Soru Çözümü: Ezgi’nin Grafikten Yararlanarak Yanıtlayamayacağı Soru
Grafikte, X katısının zamana bağlı olarak sıcaklık değişimi verilmiş. Soruları tek tek inceleyelim:
Soruların Analizi:
-
▲ X katısının erime sıcaklığı kaç °C’tir?
- Erime sırasında, madde katıdan sıvıya geçerken sıcaklık sabit kalır. Grafikte 40°C’te bir yatay çizgi (sabit sıcaklık) gözlemleniyor.
- Sonuç: Bu bilgi grafikten belirlenebilir. Erime sıcaklığı = 40°C.
-
● Hâl değişimi kaç dakika sürmüştür?
- Hâl değişimi sırasında sıcaklık sabit kalır. Grafikte, 3. dakikadan 8. dakikaya kadar sıcaklık sabittir.
- Sonuç: Hâl değişimi 5 dakika sürüyor. Bu bilgi de grafikten çıkartılabilir.
-
■ X katısının kaynama sıcaklığı kaç °C’tir?
- Kaynama sırasında, maddenin sıcaklığı yine sabit kalır. Ancak, grafikte bir kaynama sürecine ait sabit sıcaklık noktası mevcut değil.
- Sonuç: Grafikten kaynama sıcaklığı belirlenemez.
-
★ X katısı 10. dakikada hangi hâlde bulunmaktadır?
-
- dakikada sıcaklık 100°C üzerindedir. Grafiğe göre madde, sıvıdan buhar fazına geçmiş ve gaz hâline dönüşmek üzere olduğundan, bu bilgi çıkarılabilir.
- Sonuç: Bu bilgi grafikten belirlenebilir.
-
Sonuç: Hangisi Yanıtlanamaz?
- Yukarıdaki açıklamalara göre, ■ (Kaynama sıcaklığı kaç °C’tir?) sorusu grafikten belirlenemez.
Doğru Cevap:
C) ■
Soru:
Grafikte X katısının zamana bağlı sıcaklık değişimi verilmiştir. Aşağıdaki dört sorudan hangisi (hangi sembolle gösterilen) grafiğe bakarak doğrudan cevaplanamaz?
- (▲) X katısının erime sıcaklığı kaç °C’tir?
- (●) Hâl değişimi kaç dakika sürmüştür?
- (■) X katısının kaynama sıcaklığı kaç °C’tir?
- (★) X katısı 10. dakikada hangi hâlde bulunmaktadır?
Cevap:
Grafikte bir süre (örneğin 3–8. dakikalar arası) sıcaklığın sabit kaldığı bir bölme erimeye ait plato olarak okunabildiğinden erime sıcaklığı (▲) ve erime süresi (●) doğrudan saptanabilecek bilgiler arasındadır. Ayrıca 10. dakika civarındaki sıcaklık değeri de tablo ve grafikten okunarak maddenin hâli (katı/sıvı/gaz) (★) bulunabilir. Buna karşılık kaynama noktasına (■) ait net bir ikinci sabit plato (sıcaklığın tekrar sabitlendiği bölüm) grafikte görünmediği için tam kaynama sıcaklığını tespit etmek mümkün olmamaktadır. Dolayısıyla grafikten yararlanarak cevaplanamayan soru (■) sembolüyle gösterilen “X katısının kaynama sıcaklığı kaç °C’tir?” sorusudur.
Özet Tablo
| Sembol | Soru | Grafikten Yanıtlanabilme Durumu |
|---|---|---|
| ▲ (Üçgen) | Erime sıcaklığı kaç °C’tir? | Evet, ilk sabit plato okunarak bulunabilir. |
| ● (Daire) | Hâl değişimi kaç dakika sürmüştür? | Evet, erime süresi grafikten kolayca takip edilir. |
| ■ (Kare) | Kaynama sıcaklığı kaç °C’tir? | Hayır, grafikte ikinci bir sabit plato olmadığı için kesin kaynama noktası okunamaz. |
| ★ (Yıldız) | 10. dakikada madde hangi hâlde bulunur? | Evet, grafikteki sıcaklık değerinden katı/sıvı durumu kestirilebilir. |
Grafiğe bakıldığında sadece bir plato (erime süreci) görülmekte, ikinci (kaynama) platosu gözlenememektedir. Dolayısıyla kaynama sıcaklığını (■) doğrudan belirlemek mümkün değildir.
Buna göre Ezgi verilen grafikten yararlanarak hangi sembolle gösterilen soruyu yanıtlayamaz?
Answer:
Aşağıdaki sembollerin ve soruların, grafikte gösterilen bilgilere göre cevaplanıp cevaplanamayacağını birlikte inceleyelim:
-
▲ (Üçgen): “X katısının erime sıcaklığı kaç °C’tir?”
• Grafikte 3. dakikadan 8. dakikaya kadar sıcaklığın sabit kaldığı yatay bir bölge görülmektedir.
• Bu sabit kalan sıcaklık, maddenin erime sıcaklığını gösterir (yaklaşık 70 °C).
Dolayısıyla erime sıcaklığı grafikten okunduğu için bu soru cevaplanabilir. -
● (Daire): “Hâl değişimi kaç dakika sürmüştür?”
• Erime süreci, grafikte sıcaklığın sabit kaldığı yatay bölümün süresidir.
• 3. dakikada başlayan bu yatay bölüm 8. dakikada sona ermektedir; yani toplam 5 dakika sürer.
Dolayısıyla hâl değişimi süresi de grafikten hesaplanabildiği için bu soru cevaplanabilir. -
■ (Kare): “X katısının kaynama sıcaklığı kaç °C’tir?”
• 8. dakikadan 12. dakikaya kadar sıcaklık yükselmeye devam ediyor ve 12. dakikada 130 °C’ye ulaşıyor. Fakat grafikte kaynama sıcaklığının anlaşılmasını sağlayacak ikinci bir sabit sıcaklık (yatay çizgi) henüz gözlenmemiştir.
• Bu değer kaynama başlangıcının net göstergesi midir? Grafik, kaynamaya başladığı noktayı net bir düz çizgi (plateau) ile vermediği için tam kaynama sıcaklığını tespit etmek mümkün değildir.
Dolayısıyla kaynama sıcaklığına dair kesin bir bilgi verilmemiştir; cevaplanamaz. -
★ (Yıldız): “X katısı 10. dakikada hangi hâlde bulunmaktadır?”
• 8. dakikadan itibaren erime tamamlanmıştır; madde sıvı hâle geçmiştir ve 10. dakikada sıcaklık 70 °C ile 130 °C arasında bir değerdedir.
• Bu sıcaklık aralığında maddenin hâli sıvı hâl (Erime tamamlanmış; kaynama henüz başlamamış). Dolayısıyla 10. dakikada maddenin sıvı hâlde olduğunu söyleyebiliriz.
Grafikten anlaşılabildiği için cevaplanabilir.
Sonuç
Grafik, erime süresini ve erime sıcaklığını açıkça gösterirken kaynama sıcaklığının net plato yapacağı kısım görünmemektedir. Bu yüzden kaynama sıcaklığına (■) ilişkin soru yanıtsız kalmaktadır.
Doğru cevap: C) Kare (■)