8. Sınıf 2. Dönem 1. Yazılı Konuları Nelerdir ve Nasıl Çalışılır?
Cevap:
Aşağıda, görseldeki notlar doğrultusunda 8. sınıf Türkçe dersi 2. dönem 1. yazılı sınavında karşılaşılabilecek konuların özetini ve örnek çalışmalarını bulabilirsiniz.
Konu Başlıkları
1. Deyimler ve Mecaz Anlam
- Deyimler, kelimelerin gerçek anlamlarından uzaklaşarak kazandıkları kalıplaşmış ifadeleridir (örnek: “kafasına dank etmek”).
- Mecaz anlam, bir sözcüğün asıl anlamından farklı, benzetme veya çağrışım yoluyla kazandığı anlamdır (örnek: “kalbi kırık olmak” dediğimizde gerçek bir kırılma değil, duygusal incinme anlatılır).
2. Cümlenin Ögeleri
- Özne (Kim/Ne): Eylemi gerçekleştiren veya durumu yaşayan.
- Yüklem: Cümlenin temel ögesi; genellikle fiil veya ek-fiil almış isim.
- Nesne (Belirtili/Belirtisiz): Eylemden etkilenen öge.
- Dolaylı Tümleç (Yer Tamlayıcısı): “Nerede, nereye, nereden?” sorularına yanıt veren.
- Zarf Tümleci (Belirteç Tümleci): “Nasıl, ne zaman, neden, ne kadar?” sorularına yanıt veren.
3. Fiilde Çatı
Fiilde çatı, fiilin özne ve nesneyle kurduğu ilişkiye göre ayrılır:
- Etken Fiil: Eylemi öznenin bizzat yaptığı (Özne açıksa “ben, sen, o” olarak görülebilir).
Örnek: “Ahmet top oynadı.” (özne bellidir) - Edilgen Fiil: Eylemin başkası tarafından yapılması veya eylemi yapanın belli olmaması.
Örnek: “Top oynandı.” (özne yok, ek ‘-l’ veya ‘-n’ gelir) - Dönüşlü Fiil: Eylemin özne tarafından yapılıp yine özneye etki etmesi.
Örnek: “Öğrenci hazırlandı.” (kendisini hazırlıyor) - İşteş Fiil: Eylemin birden fazla özne tarafından karşılıklı veya birlikte yapılması.
Örnek: “İki öğrenci el sıkıştı.” (karşılıklı)
4. Fiilimsiler
- İsim Fiil (-ma, -me, -ış, -iş, -mak, -mek): Fiilden türeyip isim görevi görür.
Örnek: “Koşmayı seviyorum. (koş-ma-yı)” - Sıfat Fiil (-an, -en, -dik, -dık, -acak, -ecek…): Fiilden türeyerek sıfat görevinde kullanılır.
Örnek: “Okunacak kitaplar masada duruyor. (ok-un-acak)” - Zarf Fiil (-ince, -e, -madan, -meksizin, -alı, -dıkça…): Fiilden türeyerek fiile bağlı zarf gibi kullanılır.
Örnek: “Giderken kapıyı kapatır mısın? (gid-er-ken)”
5. Edebi Türler (Makale, Deneme, Sohbet, Söyleşi vb.)
- Makale: Bilgi vermek, bir konuyu kanıtlarla açıklamak amacıyla yazılan ciddi ve araştırma temelli yazılardır.
- Deneme: Yazarın kişisel görüşlerini, iç dünyasını kanıtlanma zorunluluğu olmadan anlattığı yazı türüdür.
- Sohbet (Söyleşi): Samimi bir dille yazılan, konuşma üslubu hâkim, yazarın okuyucuyla sohbet ediyormuş gibi anlattığı yazı türüdür.
Örnek Sorular ve Uygulama
-
Deyim ve Mecaz Anlam
- Soru: “Aşağıdakilerden hangisi mecaz anlamlı bir ifadedir?”
- Örnek Cevap:
- “Sınavda gözü kapalı 100 aldı.” → Burada ‘gözü kapalı’ deyimi mecaz anlamda kullanılmıştır.
-
Cümlenin Ögelerine Ayırma
- Soru: “Aşağıdaki cümleyi ögelerine ayırınız: ‘Ali dün kütüphanede yeni kitabını okudu.’”
- Çözüm:
- Özne: Ali
- Zarf Tümleci: dün
- Dolaylı Tümleç: kütüphanede
- Nesne: yeni kitabını
- Yüklem: okudu
-
Fiilde Çatı
- Soru: “Aşağıdakilerden hangisi edilgen çatılı bir cümledir?”
- Örnek: “Arabalar üretildi.” → Üreten belli değil, ek “-l” ile edilgen.
-
Fiilimsi Bulma
- Soru: “Aşağıdaki cümledeki fiilimsileri belirtiniz: ‘Arkadaşlarıyla buluşmak için erken yola çıktı.’”
- Çözüm:
- “buluşmak” → İsim fiil (-mak)
-
Edebi Türler Tanıma
- Soru: “Bir makale ile bir deneme türünü ayırt eden en önemli özellik nedir?”
- Örnek Yanıt: “Makale kanıtlara ve bilimsel temellere dayanır, deneme ise yazarın kişisel düşünce ve yorumlarına yer verir.”
Özet Tablo
| Konu | Alt Başlıklar | Önemli Noktalar |
|---|---|---|
| Deyimler, Mecaz Anlam | Deyim, mecaz, kalıplaşmış ifadeler | Deyimin gerçek anlamdan uzak, kalıplaşmış olması |
| Cümlenin Ögeleri | Özne, yüklem, nesne, dolaylı tümleç, zarf tümleci | “Kim, ne, neden, nasıl, nerede, ne zaman?” sorularıyla bulunur |
| Fiilde Çatı | Etken, edilgen, dönüşlü, işteş | Fiilin özne/nesne ile ilişkisi ve ek “-l/-n” |
| Fiilimsiler | İsim fiil, sıfat fiil, zarf fiil | Fiil çekimine girmeyen, ancak isim, sıfat veya zarf gibi kullanılanlar |
| Edebi Türler | Makale, deneme, sohbet (söyleşi) vb. | Kurgu, biçem, düşünce sunuşu; makalede kanıt vardır, deneme serbesttir |
Sonuç ve Özet
Yazılıda başarılı olabilmek için:
- Deyim ve mecaz örneklerini inceleyin, soru gelirse anlamlarını yorumlayın.
- Cümlenin ögeleri bulurken soru sözcükleri ile yaklaşın (kim, ne, nasıl, neden?).
- Fiilde çatı konusundaki ekleri (-l/-n) ve özne-nesne ilişkisini dikkatlice analiz edin.
- Fiilimsilerde ekleri (isim fiil, sıfat fiil, zarf fiil) öğrenip cümledeki görevlerini tespit etmeye çalışın.
- Makale, deneme, sohbet, söyleşi gibi edebi türlerin hem amaçlarını hem de üsluplarını kavrayın.
Başarılar dilerim! Her bir konuyu örnek cümlelerle ve bol alıştırma yaparak pekiştirebilirsiniz.