Cevap:
Boşluklara uygun ifadeleri yerleştirmek için diyalogdaki mantığa uygun bir eşleşme yapılmalıdır. Soru köklerini ve uzman ifadelerini dikkatlice inceleyerek doğru sıralamayı bulabiliriz:
Diyalog İçin Doğru Sıralama:
-
(I) Dünyada enerji tüketiminin nasıl bir seyir izlediğini düşünüyorsunuz?
Uzman, enerji tüketiminin XIX. yüzyıldan beri on kat arttığını ve bu artışta teknolojinin yanı sıra nüfus artışının etkili olduğunu vurguluyor. Bu ifade, enerji tüketiminin tarihsel seyri ile ilgilidir, dolayısıyla bu boşluğa uygundur. -
(II) Gelecekte başlıca enerji kaynaklarının hangileri olacağını öngörüyorsunuz?
Uzman, yenilenebilir enerji kaynaklarının ve nükleer enerjinin önem kazandığını belirtiyor. Bu ifade gelecekteki enerji kaynakları tahmini ile örtüşmektedir.
Doğru Şık:
C şıkkı: (I) Dünyada enerji tüketiminin nasıl bir seyir izlediğini düşünüyorsunuz?
(II) Gelecekte başlıca enerji kaynaklarının hangileri olacağını öngörüyorsunuz?
Bu mantıkla diyalogdaki boşluklar anlamlı bir şekilde doldurulmuş olur.
@username
Bu diyalogda boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangisi sırasıyla getirilmelidir?
Cevap: C) (I) Dünyada enerji tüketiminin nasıl bir seyir izlediğini düşünüyorsunuz? (II) Gelecekte başlıca enerji kaynaklarının hangileri olacağını öngörüyorsunuz?
Aşağıda bu sonuca nasıl ulaştığımızı, diyalog içeriğini ve soru-yanıt uyumunu ayrıntılı biçimde inceleyebilirsiniz.
Diyalog Metninin İncelenmesi
Diyalogda Gazeteci (I) ve Uzman arasındaki ilk soru-cevap kısmını şu şekilde görmekteyiz:
• Uzman: “Bütün enerji kaynaklarını hesaba kattığımızda enerji tüketiminin XIX. yüzyılın başından beri on kat arttığını görüyoruz. Bunda dünya nüfusunun artmaya devam etmesinin yanı sıra teknolojik ilerlemelerin de payı var. Ülkelerin farklı enerji kaynaklarını bir arada kullanmaya başladığını da söylemek lazım.”
Bu kısımda uzman, dünya çapındaki enerji tüketimindeki artıştan, nüfusun çoğalmasından ve teknolojinin gelişmesinin etkilerinden bahsediyor. Yani soruda (I) numaralı boşluğa yerleştirilecek ifadenin, doğrudan “enerji tüketiminin seyri” veya “dünyadaki enerji kullanım trendi” gibi bir konuyu sorgulaması bekleniyor. Bu soru, seçeneklerde ancak C) (I) Dünyada enerji tüketiminin nasıl bir seyir izlediğini düşünüyorsunuz? ifadesiyle uyumludur.
Devamında Gazeteci (II) ve Uzman diyaloğunda şu metin geçiyor:
• Uzman: “Ülkeden ülkeye değişiklik gösterse de petrol dünya genelinde önemini bırakmış değil. Hatta II. Dünya Savaşı’nın sona erdiği 1945 yılına göre yıllık tüketimin dört katına çıktığını biliyoruz. Petrol tüm dünyada kullanılan enerjinin üçte birini sağlamayı sürdürüyor. Onu sırasıyla kömür, gaz, yenilenebilir enerji kaynakları ve nükleer enerji izliyor.”
Uzman bu bölümde, hâlen petrolün birincil enerji kaynağı olarak önemine değiniyor; ardından kömür, doğalgaz, yenilenebilir enerji ve nükleer enerji gibi çeşitli kaynaklardan söz ediyor. Burada, “Gelecekte hangi kaynakların ağırlıklı olarak kullanılacağı” veya “Gelecekte kullanılan başlıca enerji kaynakları ne olabilir?” şeklinde bir soru geldiğinde bu cevabın yerine oturduğu görülebilir. Nitekim uzman, “Onu sırasıyla kömür, gaz, yenilenebilir enerji kaynakları ve nükleer enerji izliyor.” derken ileride hangi kaynakların daha fazla pay alabileceğine dair ipuçları veriyor. Bu, seçeneklerde (II) Gelecekte başlıca enerji kaynaklarının hangileri olacağını öngörüyorsunuz? ifadesine tam olarak karşılık gelir.
Seçeneklerin Değerlendirilmesi
Soru, “Bu diyalogda boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangisi sırasıyla getirilmelidir?” diyerek (I) ve (II) numaralı boşluklara gelecek gazeteci sorularının hangi şıkla uyuştuğunu sorar. Aşağıda şıkları tek tek inceleriz:
-
A) (I) Nüfus hareketliliğinin enerji gereksinimi ile ilişkisi nedir?
(II) Yenilenebilir enerji kullanımı hakkında ne söyleyebilirsiniz?- Diyalogda Uzman ilk olarak XIX. yüzyıldan bu yana toplam enerji tüketiminin on kat arttığını vurguluyor; “nüfus hareketliliği” kavramına özel bir vurgu veya spesifik saptama yapılmadığını görüyoruz. İkinci bölümde ise doğrudan “Yenilenebilir enerji hakkında ne söyleyebilirsiniz?” sorusunun cevabı, uzman tarafından ayrıntılı verilmiyor. Zira uzman yalnızca “Petrol, kömür, gaz, yenilenebilir ve nükleer kaynaklar” sıralamasına değiniyor. Dolayısıyla bu seçeneğin sıralaması diyalogla uyumsuz kalıyor.
-
B) (I) Dünyadaki enerji kaynaklarının azalmasını nelere bağlıyorsunuz?
(II) Siz de petrolün birincil enerji kaynağı olduğunu mu düşünüyorsunuz?- Uzmanın verdiği cevap “enerji tüketimindeki artışa” ve “petrolün hala önemli olduğuna” işaret ediyor, ancak diyalogda doğrudan “kaynakların azalması” gibi bir konudan ve bunu hangi faktörlere bağladığımızdan söz edilmiyor. İlk bölümde ‘on kat artış’, nüfus ve teknoloji gibi etkenlerden konuşuluyor ama asıl odak “azalma” değil, “tüketimin yükselmesi”. İkinci soru da “Siz petrolü birincil enerji kaynağı olarak mı görüyorsunuz?” diye doğrudan sorulmuş gibi durmuyor; uzman zaten petrolün üçüncül değil, dünyada birincil konumda olduğunu açıklığa kavuşturuyor. Dolayısıyla B seçeneği de tam olarak uyum sağlamıyor.
-
C) (I) Dünyada enerji tüketiminin nasıl bir seyir izlediğini düşünüyorsunuz?
(II) Gelecekte başlıca enerji kaynaklarının hangileri olacağını öngörüyorsunuz?- (I) sorusu diyalogtaki ilk cevaba (dünyada enerji tüketiminin 19. yüzyıl başından beri on kat artmasının nedenleri) mükemmelen uyuyor. Uzman da tam olarak dünya ölçeğinde enerji tüketiminin seyriyle ilgili bilgi veriyor: “19. yüzyıldan beri on kat arttı, nüfus artışı ve teknoloji bunda etkili” vb.
- (II) sorusu yine uzman açıklamasına (petrolün hâlen önemini koruması, kömür, doğalgaz, yenilenebilir ve nükleer kaynakların konumu) yanıt niteliğinde. Yani “Gelecekte hangi kaynaklar öne çıkacak?” sorusu, uzman cevabının mantığına tamamıyla oturuyor. Bu nedenle C, tam bir uyumluluk gösterir.
-
D) (I) Teknolojinin yanı sıra enerji tüketiminde sizce neler etkili?
(II) Gelecekte petrole bağımlı olmaktan kurtulacak mıyız?- Metnin ilk paragrafı, kısmen teknolojinin etkisinden bahsediyor ama sorunun spesifik odak noktası, dünyada teknoloji dışında hangi unsurların tüketimi artırdığı şeklinde değil. Ayrıca ikinci soru “Petrole bağımlılıktan kurtulma” konusunu tam olarak yansıtmıyor, çünkü uzman cevabında petrolün payını söylüyor ama “Bağımlılıktan kurtulabilir miyiz?” biçimindeki bir soruyu doğrudan karşılamıyor. Bu seçenek de uyumlu değil.
-
E) (I) Günümüzde üretilen enerji, tüketim ihtiyacını karşılayabiliyor mu?
(II) Günümüz insanı hangi enerji kaynaklarını kullanmayı tercih ediyor?- Uzmanın cevabı, enerji arz ve talep dengesine dair doğrudan “karşılıyor mu, karşılamıyor mu” demiyor. Aynı zamanda ikinci soruda “şu anki tercih” vurgusu var; uzmanın cevabı ise geleceğe dönük bir sıralama yapıyor (petrol, kömür, gaz, yenilenebilir…). Bu ikisi de diyalogla tam örtüşmez.
Yukarıdaki değerlendirmelerden C seçeneğinin diyalogla eksiksiz uyum sağladığı görülür.
İlgili Kavramların Kısa Açıklaması
| Kavram | Açıklama |
|---|---|
| Enerji Tüketimi | Bir ülkede veya tüm dünyada endüstri, ulaşım, konut vb. ihtiyaçlar için harcanan toplam enerji miktarı. |
| Nüfus Artışı | Enerji tüketiminin yükselmesinde başlıca etken: Nüfus arttıkça endüstriyel ve bireysel tüketim artar. |
| Teknolojik İlerlemeler | Yeni icat ve yöntemlerin enerjiye erişimi kolaylaştırması ya da enerji talebini artırması. |
| Fosil Yakıtlar (Petrol, Kömür, Gaz) | Bugün hâlen dünyada en çok tüketilen enerji kaynaklarıdır; gelecekte azalmaları öngörülse de kısa vadede önemlidir. |
| Yenilenebilir Enerji | Güneş, rüzgâr, hidro, jeotermal gibi doğadan “yeniden üretilen” veya kendini yenileyen kaynaklardır. |
| Nükleer Enerji | Atom çekirdeğinin bölünmesiyle (füzyon da dâhil) elde edilen, fosil yakıtlara alternatif olarak değerlendirilen enerji türü. |
Bu kavramlar, diyalogda uzman tarafından bahsedilen veya dolaylı olarak vurgulanan başlıklardır. Görüldüğü gibi teknoloji, nüfus artışı ve farklı enerji kaynaklarının çeşitlendirilmesi, enerji tüketimindeki artış ve gelecekte hangi kaynakların öne çıkacağı gibi konuların temelini oluşturur.
Genel Değerlendirme ve Özet
- Diyalogun ilk kısmında uzman, 19. yüzyılın başından beri enerji tüketiminin on kat arttığını, bunda nüfus büyümesinin ve teknolojik gelişmelerin rol oynadığını vurgular. Bu, “Dünyada enerji tüketimi nasıl bir seyir izliyor?” sorusuna verilmiş açık bir yanıttır.
- İkinci kısımda uzman, petrole dair veriler vererek hâlen petrolün en önemli kaynak olduğunu, onu kömür, gaz, ardından yenilenebilir enerji ve nükleer enerjinin takip ettiğini söyler. Bu ise “Gelecekte hangi kaynakların başlıca enerji kaynağı olması bekleniyor?” sorusuna net bir yanıttır.
- Diğer seçenekler, diyalogda geçen konularla tam örtüşen bir sıra ve içerik sunmamaktadır.
- Bu nedenle doğru cevap, C şıkkıdır:
- “(I) Dünyada enerji tüketiminin nasıl bir seyir izlediğini düşünüyorsunuz?”
- “(II) Gelecekte başlıca enerji kaynaklarının hangileri olacağını öngörüyorsunuz?”
Böylece ilk soru, enerji tüketiminin geçmişten günümüze artış seyrine; ikinci soru ise gelecekte hangi enerji kaynaklarının ön plana çıkacağına dair uzman görüşünü ortaya koyar.
Bu diyalogdaki uzman yanıtlarına bakıldığında birinci boşlukta uzman, dünya nüfusunun artması ve teknolojik ilerlemelerin etkisiyle tarihsel olarak enerji tüketiminin ne kadar arttığından söz etmektedir. İkinci boşlukta ise petrolün hâlâ önemli bir paya sahip olduğunu, ancak yenilenebilir kaynakların ve nükleer enerjinin de öne çıktığını belirtmektedir.
Dolayısıyla gazetecinin ilk sorusu, uzmanı genel enerji tüketimindeki artış ve bunun sebepleri üzerinde konuşturacak şekilde,
“Dünyada enerji tüketiminin nasıl bir seyir izlediğini düşünüyorsunuz?”
olmalıdır. İkinci sorusu ise uzmanı petrolün ve diğer kaynakların gelecekteki önemine değindirecek şekilde,
“Gelecekte başlıca enerji kaynaklarının hangileri olacağını öngörüyorsunuz?”
biçiminde gelmelidir.
Doğru seçenek: C
(I) Dünyada enerji tüketiminin nasıl bir seyir izlediğini düşünüyorsunuz?
(II) Gelecekte başlıca enerji kaynaklarının hangileri olacağını öngörüyorsunuz?