Türkçe dersi ek fiil konusu

YKS TYT
1

[/img]

2

Ek Fiil Konusu

Türkçede ek fiil, basit zamanlı fiillere veya isim soylu sözcüklere eklenerek onların anlamlarını pekiştiren ve dil bilgisel işlevler kazandıran önemli bir unsurdur. Ek fiil, Türkçede “imek” fiilinin çekiminden türeyen biçimbirimlerle oluşturulur.

1. Ek Fiilin Görevleri

Ek fiil dört temel işlev üstlenir:

  1. Birleşik Zamanlı Fiil Yapma:
    • Ek fiil, basit zamanlı fiillere eklenerek birleşik zamanlı fiiller türetir. Örneğin, “gelmiş” fiiline ek fiil eklenerek “gelmişti” şekline dönüşür. Burada “-ti” ek fiili, fiilin zamanını ve hikaye kipini belirtir.
  2. İsim Cümlesi Oluşturma:
    • İsimlere gelerek, onların cümlede yüklem olmasını sağlar. Örneğin, “öğretmenim” kelimesinde “-im” ek fiili vardır ve bu kelime “Ben öğretmenim” cümlesinin yüklemidir.
  3. Tanım, Varlık ve Sahiplik Belirtme:
    • Ek fiil isim soylu sözcüklere eklenerek onların tanım veya varlık ifade etmesine olanak tanır. Örneğin, “O bizim öğretmenimizdi” cümlesinde “-di” ek fiili, tanım belirtir.
  4. Olumsuz Cümle Yapma:
    • Ek fiil olumsuzluk eki ile birleştirilerek cümleyi olumsuz hale getirebilir. Örneğin, “değildi” kipinde olduğu gibi.

2. Ek Fiilin Çekimleri

Ek fiillerin çekimleri, -imek fiilinin geniş zaman, geçmiş zaman, görülen geçmiş zaman ve duyulan geçmiş zaman çekimlerinden türetilir. İşte ek fiil çekimleri:

Geniş Zaman

Geniş zaman çekiminde ek fiil mevcut haliyle kullanılır:

  • (Ben): -im → Ben öğretmenim.
  • (Sen): -sin → Sen öğretmensin.
  • (O): -dir → O öğretmen.
  • (Biz): -iz → Biz öğretmeniz.
  • (Siz): -siniz → Siz öğretmensiniz.
  • (Onlar): -dirler → Onlar öğretmenler.

Geçmiş Zaman

Geçmiş zaman çekiminde -di eki kullanılır:

  • (Ben): -dim → Ben öğretmendim.
  • (Sen): -din → Sen öğretmendin.
  • (O): -di → O öğretmendi.
  • (Biz): -dik → Biz öğretmendik.
  • (Siz): -diniz → Siz öğretmendiniz.
  • (Onlar): -diler → Onlar öğretmendiler.

Duyulan Geçmiş Zaman

Duyulan geçmiş zaman çekiminde -miş eki kullanılır:

  • (Ben): -mişim → Ben öğretmenmişim.
  • (Sen): -mişsin → Sen öğretmenmişsin.
  • (O): -miş → O öğretmenmiş.
  • (Biz): -mişiz → Biz öğretmenmişiz.
  • (Siz): -mişsiniz → Siz öğretmenmişsiniz.
  • (Onlar): -mişler → Onlar öğretmenmişler.

3. Ek Fiilin Kullanım Yerleri

Ek fiiller isim cümlelerinde ve fiil cümlelerinde farklı işlevler görmektedir:

İsim Cümlelerinde

  • İsim cümlelerinde yüklem olan kelimeye eklenerek, yüklemi oluşturur. Örnekler:
    • Bu bir kalemdir.
    • Sen doktorsun.

Fiil Cümlelerinde

  • Fiil cümlelerinde ek fiil, birleşik zaman kipi oluşturmak için kullanılır. Örnekler:
    • Gelmiş-ti.
    • Görmü-ş olacak.

4. Ek Fiilin Olumsuz ve Soru Şekli

Ek fiilin olumsuz ve soru şekilleri de yaygın şekilde kullanılır:

Olumsuz Şekil

Ek fiilin olumsuzu “değil” kelimesi ile yapılır:

  • “Ben öğretmen değilim.”
  • “Sen yorgun değilsin.”

Soru Şekli

Ek fiilin soru hali ise genellikle sonuna eklenen “-mi” eki ile yapılır:

  • “Bu sizin mi?”
  • “O doktor mu?”

5. Yapısal Özellikler ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

  • Ek fiil, isim cümleleri ve bazı fiil cümlelerinde zaman ve kipi belirginleştiren önemli bir unsurdur.
  • Türkçede ek fiil gerek yazılı gerek konuşma dilinde sıklıkla göz ardı edilse de, dil bilgisel açıdan cümlenin anlamını ve yapısını şekillendirmektedir.
  • Sonunda ünlü ile başlayan ek geldiğinde düşen bazı sesler olduğu gibi yazılmamaktadır.

Ek fiil konusunu anlamak ve örneklerle pekiştirmek, Türkçede doğru ve etkili iletişim için kritik bir beceridir. Türkçe dil bilgisi kapsamında bu tür küçük ancak etkili dil yapılarını öğrenmek, dilin bütünlüğü ve anlamında derinlik kazandırır. Herhangi bir sorunuz olursa, ya da daha fazla örnek isterseniz sormaktan çekinmeyin!

@Sermin_Guller