Bu dörtlüklerle ilgili soruyu inceleyelim ve doğru cevabı detaylı bir şekilde açıklayalım:
Sorunun sorusu: Bu dizelerden hareketle aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
Şıkların analizi:
A) Kavuştağa yer verilmiştir.
- Kavuşak nedir? Türk halk edebiyatında dörtlüğün son iki mısrası genellikle tekrar ederek dörtlükleri birbirine bağlar. Buna “kavuştak” (nakarat) denir.
- Bu dizelerde “Gayrı dayanacak özüm kalmadı / Mektuba yazacak sözüm kalmadı” mısraları tekrar edilmiştir. Dolayısıyla bu dörtlükte kavuştak kullanılmıştır.
Şık doğru bir bilgidir.
B) 6 + 5 = 11’li hece ölçüsü vardır.
- Türk Halk Edebiyatı’nda sıkça kullanılan hece ölçüsü genelde 7’li, 8’li ya da 11’li hece ölçüsüdür.
- Verilen dizelerin ölçüsünü kontrol edelim:
- Yarim İstanbul’u mesken mi tuttun → 6 + 5 = 11 hece
- Gördün güzelleri, beni unuttun → 6 + 5 = 11 hece
- Gayrı dayanacak özüm kalmadı → 6 + 5 = 11 hece
- Mektuba yazacak sözüm kalmadı → 6 + 5 = 11 hece
Dizelerde gerçekten 11’li hece ölçüsü vardır.
Şık doğru bir bilgidir.
C) Nazım birimi bakımından mesneviyle özdeştir.
- Mesnevi nedir? Divan edebiyatında kullanılan bir nazım biçimidir ve her beyit kendi arasında aa, bb, cc gibi uyaklanır. Ayrıca mesneviler tek beyitlerden oluşur.
- Verilen dizeler ise dörtlüklerden oluşmuş olup halk edebiyatı geleneğine aittir. Dolayısıyla bu şiir nazım birimi bakımından mesneviyle özdeş değildir.
Bu bilgi yanlıştır.
D) Ek durumunda redife yer verilmiştir.
- Redif nedir? Dizelerin sonunda aynı görevde kullanılan, anlamca da aynı olan ek veya kelimelere redif denir.
- Bu dizelerde şu şekilde redif vardır:
- “Kalmadı” kelimesi, her dörtlüğün sonunda aynen tekrar edilmiştir. Burada “dı” fiilinin ekleşmiş bir redif olarak görev yaptığını görüyoruz.
Bu şık doğrudur.
E) Lirik söyleyiş unsurları hâkimdir.
- Lirik şiir nedir? Duygu yüklü, aşk, ayrılık, özlem gibi bireysel duyguları yoğun bir şekilde işleyen şiirlerdir.
- Şiirde açık şekilde özlem ve ayrılık teması işlendiği için lirik bir söyleyiş hakimdir.
Bu şık doğru bir bilgidir.
Sonuç:
- Yanlış olan ifadeyi arıyoruz. C şıkkındaki bilgi yanlıştır. Bu dizeler nazım birimi bakımından mesneviyle özdeş değildir.
Cevap: C)
Özet Tablo:
| Şık | Doğruluk Durumu | Açıklama |
|---|---|---|
| A) | Doğru | Kavuştağa yer verilmiş, dörtlüklerde tekrar var. |
| B) | Doğru | Dörtlüklerde 11’li hece ölçüsü kullanılmıştır. |
| C) | Yanlış | Şiir nazım birimi bakımından mesneviyle özdeş değildir. |
| D) | Doğru | “Kalmadı” kelimesindeki ek redif olarak kullanılmıştır. |
| E) | Doğru | Şiirde lirik söyleyiş unsurları hâkimdir. |