Bu açıklamaya göre cümlenin hangisinde yazım yanlışı vardır?
Sorunun Açıklaması:
Soruda verilen bilgiye göre:
- Noktalarla biten kısaltmalara gelen ekler, kesme işareti kullanılmadan ve ekin, kısaltmanın okunuşuna göre yazılması gerektiğini belirtiyor.
- Sert ünsüzle biten kısaltmaların aldığı ekler, ses yumuşamasına uğramaz.
Bu kurallar dahilinde verilen cümlelerdeki yazım yanlışlarını inceleyelim:
Verilen Cümleler:
I. İng.yi yıllarca öğrenmemize rağmen neden konuşamıyoruz?
- Hata: Kısaltmaların ek almış hali okunuşa uygun şekilde yazılmalıdır. “İng.” yazımında ek (“-yi”) noktalı yazılmış, bu yazım yanlıştır. Doğrusu: “İngilizceyi” gibi yazılmalıdır.
II. Bugün yağan yağış miktarı 100 m³’e ulaştı.
- Doğru: Bu cümlede yazım yanlışı yoktur, çünkü:
- “m³” (metreküp) kısaltmasından sonra gelen ek kesmeyle ayrılmamış ve doğruluktur.
III. Dilimize bu sözcükler Alm.'dan gelmiş.
- Hata: “Alm.” (Almanca) kısaltmasından sonra gelen ek kesme işaretiyle ayrılmış. Oysa ek kısaltmanın okunuşuna uygun şekilde yazılmalıdır ve kesme işareti kullanılmamalıdır. Doğru yazım: “Almancadan”.
IV. TÜBİTAĞ’ın projeleri herkesin dikkatini çekiyo.
- Hata: TÜBİTAK kısaltması “TÜBİTAĞ” olarak yazılmış, bu hem kısaltmanın yanlış yazılması hem de Türkçe okunuşuna uygun olmamasından kaynaklanan bir yazım yanlışıdır.
Doğru Cevap:
Yazım yanlışlarının bulunduğu cümleler: III ve IV
Cevap: D) III ve IV
Son Not:
Bu tip sorularda kısaltmalara gelen eklerin kurallara uygun yazılıp yazılmadığını kontrol etmek önemlidir. Türkçe dil kurallarına göre:
- Kısaltmaların noktadan sonra ek alması durumunda, kesme işareti kullanılmaz.
- Kısaltmanın ek aldığı durumlarda, yazım Türkçe okunuşa uygun olmalıdır.
Bu açıklamaya göre cümlelerin hangilerinde yazım yanlışı vardır?
Cevap:
Soruda yer alan örnek cümleler şunlardır:
- İng.’yi yıllarca öğrenmemize rağmen neden konuşamıyoruz?
- Bugün yağan yağış miktarı 100 m³’e ulaştı.
- Dilimize bu sözcükler Alm.’dan gelmiş.
- TÜBİTAĞ’ın projeleri herkesin dikkatini çekiyor.
Verilen kurallarda özellikle iki noktaya dikkat çekilmektedir:
- Nokta (.) ile biten kısaltmalara veya üst işareti (³ gibi) içeren kısaltmalara gelen eklerin kesme işaretiyle ayrılmayacağı.
- Sert ünsüzle (p, ç, t, k) biten kısaltmalara ek geldiğinde, yazılışta veya okunuşta yumuşama yapılmayacağı (k → ğ dönüşümü gibi).
Buna ek olarak, ölçü birimi gibi sembollere ek geldiğinde de genellikle kesme işareti konmaması gerektiği kuralı (TDK yazım kılavuzuna göre) mevcuttur.
Aşağıda her cümle tek tek incelenmiştir:
I. İng.’yi yıllarca öğrenmemize rağmen neden konuşamıyoruz?
- “İng.” kısaltması “İngilizce” öğrenildiğini ifade ediyor olabilir. Kısaltmanın noktayla bitmesi durumunda gelen ekler normalde kesme işareti kullanılmadan yazılır.
- Ancak TDK’da yer alan bazı farklı uygulamalar, yabancı dillerin kısaltmalarında (örn. “İng.”, “Fr.” vb.) farklı yaklaşımlara izin verebilmektedir. Resmî yazım kurallarına sıkı sıkıya bakıldığında “İng.’yi” yerine “İng.yi” yazmak gerekebilir. Burada çoğu yazım kılavuzunda “İng.’yi” biçimi hatalı görünebilir.
- Ancak soru içeriğinde yoğun vurgu (II ve IV’e dair) olduğundan, ilk cümlede bazı kaynaklar “İng.’yi” kullanımını önemsemeyip hata olarak görmemektedir. Metnin ana dikkati de II ve IV numaralı cümlelerdeki bariz hatalardadır.
II. Bugün yağan yağış miktarı 100 m³’e ulaştı.
- “m³” (metreküp) bir ölçü birimi sembolüdür. TDK’ya göre ölçü birimi kısaltmaları (m, cm, kg, m³ vb.) rakam veya başka bir ifade ile birlikte kullanıldığında kesme işareti ile ayrılmaz.
- Doğrusu “100 m³e ulaştı” veya okunabilirliği artırmak için “100 m³’e” yerine (TDK’nın katı kuralına sadık kalmak istersek) kesme koymamak tercih edilir.
- Dolayısıyla “m³’e” yazımı yanlıştır ve burada kural ihlali söz konusudur.
III. Dilimize bu sözcükler Alm.’dan gelmiş.
- “Alm.”, “Almanca”nın kısaltması olarak kullanılmıştır ve yine nokta ile biten bir kısaltmadır.
- Benzer şekilde, ekin ayrılmasına dair tartışma “İng.” örneğinde olduğu gibi “Alm.’dan” mı yoksa “Alm.dan” mı olması gerektiği yönünde olabilir.
- Resmî kural “nokta ile biten kısaltmalara ek geldiğinde kesme işareti konmaması” şeklindedir. Bu bakımdan burada da teknik olarak “Alm.dan” yazılması beklenir. Yine de günlük kullanımda “Alm.’dan” seçeneği sıklıkla görülse de kuralcı yaklaşım açısından burası sorun teşkil edebilir.
IV. TÜBİTAĞ’ın projeleri herkesin dikkatini çekiyor.
- Resmî kuruluşun bilinen kısaltması TÜBİTAK şeklindedir (“Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu”).
- Üstelik sert ünsüz olan “k” harfinin (TÜBİTAK) ek alırken yazıda “ğ” şeklinde yumuşaması da TDK kuralına aykırıdır.
- Doğru kullanım: “TÜBİTAK’ın projeleri” şeklinde olmalıdır.
- Dolayısıyla IV. cümlede de yazım yanlışı vardır.
Hangi Cümleler Kesin Hatalı?
- I. cümledeki kısaltma yazımı, kuralcı bakış açısıyla tartışmalıdır.
- II. cümlede ölçü biriminden sonra kesme işareti kullanılmış olması net bir yazım yanlışıdır.
- III. cümlede “Alm.’dan” yazımı yine tartışmaya açık olsa da soruda asıl dikkati çeken hata II ve IV’tedir (soru genellikle ölçü birimi ve sert ünsüz yumuşamasını vurgulamasıyla bilinir).
- IV. cümlede resmi kurum kısaltmasının hatalı kullanımı (TÜBİTAK yerine TÜBİTAĞ) ve yumuşama yapılması net bir yanlıştır.
Soru kökünde yer alan şıklar incelendiğinde en yaygın kabul gören cevap, II ve IV numaralı cümlelerde bariz yazım yanlışlarının bulunduğu yönündedir.
Özet Tablo
| Cümle No | İçerik | Yazım Durumu |
|---|---|---|
| I | İng.’yi yıllarca öğrenmemize rağmen neden konuşamıyoruz? | Kural açısından tartışmalı (nokta sonrası kesme işareti), ama çoğu kaynak II ve IV’ü vurgular. |
| II | Bugün yağan yağış miktarı 100 m³’e ulaştı. | Kesin yanlış: Ölçü birimi (m³) sonrasında kesme işareti kural gereği konulmamalı. |
| III | Dilimize bu sözcükler Alm.’dan gelmiş. | Noktalı kısaltmada ek kullanım tartışmalı; fakat soru, en net hataları II ve IV olarak değerlendirmektedir. |
| IV | TÜBİTAĞ’ın projeleri herkesin dikkatini çekiyor. | Kesin yanlış: Resmî kısaltma TÜBİTAK olup “k” → “ğ” yumuşaması da kural hatası oluşturur. |
Sonuç ve Cevap
Türk Dil Kurumu’nun kısaltmalara ve ölçü birimlerine dair yazım kurallarına bakıldığında:
- Ölçü birimlerinden sonra kesme işareti kullanılmaz.
- Sert ünsüzle (p, ç, t, k) biten kısaltmalarda yumuşatma yapılmaz (k → ğ gibi).
Bu nedenle sorunun “Bu açıklamalara göre cümlelerin hangilerinde yazım yanlışı vardır?” kısmında en net hatalar II ve IV numaralı cümlelerdedir. Soru şıklarında genellikle “II ve IV” seçeneği doğru kabul edilir.
Bu açıklamaya göre cümlenin hangilerinde yazım yanlışı vardır?
Cevap: D) III ve IV
Açıklama:
• III. Cümle (“Dilimize bu sözcükler Alm.’dan gelmiş.”)
“Alm.” şeklinde noktayla biten kısaltmaya ek getirilirken kesme işareti (') kullanılmamalı, doğrudan bitişik yazılmalıdır. Kural gereği, sonu noktayla biten kısaltmalara ek getirildiğinde ek kesmeyle ayrılmaz. Bu nedenle “Alm.’dan” yerine “Alm.dan” biçiminde yazılmalıdır (ya da doğrudan “Almanya’dan” yazılabilir).
• IV. Cümle (“TÜBİTAĞ’ın projeleri…”)
Burada kısaltmanın aslı “TÜBİTAK” iken yanlış biçimde “TÜBİTAĞ” yazılmıştır. Ayrıca “k” harfi sert ünsüz olduğundan ek alırken yumuşamayacağından “TÜBİTAK’ın” biçimi doğru olur. “TÜBİTAĞ’ın” ise hem yanlış okunuşa hem de yazıma işarettir.
Dolayısıyla yazım yanlışları III ve IV numaralı cümlelerdedir.