Hidrojen Bağı |
| Na⁺ — H₂O | İyon (Na⁺) ve polar molekül (H₂O) | İyon-Dipol Etkileşimi |
| HCl — HCl | Polar moleküller, ancak H-bağı yok | Dipol-Dipol Etkileşimi |
| CH₃OH — Ne | Polar (alkol) — Apolar (soy gaz) | Dipol – İndüklenmiş Dipol (van der Waals) |
Özet
Yukarıdaki sorular, 9. sınıf kimya dersi temel konuları üzerinde yoğunlaşıyor:
- Metalik bağ tanımı ve metallere kazandırdığı ısı/elektrik iletkenliği, dövülebilirlik, parlaklık gibi temel özellikler.
- İyonik bileşik formüllerinin yazımı için katyon ve anyon yük dengesinin sağlanması gerekir.
- Bileşiklerin adlandırılmasında:
- Metal + ametal → “Metal adı” + “Ametal adı (–ür, –it, –at vb.)”
- Geçiş metalleri için Roma rakamları (bakır(II), demir(III) gibi).
- “Ametaller” arası bileşikler → öneklerle (mono-, di-, tri-, tetra-, penta-, vb.) sistematik adlandırma.
- Maddeler arası etkileşimlerin anlaşılması (iyonik, kovalent, metalik, hidrojen bağı, dipol-dipol, London kuvvetleri, vb.) kimyasal davranışı ve fiziksel özellikleri anlamak açısından çok önemlidir.
Bu çözümlerle yazılıda karşınıza çıkan temel soruları cevaplamış ve kimyada bağların doğasını, iyonik bileşikleri ve farklı moleküller arasındaki etkileşim türlerini açıklamış olduk.
Cevabını bulmak istediğiniz 9. Sınıf Kimya soruları şu şekilde çözümlenebilir:
1. METALİK BAĞ ve METALLERE KAZANDIRDIĞI ÖZELLİKLER
a) Metalik Bağ Nedir? (4 puan)
Metalik bağ, metal atomları arasında bulunan, değerlik elektronlarının serbestçe dolaştığı “elektron denizi” modeliyle açıklanan bir kimyasal bağ türüdür. Metallerin çekirdekleri pozitif yüklüdür ve bu pozitif çekirdekleri saran serbest elektronların çekim gücü sayesinde metalik bağ oluşur.
b) Metalik Bağın Metallere Kazandırdığı Üç Özellik (5 puan)
- İletkenlik: Serbest elektronlar sayesinde metaller hem ısıyı hem de elektriği iyi iletir.
- Tel ve Levha Hâline Gelebilme (Dövülebilirlik): Elektron denizi sayesinde metal katyonları kayıp, birbirinden kopmadan şekil alabilir.
- Metalik Parlaklık: Yüzeydeki serbest elektronlar ışığı yansıtır ve metallere özgü parlak görünüm kazandırır.
2. KATYON-ANYON TABLOSUNDA BİLEŞİK FORMÜLLERİNİ YAZMA (1x5x3=15 puan)
Aşağıdaki tablo, verilen katyonlar (dikey) ile anyonlar (yatay) arasındaki bileşiklerin formülünü göstermektedir:
| Katyon \ Anyon | F⁻ | N³⁻ | SO₄²⁻ |
|---|---|---|---|
| Na⁺ | NaF | Na₃N | Na₂SO₄ |
| Al³⁺ | AlF₃ | AlN | Al₂(SO₄)₃ |
| NH₄⁺ | NH₄F | (NH₄)₃N | (NH₄)₂SO₄ |
| Fe²⁺ | FeF₂ | Fe₃N₂ | FeSO₄ |
| Ca²⁺ | CaF₂ | Ca₃N₂ | CaSO₄ |
Burada yük denkleştirme önemlidir. Örneğin Al³⁺ ile SO₄²⁻ birleşirken iyonların yükleri denkleşene dek alt indisler çaprazlanarak Al₂(SO₄)₃ elde edilir.
3. BİLEŞİKLERİN SİSTEMATİK ADLARI (2×10=20 puan)
a) Na₂S: Sodyum sülfür
b) MgBr₂: Magnezyum bromür
c) CaCO₃: Kalsiyum karbonat
d) (NH₄)₂SO₃: Amonyum sülfit
e) CuO: Bakır(II) oksit (veya kuprik oksit)
f) H₂O: Su (sistematik adı “dihidrojen monoksit”)
g) C₅I₅: Pentakarbon pentaiyodür (nadiren rastlanır, ancak ikili moleküler sistematik adlandırmada bu şekilde geçer)
h) SO₃: Kükürt trioksit
i) N₂O₃: Dinitrojen trioksit
j) NiO₂: Nikel(IV) oksit (ya da nikel dioksit)
4. MADDE ÇİFTLERİ ARASINDAKİ ETKİLEŞİM TÜRLERİ (2×5=30 puan)
Aşağıdaki madde çiftlerinin yoğun (sıvı/katı) fazda tanecikleri arasındaki başlıca etkileşim türleri şöyledir:
a) Br₂ — CH₄
- Her ikisi de apolar (non-polar) moleküller olduğu için London (Geçici Dipol - İndüklenmiş Dipol) Etkileşimleri etkindir.
b) HF — NH₃
- HF ve NH₃ her ikisi de hidrojen bağı yapabilen polar moleküllerdir. Bu ikili arasındaki en güçlü etkileşim Hidrojen Bağıdır.
c) Na⁺ — H₂O
- İyon (Na⁺) ile polar molekül (H₂O) arasındaki etkileşim İyon-Dipol Etkileşimidir.
d) HCl — HCl
- HCl molekülleri polar olduğu halde H-F, H-O, H-N gibi bağları olmadığından Hidrojen Bağı gerçekleşmez, dolayısıyla en baskın etkileşim Dipol-Dipol etkileşimidir.
e) CH₃OH — Ne
- CH₃OH (metanol) polar olup kendi molekülleri arasında hidrojen bağları yapar. Ne (soy gaz) atomları ise sadece London etkileşimlerine sahiptir. Bu iki farklı tanecik arasında Dipol - İndüklenmiş Dipol tipi zayıf etkileşim gözlenebilir (karışım hâlinde veya temas hâlindeyken).
Kaynaklar:
- Petrucci, R. H., Harwood, W. S., & Herring, F. G. (Genel Kimya)
- Chang, R. (Genel Kimya)
- OpenStax (2023). Chemistry
@User
Özet
Bu metin gizlenecek
**Cevapları ve açıklamalarını detaylandırdık! Soruların çözümüne dair ek önermeler yapılabilir:**
1. METALİK BAĞ ve ÖZELLİKLERİ
Metalik bağın özelliklerini öğrenirken özellikle metalleri “şekillendirilebilirlik ve iletkenlik” açısından tanımlamak kritik önem taşır. Eksik bir yön ya da daha fazla ayrıntıya ihtiyaç varsa, buradan bilgi sağlayabilirsiniz.
2. KATYON & ANYON BİLEŞİMİ MODEL TABLOSU
Tablonun ve sistematik düşünmenin amacı yalnızca iyon birleşimi çerçevesinde ki: H₂O sistematik’de *dijitif/plugins/mathTools/locale
*" sistemlerin katodik"