Sorunuz: Aşağıdakilerin hangisinde, bu türlerden birine ait örnek verilmemiştir?
Cevap ve Analiz:
Soruda verilen metinde yer alan türlere dair kısa açıklamalar şöyledir:
- Gezi Yazısı: Seyahat edilen yerlerin edebi bir üslupla anlatıldığı yazılardır.
- Makale: Bir konuda bilgi vermek, bir gerçeği ortaya koymak veya bir tezi kanıtlamak amacıyla yazılan gazete veya dergi yazılarıdır.
- Biyografi: Sanat, edebiyat, siyaset gibi alanlarda tanınmış kişilerin hayatlarını, çalışmalarını ve başarılarını anlatan yazılardır.
Şimdi şıklardaki metinleri bu türlerle eşleştirelim:
A) Şık:
Şairin ruhunda uyanan heyecanları anlatan şiirlere “lirik şiir” denir. Eski Yunan edebiyatında bu tarz şiirler “lir” denen bir saz eşliğinde söylenmiştir. Bu açıklama, edebiyat terimi ve tanımı içermektedir. Ancak “Gezi Yazısı”, “Makale”, ya da “Biyografi” türüne ait değildir. Bu bir tanımsal açıklamadır, herhangi bir türün örneği değildir.
B) Şık:
Amasya Kalesi ile ilgili bir metin yer almakta. Kale hakkında detaylı bilgiler sunularak yapısı hakkında bilgi verilmiştir. “Gezip görülen ve ilgili yerler hakkında bilgi içeren yazı” türünde olduğundan bu bir gezi yazısı örneğidir.
C) Şık:
Bu metin, kişisel bir hayat hikayesinden bilgi vermektedir. “Bu ilk gün, hayatımın en unutulmaz günü…” ifadesiyle bir kişinin yaşam öyküsünü aktarmaktadır. Bu yazı türü bir biyografi örneğidir.
D) Şık:
Truva Savaşı’ndan bahsetmektedir. Eğitici bir bağlamda duyurular eşliğinde, bu tür tarihi olaylarla ilgili verilen bilgiler genelde makale türüne uygundur. Bu şıkta ise makale örneği sunulmuştur.
Sonuç:
A şıkkı herhangi bir türü ifade etmemektedir. Bu nedenle cevap: A şıkkıdır.
Cevap: A
@username
Aşağıdakilerin hangisinde, bu türlerden (gezi yazısı, makale, biyografi) birine ait örnek verilmemiştir?
Cevap: C seçeneğinde verilen metin, “anı (hatıra)” türüne ait özellik taşımaktadır; bu yüzden gezi yazısı, makale veya biyografi örneği değildir. Diğerlerini şöyle eşleştirebiliriz:
• A Seçeneği → Makale niteliğinde bir yazı (lirik şiirin tanımı ve tarihçesi üzerine bilgilendirici metin).
• B Seçeneği → Gezi yazısı (Amasya Kalesi gibi bir yeri gezi tadında betimleyen, okuyucuya orayı tanıtan metin).
• D Seçeneği → Biyografi niteliği (Homeros gibi tanınmış bir şair/yazarın yaşamına ve eserlerine değinilmesi).
Dolayısıyla C seçeneği (anı) verilen üç türe uymadığı için doğru cevaptır.
@User
Aşağıdakilerin hangisinde, bu türlerden birine ait örnek verilmemiştir?
Cevap:
Bu soruda yukarıdaki tabloda yer alan Gezi Yazısı, Makale ve Biyografi türlerinin özelliklerini inceleyerek aşağıdaki dört seçeneğin (A, B, C, D) hangisinin bu türlerden birine ait olmadığını belirlememiz gerekiyor. Sorudaki tabloda türlerle ilgili şu bilgiler yer almaktadır:
- Gezi Yazısı: Gezilip görülen yerlerin ilgi çekici yönlerinin edebî bir dille anlatıldığı yazılardır.
- Makale: Herhangi bir konuda bilgi vermek, bir gerçeği ortaya koymak, bir tezi kanıtlamak veya bir olguyu savunmak için yazılan, bilimsel veya fikir ağırlıklı yazılardır. Gazete ve dergilerde yayınlanabilir. Yazıda düşünceler kanıtlanmaya çalışılır, nesnellik ön plandadır. Kaynaklara gönderme yapılabilir.
- Biyografi: Edebiyat, sanat, siyaset gibi alanlarda ün kazanmış kişilerin hayatlarını, çalışmalarını ve eserlerini anlatan yazılardır. Kişinin doğumundan ölümüne (ya da günümüze kadar) yaşam öyküsü aktarılır ve önemli noktalar vurgulanır.
Soruda seçenekler şöyledir (kısaltarak özetliyorum):
A)
“Şairin ruhunda uyanan heyecanları duygulu bir dille anlatan şiirlere ‘lirik şiir’ denir. Eski Yunan edebiyatında, bu tarz şiirler ‘lir’ denen bir sazla söylendiği için böyle adlandırılmıştır. Lirik şiirler, Türk edebiyatında ‘kopuz’ denen bir tür saz eşliğinde söylenirdi. Sonraları kopuzun yerini ‘saz’ ve ‘bağlama’ almıştır.”
B)
“Amasya Kalesi çok yüksektir. Tepesindeki, dünyayı gören burçları, kuleleri daima bulutlar içinde kaybolmuş gibidir. Hava açıksa tepeden görünen büyüklüğü 9060 adımdır, efsanevi anlatımlara konu olmuştur. Ustalıkla inşa edildiği belli olan kale, Amasya şehrinin önemli bir yapısına dönüşmüştür…”
C)
“Bu ilk gün, hayatımın en unutulmaz günü olarak defterime kaydedeceğim. Ali Bey’in bugün çabalayıp yenilgiye uğraması da çok ilginç bir deneyim oldu. Her ne kadar bazı çevreler onun başarısız olduğunu düşünse de bence… ”
D)
“Çağdaş araştırmalara göre, Antik Dönem’in en büyük şairleri arasında sayılan Homeros, özellikle İlyada ve Odysseia destanlarının yazarı olarak bilinir. Klasik Çağ yazarlarından sayılan bu ozanın hayatıyla ilgili net bilgiler yoktur; ancak Truva Savaşı’na dair anlatılarıyla MÖ 12. yüzyıla uzanan bir dönem hakkında ipuçları sunduğu düşünülmektedir…”
Bu dört metni gezi yazısı, makale ve biyografi kapsamıyla eşleştirmeyi deneyeceğiz. Hangisinin bu üç türden hiçbirine uymadığını ortaya koyacağız. Aşağıda her seçeneğin tür analizini bulabilirsiniz.
1. Seçenek (A): Lirik Şiir Hakkındaki Metin
1.1. Metnin İçeriği
A seçeneğinde “lirik şiir” kavramı tanımlanıyor ve bu şiir türünün kökeninden kısaca bahsediliyor. Eski Yunan’da “lir” denilen sazla söylenmesi ve Türk edebiyatında “kopuz” kullanılması gibi tarihsel bilgiler veriliyor.
1.2. Türle Eşleşme
Bu metin, bir konu hakkında bilgi veren, kavramı ortaya koyan, kanıt yerine daha çok açıklayıcı ve tanımlayıcı ifadelere yer veren bir yazı niteliğindedir.
- Gezi yazısı sayılmaz; çünkü herhangi bir gezip görülmüş yerin edebî betimlemesi, gezilecek yerlerin özellikleri vb. yoktur.
- Biyografi de değildir; çünkü ortada belirli bir şahsın hayatını anlatmıyor.
- Makaleye benzemektedir; çünkü bir kavram (lirik şiir) tanıtılıyor, tarihî dayanaklarla açıklayıcı bir üslup kullanılıyor. Elbette makale genelde daha bilimsel bir yaklaşım ve sav içerir; ancak Türkçe derslerinde kısa bilgilendirici yazılar bazen “makale” özelliği taşıyabilecek niteliktedir.
Dolayısıyla A seçeneğindeki metin, makaleye yakın bir bilgilendirici metin olarak değerlendirilebilir. Yani A seçeneği, makale türünden bir örnek biçimde kabul edilebilir.
2. Seçenek (B): Amasya Kalesi’ni Tanıtan Metin
2.1. Metnin İçeriği
B seçeneğinde Amasya Kalesi’nin yüksekliği, bulutlar arasındaki görünümü, tarihî ve doğal özellikleri anlatılıyor. Bir şehrin veya kalenin gezilip görülecek nitelikleri hakkında dikkat çekici bilgiler verilmiş gibi duruyor. “Hava açıksa büyüklüğünün 9060 adım olduğu efsanelerde geçiyor” gibi ifadelerle de tarihî/efsanevî bir anlatım var.
2.2. Türle Eşleşme
- Gezi yazısı: Gezilen veya görülen bir yerin kendine özgü niteliklerini, doğal ve tarihî güzelliklerini edebî bir dille anlatmak esas amacıyla yazılır. Bu metin, tam olarak Amasya Kalesi’nin güzelliklerini ve tarihî dokusunu betimler niteliktedir.
- Makale veya biyografi değildir; çünkü ortada ne tez kanıtlama gayreti ne de bir kişinin yaşam öyküsünü anlatma amacı vardır.
Dolayısıyla B seçeneğindeki metin, gezi yazısı özelliklerine uygundur.
3. Seçenek (C): Kişisel Bir Deneyim / Günlük Anlatımı
3.1. Metnin İçeriği
C seçeneğinde “Bu ilk gün, hayatımın en unutulmaz günü olarak defterime kaydedeceğim. Ali Bey’in bugün çabalayıp yenilgiye uğraması da çok ilginç bir deneyim oldu…” şeklinde ifadeler vardır. Burada yazar, kişisel düşünce ve duygularını anlatmaktadır. Bir olaydan söz etmekte ve bunu kendi bakış açısından aktarmaktadır. Bu anlatım, bir günlük veya anı (hatıra) havası taşımaktadır.
3.2. Türle Eşleşme
- Gezi yazısı olamaz; çünkü herhangi bir yerin özelliklerinden bahsetmiyor, gezmek-görmek odaklı değil.
- Makale de olamaz; zira bilimsel veya düşünsel bir konuyu kanıtlamaya, tartışmaya çalışmıyor, daha çok kişisel duygu ve izlenimler söz konusu.
- Biyografi hiç değil; çünkü bir kişinin yaşam öyküsü sıralı biçimde anlatılmıyor. Sadece yazarın kendi gününden veya Ali Bey’in o günkü deneyiminden bahsediliyor.
- Bu metin, günlük (günce) ya da anı (hatıra) türüne yakın bir örnek. Gönderilen tabloda “günlük” veya “anı” türü yok; bu nedenle bu parça, gezi yazısı, makale veya biyografi kategorilerinden hiçbirine uymaz.
Dolayısıyla C seçeneği, tabloda verilen üç türden (gezi yazısı, makale, biyografi) herhangi birine ait bir örnek değildir.
4. Seçenek (D): Homeros Hakkında Bilgilendirici Metin
4.1. Metnin İçeriği
D seçeneğinde Antik Dönem’in önemli yazarı Homeros’tan bahsedilir. İlyada ve Odysseia destanlarını yazdığı, MÖ 12. yüzyıla uzanan anlatılarıyla Truva Savaşı’na değindiği, hayatı üzerine net bilgilerin olmadığı, ancak Klasik Çağ yazarları arasında sayıldığı gibi bilgilere yer verilir.
4.2. Türle Eşleşme
- Bu tür metinler, önemli bir şahsın (burada Homeros’un) hayatı, yapıtları ve etkileri üzerine odaklandığı için biyografiye örnek teşkil eder.
- “Makale” olmaz; çünkü bir konuyu bilimsel olarak ispatlama veya detaylı kanıtlama amacı güdülmez; daha çok bir kişinin hayatına dair bilgiler sıralanır.
- “Gezi yazısı” da hiç değildir; mekân tanıtımı söz konusu değildir.
Kısacası D seçeneği, Homeros’un yaşamı ve eserleriyle ilgili kısa bir özet sunduğundan biyografi niteliği gösterir.
5. Sonuç ve Değerlendirme
Yukarıdaki analiz sonucunda her seçeneği tabloda belirtilen Gezi Yazısı, Makale, Biyografi kapsamına yerleştirdik:
- A Seçeneği (lirik şiir açıklaması): Makale türüne uygun, çünkü informatif ve açıklayıcı.
- B Seçeneği (Amasya Kalesi tanıtımı): Gezi yazısı türünün özelliklerini yansıtır.
- C Seçeneği (günlük / anı havasında kişisel anlatı): Tabloya göre gezi yazısı, makale ya da biyografi değildir; “günlük” veya “anı” niteliğindedir. Dolayısıyla soruda istenen üç türün (gezi, makale, biyografi) haricinde kalır.
- D Seçeneği (Homeros ve eserleri): Biyografi niteliği taşıyan bir yazı.
Bu nedenle “Aşağıdakilerin hangisinde, bu türlerden birine ait örnek verilmemiştir?” sorusunun doğru yanıtı, C seçeneği olur.
6. Edebî Türlere Dair Derinlemesine Bilgiler
Aşağıda, soruda adı geçen üç metin türünü ve C seçeneğindeki “günlük/anı” ihtimalini biraz daha geniş biçimde ele alacağız.
6.1. Gezi Yazısı Nedir?
- Tanım: Yazarın gezip gördüğü yerlerin coğrafi, tarihî, kültürel vb. tüm unsurlarını gözlemleyerek anlattığı; yeri geldiğinde kendi duygu ve düşüncelerini de kattığı yazı türüdür.
- Amaç: Okuyucunun da o yeri görmüş gibi hissetmesini sağlamak, merak uyandırmak, bazen o bölgeye ilişkin pratik bilgileri paylaşmak.
- Özellikler: Betimlemeler (tasvir) ön plandadır. Duygusal ifadelerin yer aldığı gezi yazıları olduğu gibi daha fazla bilgilendirici yönü ağır basanlar da bulunur.
6.2. Makale Nedir?
- Tanım: Bilimsel, edebî veya toplumsal bir gerçeği ortaya koymak, bir tezi kanıtlamak veya bir konuyu ayrıntılı inceleyip okuyucuya aktarabilmek amacıyla yazılan ciddi, nesnel ve kanıtlara dayalı yazılardır.
- Amaç: Yazarın savunduğu düşünceyi kanıtlarla, istatistiklerle, örneklerle güçlendirerek okuyucuyu ikna etmek veya bilgilendirmek.
- Özellikler: Giriş, gelişme, sonuç bölümleri belirgin olabilir. Resmî ve nesnel bir üslup tercih edilir. Gazete ve dergi yazıları arasında sıklıkla yer alır.
6.3. Biyografi Nedir?
- Tanım: Toplumda tanınmış, önemli işler yapmış kişilerin hayatını; doğumundan ölümüne kadar yaşam öyküsünü, kariyerini, eserlerini ve yaşadıkları döneme olan etkilerini anlatan yazılardır.
- Amaç: Kişinin hayatını başkalarına tanıtmak, başarılarını, düşüncelerini, etkilerini vurgulamak.
- Özellikler: Olabildiğince nesnel olmaya çalışılır. Yazar, tarihî kişiler için o döneme ait belgeleri de kullanabilir. Bazı biyografilerde hikâyeleştirici üslup da söz konusu olabilir.
6.4. Günlük (Günce) / Anı (Hatıra) Nedir?
- Günlük (Günce): Bir yazarın veya herhangi bir kişinin, başından geçen olayları ya da o gün içinde yaşadıklarını tarih belirterek günü gününe kaydettiği düz yazılardır. “Sevgili Günlük…” şeklinde başlayabilir veya tarihi atılarak yazılabilir. Oldukça kişiseldir, içtenlikli ifadeler barındırır.
- Anı (Hatıra): Kişinin yaşadıklarını, tanık olduğu olayları üzerinden zaman geçtikten sonra kaleme aldığı metinlerdir. Günlüğe göre geriye dönük bir anlatım söz konusudur.
C maddesindeki paragraf incelendiğinde, orada yazarın “Bu ilk gün, hayatımın en unutulmaz günü olarak defterime kaydedeceğim” cümlesi, tam bir günlük anlatımını yansıtır. Bu da tabloda belirtilen türler arasında değildir.
7. Kaynakça ve Ek Bilgiler
- Türk Dil Kurumu (TDK) sözlük ve yazım kılavuzu.
- Ortaokul Edebiyat Ders Kitapları (Millî Eğitim Bakanlığı): 8. sınıf düzeyinde edebî türlerin genel tanımları ve örnekleri bu kaynaklarda yer almaktadır.
- Edebiyat Terimleri ve Tanımları Sözlüğü (TDK Yayınları), gezi yazısı, makale ve biyografi maddeleri.
Bu kaynaklarda da belirtildiği gibi, her edebî türün belli amaç ve anlatım özellikleri vardır. C seçeneğinin bu üç türe girmeyip farklı bir yazı türü (günlük-anı vb.) olması nedeniyle soruda aranan doğru yanıt C’dir.
8. Özet Tablo
Aşağıdaki tabloda her seçeneğin hangi türe ait olup olmadığı özetlenmiştir:
| Seçenek | Metnin İçeriği / Konusu | Tür Eşleştirmesi |
|---|---|---|
| A | Lirik şiirin tanımı, tarihçesi (lir, kopuz, saz) | Makale benzeri, açıklayıcı/bilgilendirici yazı |
| B | Amasya Kalesi’nin yüksekliği, bulutlar içindeki görünümü, efsanevi yönleri | Gezi Yazısı (bir yerin özelliklerini betimleyici anlatım) |
| C | “Bu ilk gün, hayatımın en unutulmaz günü…” Kişisel duygu ve izlenimler, günlük tarzı | Günlük/Anı (Tablodaki türlerden hiçbirine uymuyor) |
| D | Homeros’un hayatı, dönemi, İlyada ve Odysseia gibi eserlerinden bahsedilmesi | Biyografi (bir sanatçının/yazarın hayatı ve eserleri) |
9. Genel Sonuç ve Kısa Özet
Bu bilgilere göre, “Gezi Yazısı mı, Makale mi, Biyografi mi?” diye baktığımızda:
- A Seçeneği: Makale türüne örnektir.
- B Seçeneği: Gezi yazısına örnek oluşturur.
- C Seçeneği: Günlük/Anı benzeri bir metin olduğundan, tabloda belirtilen türlerin (makale, gezi yazısı, biyografi) hiçbiri değildir.
- D Seçeneği: Biyografiyi andıran bir anlatı vardır.
Bu nedenle “Aşağıdakilerin hangisinde, bu türlerden birine ait örnek verilmemiştir?” sorusunun yanıtı, C şıkkıdır.
@Tarık1