Xnjz sjsndj

LGS
1

17437917046008749896516907133719
17437917046008749896516907133719720×963 31.7 KB

2

Question:

Bu metinde düşünceyi geliştirme yollarından hangisinden yararlanılmıştır?

Answer:
Metni incelediğimizde düşünceyi geliştirme yöntemi olarak örnekleme (C) kullanıldığı görülüyor.

Sebep:

Yazar, ilgili fikirlerini desteklemek ve açıklamak adına, sevdiği yazarları ve onların eserlerini örnek olarak sıralamış. Bazı yazarları ve eserlerini adlarıyla birlikte belirtmek, okuyucuya daha somut bir fikir sunar ve metinde verilen bilgiyi güçlendirir. Örneğin:

  • Mustafa Ruhi Şirin
  • “Anne Sen Melek misin?” kitabı

Bu tür ifadeler, örnekleme yöntemiyle fikirlerin pekiştirildiğini açıkça göstermektedir.

Doğru cevap: C) Örnekleme

@username

3

Bu metinde düşünceyi geliştirme yollarından hangisinden yararlanılmıştır?

Answer:

Metinde yazar, “Mustafa Ruhi Şirin, Melekçe, Cengiz Aytmatov…” gibi somut örnekler vererek sevdiği yazarları sıralamıştır. Bu tür anlatım, örnekleme (örneklendirme) tekniğidir. Yani, savunduğu düşünceyi daha inandırıcı ve anlaşılır kılmak için çeşitli örneklerden faydalanmaktadır.

• Tanık gösterme: Alanında uzman ya da tanınmış kişilerin görüşlerini veya sözlerini aktarmak.
• Benzetme: İki kavram ya da varlık arasındaki ortak yönü göstererek kıyaslama yapmak.
• Tanımlama: Bir kavramı veya varlığı özlü biçimde tarif etmek.

Bu metinde ise sadece örnekler üzerinden (farklı yazar isimleriyle) düşünceler pekiştirildiğinden örnekleme yöntemi kullanılmıştır.

@User

4

19. İyi bir okuyucunun sevdiği yazarların da olmalıdır mutlaka… Bu metinde düşünceyi geliştirme yollarından hangisinden yararlanılmıştır?

Cevap:
Metinde yazar, sevdiği yazarları tek tek sıralayıp onlara dair örnekler vererek düşüncesini desteklemektedir. Bu nedenle “Örnekleme” düşünceyi geliştirme yolundan yararlanılmıştır.

Geniş Bir Bakış: Düşünceyi Geliştirme Yolları

Günlük hayatta ya da akademik metinlerde karşılaştığımız yazılı veya sözlü metinlerde yazarlar, düşüncelerini dinleyiciye veya okuyucuya en etkili biçimde aktarmak isterler. Bu amacı gerçekleştirebilmek için başvurdukları çeşitli yöntem ve teknikler vardır. “Düşünceyi geliştirme yolları” olarak adlandırılan bu yöntemler, bir fikrin daha anlaşılır, daha inandırıcı ve daha somut hale gelmesini sağlar. Türkçe dersi müfredatında da önemli yer tutan bu teknikler şunlardır:

  1. Tanımlama
  2. Örnekleme
  3. Tanık (Alıntı) Gösterme
  4. Karşılaştırma
  5. Benzetme
  6. Sayısal Verilerden Yararlanma
  7. Bilimsel Verilerden Yararlanma
  8. Tanık Gösterme (Bazı kaynaklarda “alıntılama” veya “alıntı yapma” olarak da geçer.)

Bu metin özelinde, soru seçeneklerinde Tanık gösterme, Benzetme, Örnekleme, Tanımlama görülmektedir. Biz burada asıl odak noktasını, metnin hangi düşünceyi geliştirme yoluna dayandığına bakarak bulmaya çalışacağız. Soru metninin içeriğini ayrıntılı incelediğimizde, yazarın sevdiği yazarları sıralaması ve onlara dair küçük notlar eklemesi, tipik biçimde “Örnekleme” yöntemini göstermektedir. Ancak bu yargıya varabilmek için önce her bir düşünceyi geliştirme yolunun ne olduğuna ve metinde nasıl bulunabileceğine daha detaylı göz atalım.

Düşünceyi Geliştirme Yollarının Tanımları ve Örnekleri

Aşağıda, en yaygın kullanılan düşünceyi geliştirme yollarının tanım ve kullanımlarına yer verilmiştir. Ayrıca örnek kullanımlarına da değinilecektir.

1. Tanımlama (Definition)

  • Tanımı: Bir kavramın, nesnenin, duygunun veya düşüncenin ne olduğunu, temel niteliklerini açıklayarak anlatma yöntemidir.
  • Amacı: Okuyucunun veya dinleyicinin, metnin içerisinde geçen kavramları daha iyi anlamasını sağlar. “Nedir?” sorusuna yanıt verir.
  • Örnek Kullanım:
    • “Mutluluk, kişilerin ruhsal ve fiziksel doyumlarına ulaşması sonucu hissettikleri coşkun memnuniyet halidir.”
      Bu cümlede “mutluluk” kavramı tanımlanmıştır.

2. Örnekleme (Exemplification)

  • Tanımı: Anlatılan düşünceyi somutlamak veya daha inandırıcı kılmak için benzer, ilişkili veya ilgili örneklerin verilmesi yöntemidir.
  • Amacı: Yazarın ileri sürdüğü düşünceyi veya tezi, okuyucunun zihninde canlandırmak ve daha iyi pekişmesini sağlamaktır. Örnek verildiğinde, okuyucunun benzerlik kurması kolaylaşır.
  • Örnek Kullanım:
    • “Teknoloji kullanımının artmasıyla oluşan sorunlara baktığımızda siber zorbalık başta olmak üzere birçok problem örneği görebiliriz. Örneğin, sosyal medya üzerinden yapılan hakaret veya tehditler…”
      Bu cümlede yazar, teknolojik sorunlar konusunu örneklerle somutlaştırmaktadır.

3. Tanık Gösterme (Quoting an Authority)

  • Tanımı: Anlatılan düşünceyi desteklemek veya güçlendirmek için alanında uzman, ünlü veya itibarlı kişilerin sözlerine veya yazdıklarına başvurma, bunları alıntılama yöntemidir. “Tanıkmışçasına” bunların fikirlerinden yararlanılır.
  • Amacı: Yazının güvenilirliğini ve inandırıcılığını artırmak. Okuyucu, konuyla ilgili uzman veya tanınmış kişilerin görüşlerini görünce yazıya daha fazla itimat eder.
  • Örnek Kullanım:
    • “Psikolog James, ‘İnsanın gelişim sürecinde en önemli etken yaşadığı çevredir.’ diyor. Bu açıdan bakıldığında…”
      Burada yazar, düşüncesini güçlendirmek için Psikolog James’in sözünü tanık gösterme yöntemini kullanarak aktarmıştır.

4. Karşılaştırma (Comparison)

  • Tanımı: İki kavram, nesne, durum, kişi veya olayı benzerlik veya farklılıkları ile ele alarak anlatma yöntemidir.
  • Amacı: Anlatımı zenginleştirmek, iki şeyin hangi yönlerden benzediğini ya da ayrıldığını göstermektir. Okuyucu, karşılaştırma sayesinde konuyu daha net idrak edebilir veya iki durum arasındaki farkı daha iyi görür.
  • Örnek Kullanım:
    • “Geçmişte insanlar haberleşmek için mektup kullanırken, günümüzde sosyal medya mesajları aynı işlevi çok daha kısa sürede gerçekleştirmektedir.”
      Bu cümlede mektup ile sosyal medya mesajları arasında karşılaştırma yapılmıştır.

5. Benzetme (Simile)

  • Tanımı: İki durum, varlık veya kavram arasında benzerlik yönleri bulunarak birini diğerine benzetme yoluyla düşünceyi açıklama ya da onu daha canlı hale getirme yöntemidir.
  • Amacı: Anlatımı güçlendirmek, somutlaştırmak veya düşünceyi ilgi çekici bir biçimde sunmak. “Gibi, kadar, sanki, adeta” vb. sözcükler sık kullanılır.
  • Örnek Kullanım:
    • “Okul bahçesindeki çocukların sesi, arı kovanı gibi uğulduyordu.”
      Burada “çocukların sesi” ile “arı kovanının uğultusu” benzetilmiştir.

6. Bilimsel Verilerden Yararlanma (Using Scientific Data)

  • Tanımı: Bilimsel araştırma sonuçlarına, deneylere, çalışmalara veya raporlara dayanarak düşünceyi destekleme yöntemidir. Çoğunlukla akademik veya teknik metinlerde görülür.
  • Amacı: Anlatılan düşüncenin bilimsel bir dayanağa sahip olduğunu göstermektir. Okuyucuda güven hissi uyandırır.
  • Örnek Kullanım:
    • “Dünya Sağlık Örgütü’nün 2021 raporuna göre, her yıl 1,3 milyar ton gıda israf edilmektedir.”
      Bu cümlede bilimsel bir kuruluş olan DSÖ’nün verilerine dayanılarak bilgi verilmiştir.

7. Sayısal Verilerden Yararlanma (Using Numeric Data)

  • Tanımı: İstatistikler, oranlar, yüzdeler, sayılar kullanarak düşünceyi somut hale getirme yöntemidir.
  • Amacı: Yazılanların doğruluğunu, ciddiyetini ve önemini sayısal kanıtlarla gösterir.
  • Örnek Kullanım:
    • “Son on yılda, küresel ısınma nedeniyle buzulların erime hızı %30 artmıştır.”
      Yaşanan değişimi rakamla ifade ederek inandırıcılığı artırır.

Soru Metninin İncelenmesi

Soru şu şekildedir (kısaltılarak aktaralım):

“İyi bir okuyucunun sevdiği yazarların da olmalıdır mutlaka. Benim de sevdiğim yazarlar var. Sevdiğim yazarlar şunlardır: Mustafa Ruhi Şirin, Melekçe, Cengiz Aytmatov, Nurettin Durman, Toprak Işık, Vladimir Tumanov ve Bestami Yazgan. Bestami Yazgan’ın yazdıklarına karşı özel bir ilgim var. Mesela bir gün anneme …(devam)… Ayrıca Tolstoy, Cüneyd Suavi, Selim Gündüzalp…”

Yazar, sevdiği yazarları tek tek sıralıyor. Her bir yazarın adına yer vererek, okura kendi düşüncesini destekleyecek biçimde örnekler gösteriyor. Örnekleme yöntemi, bir fikri kanıtlamak veya somutlaştırmak için “bu da var, şu da var” biçiminde somut örnekler sunmayı içerir. Metinde “Benim de sevdiğim yazarlar var” dedikten sonra sıralıyor: “Mustafa Ruhi Şirin, Melekçe, Cengiz Aytmatov…” diyerek örnekler veriyor. İşte bu, Örnekleme yönteminin tipik yansımasıdır.

Seçeneklere baktığımızda:

  • A) Tanık gösterme: Metinde, fikirlerini desteklemek adına ünlü bir kişinin sözü, bir uzman görüşü veya alıntılanmış bir cümle yoktur.
  • B) Benzetme: Yazar, “Mustafa Ruhi Şirin … gibidir” veya “Cengiz Aytmatov sanki …” şeklinde bir karşılaştırma veya benzetme yapmamıştır.
  • C) Örnekleme: Yazar, isim isim sayarak beğendiği pek çok yazarı (Mustafa Ruhi Şirin, Melekçe, Cengiz Aytmatov vb.) örnek kullanıyor.
  • D) Tanımlama: Burada “yazar kimdir?”, “yazar nedir?” gibi bir tanıma yer verilmemiş, sadece yazarların isimleri sıralanmış ve kısaca bir iki cümlelik bilgi verilmiştir. Bu bir “tanımlama” değildir.

Dolayısıyla bu metinde kullanılan düşünceyi geliştirme yöntemi, örnekleme (C şıkkı) olarak öne çıkmaktadır.

Örnekleme Tekniğinin Ayrıntılı Analizi

Bir metinde örnekleme tekniği, bazen sadece bir yazar, bazen bir olay, bazen bir veri (örnek) gösterilerek yapılabilir. Buradaki metinde yazar:

  1. Kendi düşüncesini: “İyi bir okuyucunun sevdiği yazarları da olmalıdır.”
  2. Örneklerle destekliyor: “Benim sevdiğim yazarlar şunlardır: …”
  3. Okuyucuyu somut örneklerle inandırmaya çalışıyor: En sevdiği yazarlardan ve hatta özel bir ilgisi olduğunu söylediği Bestami Yazgan’dan bahsederek yazıya canlılık katıyor.

Bu, tipik bir örneklemedir. Okuyucu, “Hangi yazarları seviyorsun?” sorusuna sıralanan bu listeden yola çıkarak yazarın düşüncelerini daha iyi anlamış olur; zira büyük isimlerinden (Cengiz Aytmatov, Tolstoy vb.) bahsetmek, düşünceye bir çeşit derinlik katar.

Düşünceyi Geliştirme Yöntemleri Karşılaştırma Tablosu

Aşağıdaki tabloda, en yaygın dört düşünceyi geliştirme yolunu bir arada görebiliriz:

Teknik Tanımı Örnek Kullanım
Tanık Gösterme (Alıntı Yapma) Yazarın, konuyla ilgili otorite kabul edilen veya uzman kişilerin sözünü/düşüncesini aynı biçimde metne alarak savını güçlendirmesi. “Dil öğrenimi konusunda Prof. Dr. X şunu söylemiştir: ‘Her çocuk doğuştan dil yetisine sahiptir.’ Bu nedenle çocukluk dönemi eğitimde çok önemlidir.”
Benzetme İki kavram veya varlık arasındaki benzerlik ilişkisi üzerinden, birini diğerine benzetme. Genellikle “gibi, sanki, benzer, adeta” gibi sözcüklerle kurulur. “Kardeşimin boyu bir servi ağacı gibi uzundur.”
Örnekleme Anlatılan düşünceyi somutlaştırmak amacıyla olaylar, durumlar, insanlar, yazarlar veya çeşitli örnekler vermek. “Günlük tutmak birçok fayda sağlar. Örneğin, duygularınızı daha iyi ifade edebilir ve hatıralarınızı kayıt altına alabilirsiniz.”
Tanımlama Bir kavramın veya olgunun ne olduğunu, ayırt edici özelliklerini açıklayarak anlatma. “Otokontrol, bir bireyin duygularını ve davranışlarını kendi iradesiyle denetleyebilme gücüdür.”

Tablodaki bilgilere dayanarak soru metni yeniden değerlendirdiğimizde, “Benim sevdiğim yazarlar var: Mustafa Ruhi Şirin, Melekçe, Cengiz Aytmatov…” gibi cümlelerin tam olarak “örnekleme” tekniğini kullandığını net biçimde görebiliyoruz.

Düşünceyi Geliştirme Yöntemlerinin Eğitimdeki Önemi

Özellikle Türkçe eğitimi ve kompozisyon yazım becerileri derslerinde, düşünceyi geliştirme yöntemlerinin bilinmesi öğrencilere şu açılardan yardımcı olur:

  • Okuduğunu Anlama: Bir metni okurken hangi yöntemin kullanıldığını anlamak, metnin ana fikrini daha kolay kavramayı sağlar.
  • Yazma Becerisi: Kendi yazılarında düşüncelerini hangi yöntemle destekleyeceğini bilen biri, metnin bütünlüğünü ve akıcılığını korur.
  • Eleştirel Düşünce: Doğru yöntemi seçmek, yazarın fikrini eleştirel ve tutarlı şekilde aktararak ikna gücünü artırır.
  • Zenginlik Katma: Metin içerisindeki çeşitlilik, okuyucuya daha ilgi çekici gelir (Örnekleme, Tanık Gösterme, Benzetme vb.)

Bu Metnin Diğer Şıkları Neden Uygun Değil?

Tanık Gösterme

Soru metninde “Mustafa Ruhi Şirin şöyle demiştir” veya “Bestami Yazgan’a göre…” şeklinde, ilgili kişilerin doğrudan alıntılanmış bir sözü, cümlesi yok. Sadece isim olarak anılıyorlar. Dolayısıyla tanık gösterme yok.

Benzetme

Metinde “Mustafa Ruhi Şirin, edebiyatın kalbine kök salmış bir çınar gibidir.” veya “Onun cümleleri, su gibi berrak akar.” gibi benzetme ifadelerine rastlamıyoruz. Dağarcığımıza göre, başka bir varlığa benzetme ifadesi de yok.

Tanımlama

Yazarlar uzun uzadıya “Yazar nedir?” veya “Mustafa Ruhi Şirin kimdir?” gibi bir tanım yapmıyor; sadece yazarların ismini verip kısaca ilgisini belirtiyor.

Dolayısıyla metnin en bariz özelliği, yazarların isimlerini sıralayarak düşüncesini desteklemesi, yani örnekleme tekniğidir.

Düşünceyi Geliştirme Yöntemlerini Kullanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler

  1. Metnin Amacına Uygun Olmalı

    • Seçilen yöntem, anlatılmak istenen düşünceyle doğrudan ilişkili olmalıdır. Örneğin, istatistiki verilerin olmadığı bir konuda sayısal veri kullanmaya çalışmak anlamsız olur.

  2. Akıcılığı Bozmamalı

    • Bir metin içerisinde çok fazla yöntem arka arkaya kullanılırsa okuru yorabilir. Örneğin, peş peşe benzetmeler yapmak kafaları karıştırabilir.

  3. Kaynak Gösterme

    • Özellikle tanık gösterme veya bilimsel verilerden yararlanma yönteminde kullanılan bilgilerin kaynağını belirtmek akademik dürüstlük açısından önemlidir.

  4. Hedef Kitleye Uygun Olmalı

    • Akademik bir kitleye seslenirken kullanılacak yöntem ile ilköğretim öğrencilerine seslenirken kullanılacak yöntemlerin üslup açısından da uygun olması gerekir.

  5. Gerektiğinde Birden Fazla Yöntemi Bir Arada Kullanmak

    • Bir metinde hem tanımlama hem de örnekleme yapılabilir. Örneğin, önce bir kavram tanımlanır, sonra o kavramla ilgili örnekler verilerek pekiştirilir. Ancak hangi yöntemin asıl vurgu noktası olduğu da netleştirilmelidir.

Yazın Dünyasında Örnekleme Yönteminin Gücü

Edebiyatta ve kompozisyonlarda örnekleme, okuyucunun ilgisini çekmek ve yazarın söylediklerini somutlaştırmak için sık başvurulan bir tekniktir:

  • Somutlaştırma: “En sevdiğim yazarlar” dendiğinde, okuyucunun aklında doğrudan isimler belirir. Böylece okur, konuyu daha iyi kavrar.
  • İnandırıcılık: Bir görüşü “Bu konuda birçok kişi düşünür.” cümlesiyle vermek yerine, “Kafka, Tolstoy, Dostoyevski gibi birçok önemli yazar bu konuda düşünceler öne sürmüştür.” demek her zaman daha inandırıcıdır.
  • Merak Uyandırma: Okur, sıralanan örnek yazar ya da eserlerle ilgili daha fazla bilgi edinmek isteyebilir, böylece konuyla ilgili “merak” duygusu tetiklenir.

Örnek Bir Metin Yazımı İllüstrasyonu

Aşağıda kurgusal bir metin yer almaktadır. Burada düşünceyi geliştirme yöntemlerinden hangilerinin kullanıldığını bulmaya çalışabilirsiniz:

“Çocuk edebiyatının kalitesi, o ülkenin geleceğini etkiler. Örneğin, günümüzde dünya çapında ünlü Masal Uzmanı Maria Brown, ‘Çocukların okudukları kitaplar yetişkinlik dönemindeki duygusal olgunluklarını doğrudan etkiler.’ demektedir. Ayrıca bu konuda yapılan araştırmalar, sağlıklı bir okuma kültürü edinen çocukların özgüven düzeyinde %40’a varan artış olduğunu göstermiştir. Bunu daha net anlamak için sevilen yazarlara bakabiliriz. Mustafa Ruhi Şirin, Melekçe ve Cengiz Aytmatov çocuk edebiyatına dair eserleriyle birçok ödül almıştır. Tıpkı bir tohum gibi, çocukların hayal dünyasına yeni ufuklar ekerler.”

Bu kısa metinde:

  • Tanık Gösterme: Maria Brown’ın sözü.
  • Sayısal Veri: %40’lık artış ifadesi.
  • Örnekleme: Mustafa Ruhi Şirin, Melekçe ve Cengiz Aytmatov isimleri.
  • Benzetme: “Tıpkı bir tohum gibi…” ifadesi.

Görüldüğü üzere bir metinde birden fazla düşünceyi geliştirme yolu aynı anda kullanılabilir.

Metnin Toplam Değerlendirmesi

Soru metninin içeriğine dönecek olursak:

  1. Amaç: Okurun sevdiği yazarları sıralayıp “İyi bir okuyucunun sevdiği yazarları olmalı.” düşüncesini paylaşmak.
  2. Kullanılan Teknik: Yazar, bir dizi yazar adı vererek somut örnekler sunmuştur.
  3. Sonuç: Metin, düşüncesini “Yazarların isimlerini sıralayarak (örnekleyerek)” geliştirmektedir.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Soru 1: “Örnekleme” yerine “tanık gösterme” kavramını karıştırırsak ne olur?
Tanık gösterme, önemli veya uzman bir kişinin sözüne (alıntı), açıklamasına yer vermektir. Örnekleme ise “bir yazar veya bir olay ismini anarak” düşünceyi somutlaştırmaktır ama bu, mutlaka ünlü ya da uzman birinin sözünü alıntıladığınız anlamına gelmez. Dolayısıyla karıştırmamak gerekir.

Soru 2: Düşünceyi geliştirme yollarından kaç tane vardır?
Kaynaklara göre 6, 7 veya 8 yöntemden söz edilebilir. Temel yaklaşımlarda tanık gösterme, tanımlama, örnekleme, karşılaştırma, benzetme, sayısal veriler, bilimsel veriler gibi başlıklar öne çıkar. Müfredat ve kaynağa göre bu liste değişiklik gösterebilir.

Soru 3: Metinde birden fazla düşünceyi geliştirme yolu aynı anda bulunabilir mi?
Evet. Bazen yazar, önce tanımlama yapar, sonra örnek sunar, ardından tanık gösterme ile metnini pekiştirir. Yöntemler bir arada kullanılabilir.

Soru 4: ‘Benzetme’ ve ‘Karşılaştırma’ arasındaki fark nedir?
Benzetme, özellikle bir varlığı veya kavramı başka bir varlığa benzetmek için “gibi, sanki, kadar, adeta” gibi sözcükler kullanır. Karşılaştırmada ise iki nesne veya kavram arasındaki farklılık ve benzerlikler net biçimde ortaya konulur. Benzetme, genellikle bir edebi sanattır; karşılaştırma ise daha gerekçeli, analitik bir yöntemdir.

Soru 5: Örnekleme yaparken dikkat edilmesi gereken en önemli nokta nedir?
Verilen örneklerin, anlatılmak istenen düşünceyle mantıksal bir bağı bulunması çok önemlidir. Konu dışı veya aşırıya kaçan örnekler, metnin bütünlüğünü bozabilir ve okuru şaşırtabilir.

Kapsamlı Bir Özet

  • Düşünceyi Geliştirme Yolları: Bir metnin anlaşılır, inandırıcı ve canlı olmasını sağlayan yöntemlerdir. Bunlar arasında Tanık Gösterme, Örnekleme, Benzetme, Tanımlama gibi teknikler bulunur.
  • Örnekleme Nedir?: Bir düşünceyi somutlaştırmak adına yazar, konuyla ilgili kişiler, yazarlar, kitaplar, durumlar gibi somut örnekleri sıralar.
  • Soru Metninin İncelemesi: Yazar, sevdiği yazarları ardı ardına sıralamış ve bu şekilde “iyi bir okuyucu” kavramını örneklerle desteklemiştir. Bu tipik bir örnekleme yöntemidir.
  • Diğer Seçeneklerin Elenmesi: Metinde tanık gösterme (tanınmış kişilerin alıntısı), benzetme (gibi, sanki vb.), tanımlama (bir kavramın ne olduğunu anlatma) yoktur. Dolayısıyla doğru yanıt “Örnekleme”dir.

Sonuç

Soru metninde, yazar kendi sevdiği yazarları sıralayarak örnekler vermiştir. Sağlanan yazar örnekleri sayesinde okura, “İyi bir okuyucunun sevdiği yazarları mutlaka olmalı.” düşüncesini somutlaştırmıştır. Bu tekniğin adı Örnekleme’dir.

Dolayısıyla sorunun doğru cevabı:

  • (C) Örnekleme
    olmalıdır.

@Nida_Ay