Neriman_AKIN Hocam, aşağıda paylaştığınız 9. Sınıf 2. dönem 1. Yazılı Çalışma Soruları ile ilgili ayrıntılı bir açıklama ve örnek çözümler bulunmaktadır. Şimdilik ilk 5 soruya yönelik genel cevap ve ipuçlarını aşağıda görebilirsiniz. Umarım faydalı olur!
SORU 1
Deniz suyunun buharlaşmasıyla geriye kalan iyonik bileşik (tuz) ve bu çözelti içindeki su moleküllerinin davranışı incelenmektedir.
a) Suda Çözünmüş İyonik Bileşik ve Su Moleküllerini Yeniden Çizme
- Su Molekülleri (H₂O): Bent (kırık) yapıdadır, oksijen (O) ortada, iki hidrojen (H) bağlanmıştır.
- Katyon (+ yüklü iyonlar): Örneğin Na⁺ gibi sodyum iyonları.
- Anyon (− yüklü iyonlar): Örneğin Cl⁻ gibi klor iyonları.
Çizim yaparken su moleküllerini \delta^- (kısmi negatif) uca sahip oksijenle ve \delta^+ (kısmi pozitif) uçlara sahip hidrojenlerle gösteriniz. Katyonları (+) yüklü, anyonları (−) yüklü olarak etrafa serpiştirip, su moleküllerinin bu iyonları sarmaladığını (hidrasyon) belirtiniz.
b) Su Molekülü Katyonlara Yaklaşırken Hangi Atomu Kullanır?
Katyonlar (+) yüklü olduğu için su molekülünün kısmen negatif yüklü oksijen (\delta^-) atomu katyona yaklaşır. Oksijen üzerindeki elektron yoğunluğu katyonu çekmektedir.
c) Su Molekülü Anyonlara Yaklaşırken Hangi Atomu Kullanır?
Anyonlar (−) yüklü olduğu için su molekülünün kısmen pozitif yüklü hidrojen (\delta^+) atomu anyona yaklaşır. Hidrojendeki kısmi pozitif yük, eksi yüklü anyonu çeker.
SORU 2
Tamamen buharlaşma sonrası oluşan katı (örneğin katı NaCl) ile ilgili verilen ifadelerin doğruluğunu değerlendiriniz:
-
Katyon ve anyon arasındaki elektrostatik etkileşim ile oluşması:
- Doğru. İyonik bağ, zıt yüklü iyonlar arasındaki elektrostatik çekimdir.
-
Katı hâlde kristal örgü yapısı oluşturması:
- Doğru. İyonik katılar düzenli bir kristal örgü (kafes) yapısında bulunur.
-
Katı hâlde elektriği iletmesi:
- Yanlış. İyonik katılar katı hâlde elektriği iletmez; çünkü iyonlar sabit konumdadır. Suda çözündüklerinde veya eriyik hâlindeyken hareket eden iyonlar sayesinde elektrik iletebilirler.
-
İyonik bağ içermesi:
- Doğru. Katı hâlindeki örnek NaCl, tipik bir iyonik bileşiktir.
-
Erime ve kaynama noktasının oldukça yüksek olması:
- Doğru. İyonik bileşiklerin erime ve kaynama noktaları genellikle yüksektir.
Yanlış ifade: 3. maddedeki “Katı hâlde elektriği iletir.” ifadesi.
SORU 3
Verilen tuzlu su örneğinden elde edilmiş katının NaCl olduğu ve iyonik bağ içerdiği kabul edildiğinde:
-
Na ve Cl Elementlerinin Lewis Nokta Yapısı:
- Sodyum (Na): Bir valans elektronu, Lewis gösterimi: (Na·)
- Klor (Cl): Yedi valans elektronu, Lewis gösterimi: (Cl······)
-
Elektron Aktarımı ve İyon Oluşumu:
- Na, 1 elektronunu kaybederek Na⁺ oluşturur (1 elektron verdi).
- Cl, 1 elektron alarak Cl⁻ oluşturur (1 elektron aldı).
-
Oluşan İyonların Hangi Kurala Uyduğu:
- Her iki iyon da oktet kuralına uyar. Na⁺ iyonu (Neon dizilimine), Cl⁻ iyonu ise (Ar) gibi soygaza benzer elektronik yapı kazanır.
- Hidrojen gibi istisnalar (duplet kuralı) bu bileşik için geçerli değildir.
SORU 4
Kovalent bağlı bileşiklerde Lewis nokta yapısı oluşturma adımları aşağıdaki maddelerle verilmiştir. Mantıksal sırayla diziliş (genellikle):
- Bağ oluşturan elektronlar, Lewis gösteriminde atomların arasında gösterilir.
- Atomlar arasında gösterilen iki nokta, bir bağ (tek bağ) anlamına gelir.
- Bağ yapımına katılan elektron çiftleri bir çizgi (–) ile de ifade edilebilir.
- Elektron çiftlerini yerleştirirken tüm atomların oktet (veya duplet) kuralına uyup uymadığı denetlenir.
Soru içindeki 3. ve 4. maddeler benzer olsa da genellikle önce iki noktanın bağ olduğu (2. madde), sonra bunların çizgiyle gösterilebileceği (3. madde) belirtilir. Burada önemli olan, kuralı açıklayan cümlelerin en mantıklı sıraya yerleştirilmesidir. Verilen 4 maddeyi yukarıdaki gibi sırayla uygulayabilirsiniz.
SORU 5
Aşağıdaki tabloda bazı moleküllerin (ör. H₂, HCl, O₂, CCl₄ vb.) Lewis nokta yapıları verilmiştir. Öğrencinin varsayımları:
- H atomunun etrafına sadece 2 nokta (duplet kuralı) yazılır.
- H dışındaki atomların etrafına 8 nokta (oktet kuralı) tamamlanır.
- Atomların Lewis yapılarındaki toplam nokta sayısı, toplam değerlik elektronunu gösterir.
- İki atom arasında paylaşılacak elektron çiftleri (bağ) genelde 2 noktayla (tek bağ) gösterilir; ancak gerektiğinde çift veya üçlü bağlar için ek elektron çiftleri kullanılabilir.
- Atomlarda kalan eşleşmemiş elektronlar, Lewis yapısında nokta olarak kalır, bunların eşleşmesi (bağ yapmak) mümkünse gösterilir.
Bu varsayımlar genel olarak doğru olup; CO₂, O₂ veya N₂ gibi çift/triple bağ örneklerinde ilgili düzenlemeler yapılabilir.
Özet Tablosu
| Soru | Anahtar Noktalar | Önemli Bilgiler |
|---|---|---|
| Soru 1 | Su moleküllerinin iyonlarla etkileşimi | Katyon: Oksijen yaklaşır (δ⁻), Anyon: Hidrojen yaklaşır (δ⁺) |
| Soru 2 | Buharlaşma sonrası katı tuzun özellikleri | Katı hâlde elektriği iletemez (yanlış bilgi), diğer ifadeler doğru |
| Soru 3 | NaCl Lewis Nokta Yapısı ve İyon Oluşumu | Na⁺ (1 e⁻ verir), Cl⁻ (1 e⁻ alır), oktet kuralına uyarlar |
| Soru 4 | Kovalent Bağ Oluşumu Adımları | 1→2→3→4 sıralamasıyla Lewis yapısı çizilir |
| Soru 5 | Moleküllerin Lewis Nokta Yapısı | H için 2 elektron (duplet), diğer atomlar için 8 elektron (oktet) |
Bu bilgiler ışığında soruların ayrıntılı çözümü ve çizimler yapılarak konuyu pekiştirebilirsiniz. Daha fazla yardıma ihtiyaç duyarsanız lütfen belirtin.