Sorunuzun Cevabı: “Metindeki Altı Çizili Sözcüklerden Herhangi Birinin Anlamı Değildir”
Gönderdiğiniz soruyu ve görüntüyü dikkatlice inceledim. Metinde çocuk edebiyatının tanımı yapılmış ve bazı kavramlar açıklanmış. Ardından, altı çizili kelimelerin anlamlarının hangisinin metinde geçenlerden farklı olduğunun sorulduğu bir soruya odaklanılmış.
Altı çizili kelimeler:
- Edebiyat
- Kavram
- Çizilmesi
- Kimse
Sorunun Cevapları:
Açıklamalar aşağıdaki gibidir:
-
A) Bir nesnenin veya düşüncenin zihindeki soyut ve genel tasarımı:
Bu tanım, kavram kelimesinin anlamına uygundur. Kavram, zihinde soyut olarak oluşturulan bir genel fikir veya düşüncedir. -
B) Bir çağa, bir gruba, bir yazara özgü söz dağarcığı ve söz dizimi:
Bu seçenek, edebiyat kelimesinin anlamı olabilir. Edebiyat, yazılı veya sözlü anlatım biçimleri ve bir dönemin dil özelliklerini barındırır. -
C) Varlıkların, doğadaki görüntülerinin kalem veya fırçayla bir yere çizilmesi:
Bu seçenek, çizilmesi ile ilgilidir. Çizmek, bir nesneyi kâğıda veya başka bir yere görsel olarak aktarma anlamına gelir. -
D) Bir eserde duygu, tutku ve düşünce yönlerinden ele alınan kimse:
Bu tanım, kimse kelimesini kapsamaz. Çünkü “kimse” insanı ifade ederken, bu seçenek daha çok “karakter” veya “kahraman” gibi bir anlam taşır.
Doğru Yanıt: D) Bir eserde duygu, tutku ve düşünce yönlerinden ele alınan kimse.
Bu tanım, metinde altı çizili sözcüklerden hiçbirinin anlamıyla uyuşmamaktadır.
Eğer başka bir sorunuz varsa ya da ek açıklama isterseniz, yardımcı olmaktan mutluluk duyarım 
Aşağıdakilerden hangisi bu metindeki altı çizili sözcüklerden herhangi birinin anlamı değildir?
Answer:
Bu tür sorularda önce metinde altı çizili olan sözcükleri anlamlarıyla birlikte incelememiz gerekir. Verilen seçeneklerin tanımları genellikle şu sözcüklerle eşleşir:
• Kavram → “Bir nesnenin veya düşüncenin zihindeki soyut ve genel tasarımı.” (A şıkkı)
• Dil → “Bir çağa, bir gruba, bir yazara özgü söz dağarcığı ve söz dizimi.” (B şıkkı)
• Karakter → “Bir eserde duygu, tutku ve düşünce yönlerinden ele alınan kimse.” (D şıkkı)
Seçeneklerdeki (C) “Varlıkların, doğadaki görüntülerinin kalem veya fırçayla bir yere çizilmesi” ise “resim/çizim” eylemine işaret eder. Metinde “kavram,” “karakter” veya “dilin indirgenmesi” gibi ifadeler altı çizili olabilir; ancak “varlıkların kalemle veya fırçayla çizilmesi” anlamı metindeki hiçbir altı çizili kelimeye uymamaktadır.
Dolayısıyla yanlış tanım (metindeki altı çizili sözcüklerden hiçbirine uymayan) C şıkkıdır.
Aşağıdakilerden hangisi bu metindeki altı çizili sözcüklerden herhangi birinin anlamı değildir?
Cevap:
Bu soruda, verilen parçadaki altı çizili sözcüklerin anlamlarıyla aşağıdaki seçeneklerin örtüşüp örtüşmediği incelenmektedir. Metinde yer alan “kavram”, “karakter(ler)”, “dil”, “tür” ve benzeri sözcükler, Türkçede yaygın şekilde kullanılan belirli anlamlara sahiptir. Her bir seçenekteki tanımın, bu sözcüklerden birine uyup uymadığına bakılır. Kısaca:
- (A) Bir nesnenin veya düşüncenin zihindeki soyut ve genel tasarımı → Bu tanım “kavram” (concept) sözcüğünü karşılar.
- (B) Bir çağa, bir gruba, bir yazara özgü söz dağarcığı ve söz dizimi → Bu ifade genellikle “dil” veya “üslup” özellikleriyle ilgilidir; dolayısıyla parçadaki “kullanılan dil” ifadesiyle ilişkilendirilebilir.
- (C) Varlıkların, doğadaki görünümlerinin kalem veya fırçayla bir yere çizilmesi → Bu daha çok “betimleme”nin (yazıda) veya “resmetme”nin (çizimde) tanımıdır; ancak metinde “kavram”, “karakter”, “dil”, “tür” vb. sözcükler böylesi bir görsel ve resimle ilgili anlam taşımaz. Dolayısıyla bu tanım, altı çizili sözcüklerden hiçbirine ait değildir.
- (D) Bir eserde duygu, tutku ve düşünce yönlerinden ele alınan kimse → Bu tarif ise edebiyatta “karakter” kavramını tam olarak karşılar.
Dolayısıyla C seçeneği, metindeki altı çizili sözcüklerden hiçbirinin anlamıyla örtüşmemektedir.
İçindekiler
- Soruya Genel Bakış
- Metindeki Altı Çizili Sözcüklerin İncelenmesi
- Seçeneklerin Anlam Analizi
- Altı Çizili Sözcükler ve Seçeneklerin Eşleştirilmesi
- Geniş Kapsamlı Açıklamalar
- Seçenek (C) Neden Uyuşmamaktadır?
- Edebiyat Kuramlarına Kısa Bir Bakış
- Çocuk Edebiyatı Kavramı ve Metindeki Bağlam
- Tablo: Altı Çizili Sözcükler ve Olası Anlam Karşılıkları
- Sınav Stratejisi: Soruyu Nasıl Çözmeliyiz?
- Örnekler ve Ek Açıklamalar
- Kaynaklar
- Sonuç ve Kısa Özet
1. Soruya Genel Bakış
Verilen metinde, “çocuk edebiyatı”na dair bir tanım yapılmış ve Türk ve dünya edebiyatından örnek yazarlar verilmiştir. Metin içinde bazı sözcüklerin (kavram, karakter, tür vb.) altı çizilmiştir. Soru, bu altı çizili sözcüklerin anlamlarından herhangi birine uymayan bir seçeneğin hangisi olduğunu öğrenmek istemektedir.
Bu tip sorularda öncelikle yapılması gereken, metindeki altı çizili sözcüklerin tek tek anlamlarını iyi kavramaktır. Ardından, seçeneklerde sunulan tanımların hangisinin bu anlamlarla eşleşmediğine bakılmalıdır.
2. Metindeki Altı Çizili Sözcüklerin İncelenmesi
2.1. “Kavram” Sözcüğü
“Kavram” genellikle “concept” karşılığında kullanılan, bir nesnenin ya da düşüncenin zihindeki soyut ve genel temsilini anlatan bir terimdir. Daha kısaca, “zihinsel şema” veya “soyut fikir” olarak da özetlenebilir. Edebî metinlerde “kavram” sözcüğü, belli bir olguyu ya da temayı genel biçimde ifade etmek için kullanılabilir.
2.2. “Karakter” Sözcüğü
Bir hikâye, roman ya da herhangi bir edebî eserde duygu, tutku ve düşünce yönünden ele alınan kişiler “karakter” olarak adlandırılır. Karakter, bazen “kahraman” ya da “figür” olarak da dile getirilebilir. Özellikle roman, öykü ve tiyatro eserlerinde karşımıza çıkan karakterler, metnin en önemli unsurlarından biridir.
2.3. “Dil” veya “Kullanılan Dil” İfadesi
Metinde ayrıca “kullanılan dil” ifadesine değinilmiştir. Burada “dil,” genel olarak söz dizimi, kelime dağarcığı, üslup, yani eserin yazıldığı veya anlatıldığı dilsel bütünlüğü ifade eder. Bazı durumlarda “dil” dediğimizde, bir yazarın veya edebî dönemin kendine özgü anlatım biçimini (üslubunu) da kapsam içine alıyoruz.
2.4. “Tür” Sözcüğü
“Tür,” edebiyatta “genre” kavramının karşılığıdır. Roman, hikâye, deneme, şiir, tiyatro vb. biçimlerin herbiri bir “tür” olarak adlandırılır. Metinde “çocuk edebiyatı”nın bir “tür” olup olmadığı, yazarların bu konuda farklı görüşlerin olduğu belirtilmektedir.
3. Seçeneklerin Anlam Analizi
3.1. Seçenek (A)
“Bir nesnenin veya düşüncenin zihnindeki soyut ve genel tasarımı”
- Bu, “kavram” (concept) sözcüğüne tam olarak denk gelir. Çünkü kavram, zihinde soyut düzeyde oluşturulan, nesnelerin veya düşüncelerin genel ve kapsayıcı temsilidir.
3.2. Seçenek (B)
“Bir çağa, bir gruba, bir yazara özgü söz dağarcığı ve söz dizimi”
- Burada, belli bir döneme, topluluğa ya da yazara ait özel bir dil kullanımından bahsedilmektedir. “Karakter” sözcüğü bu anlamı karşılamaz fakat “dil” veya “üslup” sözcüğü karşılayabilir. “Kullanılan dil” ve “üslup” genelde yazarın benimsediği söz dizimini ve kelime seçimlerini içerir. Bu nedenle metinde geçen “kullanılan dil” ifadesiyle ilişkilendirilebilir ve dolayısıyla doğru bir anlam eşleşmesi yapılır.
3.3. Seçenek (C)
“Varlıkların, doğadaki görünümlerinin kalem veya fırçayla bir yere çizilmesi”
- Bu ifade resim ya da çizim yoluyla betimlemeyi anlatır. Ancak metindeki altı çizili sözcükler “kavram”, “karakter”, “dil”, “tür” vb. şekildedir ve hiçbiri doğrudan “resim yapma” ya da “görselliği çizme” eylemine işaret etmez. Dolayısıyla bu seçeneğin tarif ettiği anlam, metindeki altı çizili sözcüklerin hiçbiriyle uyuşmamaktadır.
3.4. Seçenek (D)
“Bir eserde duygu, tutku ve düşünce yönlerinden ele alınan kimse”
- Bu tanım doğrudan “karakter” kavramını karşılar. Özellikle edebî karakterler, roman veya öykü gibi kurgusal metinlerde duygu ve düşünceleriyle ele alınan kişilerdir. Metinde “karakter(ler)” sözcüğü geçtiği için, bu tanım doğru bir eşleşmedir.
4. Altı Çizili Sözcükler ve Seçeneklerin Eşleştirilmesi
- “Kavram” → Seçenek (A) ile uyumlu (soyut ve genel tasarım).
- “Karakter(ler)” → Seçenek (D) ile uyumlu (bir eserde duygusal veya düşünsel yönleriyle ele alınan kişi).
- “Kullanılan Dil” → Seçenek (B) ile uyumlu (söz dağarcığı, üslup, söz dizimi).
- “Tür” → Seçeneklerde açıkça “tür” ile ilgili doğrudan bir tanım yok ancak soru, “herhangi birine ait değildir” diye sorduğundan C seçeneği geriye kalıyor.
Bu yüzden C seçeneği, altı çizili hiçbir kelimeyi karşılamamaktadır.
5. Geniş Kapsamlı Açıklamalar
Sorunun mantığını iyi kavrayabilmek için, ilgili kelimelerin (kavram, karakter, dil, tür) edebiyat ve dilbilim açısından hangi alt anlamları olduğunu ayrıntılı incelemek yararlıdır. Aynı zamanda, “resmetmek” veya “betimleme” gibi kavramların hangi disiplinlerde veya hangi bağlamlarda kullanıldığını bilmek, C seçeneğinin neden yanlış olduğunu daha net açıklayacaktır.
5.1. “Kavram”ın Edebiyatta ve Dil Biliminde Yeri
“Kavram,” hem felsefi hem de dil bilimsel açıdan “bir nesnenin, olgunun veya düşüncenin zihinde oluşturulan soyut karşılığıdır.” Bu soyutlama sayesinde insanlar düşüncelerini kategorize eder, geneller ve farklı nesneler veya durumlar arasındaki ilişkiyi kavrar. Çocuk edebiyatında da “çocuk” ve “edebiyat” kelimelerinin bir araya gelmesinden türeyen “çocuk edebiyatı” belirli bir “kavram” olarak tartışılabilir.
5.2. “Karakter”in Edebiyattaki Önemi
Edebiyat kuramında “karakter,” olay örgüsünün merkezi unsurlarından biridir. Kişilerin duygu ve düşünce yönleriyle ele alındığı her yazınsal metinde karakterler, okura hem hikâyenin sürükleyiciliğini hem de insani boyutunu sunar. Karakterin edebiyatta incelenmesi hem psikolojik hem de sosyolojik boyutları barındırır.
5.3. “Dil” Kavramının Katmanları – Kullanım, Söz Dizimi, Üslup
“Dil,” basitçe bir iletişim aracı olmaktan öte, edebi eserlerde üslup (style), söz dizimi (syntax), kelime dağarcığı (vocabulary) boyutlarıyla değerlendirilen çok katmanlı bir yapıya sahiptir. Metinde “kullanılan dilin belli bir düzeye indirgenmesi” ifadesinde, çocuk edebiyatının daha sade, anlaşılır ve çocuk psikolojisine uygun bir dil kullanma amacından söz edilmektedir. İşte bu, tam da seçenek (B) ile örtüşür.
5.4. Edebî Türlere Yaklaşım
Edebiyat türleri, kronolojik veya tematik biçimde sınıflandırılır: şiir, roman, öykü, deneme, tiyatro vb. Metinde “Türk edebiyatında çocuk edebiyatı diye ayrı bir tür var mıdır?” sorusunda “tür” kavramı sorgulanmaktadır. Metindeki anlamıyla “tür,” “Varlıkların görünümlerinin çizilmesi” gibi bir eylemi değil, “edebiyatın alt kategorilerini” ifade eder.
6. Seçenek (C) Neden Uyuşmamaktadır?
Seçenek (C) “Varlıkların, doğadaki görünümlerinin kalem veya fırçayla bir yere çizilmesi” ifadesini içerir. Bu ifade temel olarak “resim,” “çizim,” “illüstrasyon” veya “sanatsal betim” gibi görsel sanata dair bir eylemi anlatır. Oysa “kavram,” “karakter,” “dil,” “tür” vb. sözcükler fikir, düşünce, anlatım biçimi veya edebiyatta kullanılan unsurlarla ilgilidir. Dolayısıyla C seçeneğinde tanımlanan eylem ile metindeki herhangi bir sözcüğün anlamsal ilgisi yoktur.
Edebî metinlerde “betimleme” (tasvir) diye bir anlatım tekniği vardır ve bu teknik, doğadaki varlıkları kelimelerle tasvir etme işidir. Ancak “tasvir” bile bir kalem veya fırça ile çizmekten ziyade sözcüklerle anlatma faaliyetini ifade eder. Sorudaki C seçeneği ise tam anlamıyla “resmetme” (görsel) eylemine gönderme yapar. Metinde böyle bir anlam olmadığından seçeneğin altı çizili sözcüklerle ilişkisini bulamıyoruz.
7. Edebiyat Kuramlarına Kısa Bir Bakış
Kimi zaman sözcüklerin anlamını kavramak için edebiyat kuramlarının genel yaklaşımını bilmek faydalıdır. Örneğin:
- Biçimci Kuramlar (Formalizm): Metnin biçimsel unsurlarına (dil, söz dizimi, üslup vb.) odaklanır.
- Yapısalcılık (Structuralism): Dilin iç yapısına ve karakterlerin yapıdaki görevlerine önem verir.
- Tarihselcilik (Historicist Approach): Eseri, dönemin koşullarını anlayarak yorumlar.
Bu kuramları burada ayrıntılı incelememizin nedeni, “karakter,” “kavram” veya “dil” gibi sözcüklerin, hangi açıdan değerlendirildiğine göre küçük nüanslarla farklı yerlere oturabileceğini göstermektir. Ancak hiçbir kuram, sözü edilen sözcüklerin “resimle çizilmesi” gibi bir anlam taşıdığını kabul etmez.
8. Çocuk Edebiyatı Kavramı ve Metindeki Bağlam
Metin özel olarak “çocuk edebiyatı”na vurgu yapmaktadır. Bu nedenle yukarıda yer alan sözcükler, özellikle “kavram” ve “tür” vurguları üzerinden çocuklar için kaleme alınan eserlerin niteliğini ve özelliklerini tartışır.
8.1. Çocuk Edebiyatında “Kavram”
“Çocuk edebiyatı, çocuklar için konuların, karakterlerin ve dilin belirli bir düzeye indirgenmesinden oluşan bir edebiyat türüdür.” denildiğinde aslında, “çocuk edebiyatı”nın hem bir “kavram” hem de “tür” olduğu fikri ortaya konur. Bazı yazarlar, çocuk edebiyatının nitelikli bir tür olduğunu savunurken, kimileri bunun yalnızca başka türlerin basitleştirilmiş bir alt kategorisi olduğunu öne sürer.
8.2. Çocuk Edebiyatında “Tür”
Türk edebiyatında Ömer Seyfettin, Kemalettin Tuğcu, Yaşar Kemal, Aziz Nesin gibi isimlerin çocuklara yönelik eserleri, onlara göre “yeni bir türün” göstergesi olabilir. Metin, tam da bu nedenle “tür” kelimesini sıklıkla kullanmaktadır: “Çocuk edebiyatı”nın bağımsız bir tür olarak kabul edilip edilmeyeceği sorgulanır.
8.3. Dil ve Karakterlerin Uyarlanması
Çocuklar için eserler yazılırken, karakterler (onların özellikleri, duygu ve düşünceleri) ve dil (basit kelimeler, kısa cümleler) özel bir biçimde, çocukların anlayabileceği düzeye göre uyarlanır. Bu da “indirgenme” kavramını açıklar. Yani asıl mesele, yazara özgü dilin ve karakter anlatımının, çocuğun yaş ve gelişim düzeyine uygun hâle getirilmesidir.
9. Tablo: Altı Çizili Sözcükler ve Olası Anlam Karşılıkları
| Altı Çizili Sözcük | Metindeki Bağlam | Genel Anlam / Karşılık |
|---|---|---|
| Kavram | Çocuk edebiyatının bir “kavram” olarak görülüp görülmeyeceği sorgulanır. | Zihindeki soyut ve genel tasarım; konsept |
| Karakter(ler) | Eserde duygu, tutku ve düşünce yönünden ele alınan kişiler (örn. romanda, hikâyede) | Bir eserdeki kişi(kahraman) |
| Dil | Konular, karakterler ve kullanılan “dil”in basitleştirilmesi | Bir çağa, gruba veya yazara özgü söz dağarcığı ve söz dizimi (üslup) |
| Tür | Çocuk edebiyatı yeni bir “tür” müdür? | Edebiyatta roman, hikâye, şiir vb. gibi temel kategorilerin her biri |
Bu tabloda da görüldüğü üzere, hiçbir satırda “Varlıkların doğadaki görünümlerinin kalem veya fırçayla bir yere çizilmesi” biçiminde bir anlam bulunmamaktadır.
10. Sınav Stratejisi: Soruyu Nasıl Çözmeliyiz?
Bu tür bir soru, özellikle paragraf ya da anlam bilgisi alanında karşımıza çıkmaktadır. Aşağıdaki basamakları izleyerek benzer soruları hızlıca çözebilirsiniz:
- Altı çizili sözcük(ler)in sözlük anlamını veya metindeki “bağlamsal anlam”ını kavrayın.
- Seçeneklerde verilen tanımları, altı çizili sözcüklerin muhtemel anlamlarıyla karşılaştırın.
- Uyumlu görünenleri “doğru eşleşme” olarak işaretleyin.
- Uymayan veya tümden alakasız olanı “yanlış” (soruda istenen olumsuz) yanıt olarak bulun.
- Eğer soru “hangisi değildir?” şeklindeyse, tam örtüşmeyen veya tamamen farklı alana kayan seçeneği işaretleyin.
Bahsi geçen soruda izlenen yol da tam olarak budur:
- Kavram → soyut ve genel tasarım (A ile eşleşiyor).
- Dil → söz dağarcığı/söz dizimi (B ile eşleşiyor).
- Karakter → Eserdeki duygu ve düşünce yönleriyle ele alınan kimse (D ile eşleşiyor).
- C seçeneği → metinde altı çizili sözcüklerin hiçbirini karşılamıyor.
11. Örnekler ve Ek Açıklamalar
- Örnek 1: “Kavram” sözcüğünü farklı cümlede görmek için: “Adalet kavramı, toplumun tüm katmanlarında geçerli olması beklenen bir ilkedir.” Bu cümlede de “kavram,” soyut ve genel bir düşünceyi anlatır.
- Örnek 2: “Karakter” sözcüğü: “Romanın ana karakteri, büyük bir iç çatışmayla karşı karşıya kalmıştır.” Burada karakter, olayların merkezinde yer alan kişidir.
- Örnek 3: “Dil” sözcüğü: “Yazarın kullandığı dil, yöresel ağız ögeleri içermekle birlikte oldukça zengindir.” Burada dil, esasen üslup ve söz dizimi unsurlarına işaret eder.
- Örnek 4: “Tür” sözcüğü: “Masal, hikâye ve roman, edebiyatın farklı türlerini temsil eder.” Çocuk edebiyatı da böyle bir tür olarak nitelendirilebilir.
Bu örneklerle karşılaştırdığımızda, C seçeneğindeki “Varlıkların doğadaki görünümlerinin çizilmesi” büsbütün farklı bir sanatsal faaliyeti ifade eder. Edebiyatta “tasvir” dahi olsa sözcükle yapılan betimleme ile kalem ya da fırçayla esere yansıtma arasında fark vardır.
12. Kaynaklar
- Türk Dil Kurumu (TDK) Sözlük.
- MEB Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitapları.
- Edebiyat Kuramları ve Eleştiri (Berna Moran).
- Çocuk Edebiyatı Üzerine Kuramsal Yaklaşımlar (Çeşitli akademik makaleler).
Bu kaynaklar, kavram, karakter, dil, tür ve çocuk edebiyatı gibi başlıklarda daha ayrıntılı bilgiler sağlamaktadır.
13. Sonuç ve Kısa Özet
Verilen soruda, C seçeneği, altı çizili sözcüklerden herhangi birine ait olmayan bir anlam içerir. Çünkü metinde geçen “kavram,” “karakter,” “dil,” “tür” gibi sözcükler; düşünsel, anlatımsal veya edebî kavramlarla ilgilidir. Oysa “…kalem veya fırçayla bir yere çizilmesi” ifadesi, resim sanatına yönelik bir fiildir ve edebiyattaki bu terimlerin hiçbirine karşılık gelmez.
Dolayısıyla doğru yanıt:
- C) Varlıkların, doğadaki görünümlerinin kalem veya fırçayla bir yere çizilmesi
olmalıdır.
Aşağıdaki tablo, sorunun özünü tekrar hatırlatmak amacıyla eklenmiştir:
| Seçenek | Tanım | Altı Çizili Sözcük(ler) İle İlişkisi |
|---|---|---|
| A | Bir nesnenin veya düşüncenin zihnindeki soyut ve genel tasarımı | “Kavram” sözcüğüyle uyuşur |
| B | Bir çağa, bir gruba, bir yazara özgü söz dağarcığı ve söz dizimi | “Dil” ifadesiyle ilişkili |
| C | Varlıkların, doğadaki görünümlerinin kalem veya fırçayla bir yere çizilmesi | Metindeki hiçbir altı çizili sözcüğün anlamına uymuyor |
| D | Bir eserde duygu, tutku ve düşünce yönlerinden ele alınan kimse | “Karakter” sözcüğüyle aynı anlama sahip |
Sonuç olarak, soru “Aşağıdakilerden hangisi bu metindeki altı çizili sözcüklerden herhangi birinin anlamı değildir?” diye sorduğu için yanıt C olmaktadır.