Anayasa Hukuku
1. Türkiye Anayasa Hukuku bağlamında anayasa değişikliği ile ilgili bilgilendirme:
a) Anayasa değişikliği teklifi:
Anayasa değişikliği teklifi, Türkiye’de Anayasa’nın belirli hükümlerinin değiştirilmesi veya yeni hükümler eklenmesi amacıyla TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi) üyeleri ya da Cumhurbaşkanı tarafından yapılan bir girişimdir. Anayasa değişikliği, Türkiye’de önemli anayasal meseleler için gerekli bir süreçtir ve TBMM üye tam sayısının beşte biri tarafından yazılı olarak yapılabilir.
b) Anayasa değişiklik teklifi konusu ve gerekçesi:
Anayasa değişiklik teklifi, mevcut anayasal hükümlerin değişmesini talep eden veya yeni anayasal hükümler eklenmesini öneren bir belge olarak hazırlanır. Bu teklifin amacı, gerekçesiyle birlikte sunulmalıdır; gerekçe, mevcut hükümlerle ilgili sorunları veya yeni hükümlerin gerekliliğini açıklar. Genellikle siyasi, sosyal veya ekonomik değişimlere yanıt olarak sunulan tekliflerin gerekçesi, detaylı ve mantıklı bir açıklama içermelidir.
c) Toplantı ve karar yeter sayısı:
Anayasa değişiklik teklifi, TBMM’de kabul edilebilmesi için belirli bir süreçten geçer. İlk aşamada teklifin kabulü için en az TBMM üye tam sayısının üçte iki çoğunluğunun oyu gereklidir. Bu sayı, anayasanın değiştirilebilmesi için sağlanması gereken asgari katılım ve oy oranıdır.
d) Referandum süreci:
Anayasa değişiklik teklifi TBMM’de kabul edilirse ve Cumhurbaşkanı tarafından geri gönderilmezse veya TBMM tam üye sayısının üçte iki çoğunluğuyla yeniden kabul edilirse, halk oylamasına sunulur. Referandum sürecinde anayasadaki değişiklik önerileri halkın onayına sunulur. Referandum sonucu “evet” çıkarsa, değişiklikler yürürlüğe girer.
e) Onaylama ve yayımlama:
Anayasa değişikliği referandumla kabul edildikten sonra Cumhurbaşkanı tarafından onaylanır ve Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girer. Yayımlanma, değişikliklerin hukuken bağlayıcı hale gelmesini sağlar.
f) Denetim ve iptal:
Anayasa değişikliklerinin Anayasa Mahkemesi tarafından şekil bakımından denetimi mümkündür, ancak esas bakımından denetimi yapılamaz. Şekil bakımından denetimde, teklifin ve oylama süreçlerinin anayasal kurallara uygun yapılıp yapılmadığı incelenir. Eğer bir şekil ihlali tespit edilirse, değişiklik iptal edilebilir.
2. Hukukun kaynaklarından kanunların değişikliği ile ilgili bilgilendirme:
a) Kanun teklifi yeter sayısı:
Kanun teklifi, TBMM üyelerinden en az birinin teklifi ile gündeme alınabilir. Her milletvekili kanun teklifi sunma yetkisine sahiptir, ancak bazı özel durumlarda kanunların değiştirilmesi için belirli bir sayıda milletvekilinin ortak teklifi gerekebilir.
b) Toplantı ve karar yeter sayısı:
Kanun değişikliklerinin görüşülmesi ve oylanması için TBMM üye tam sayısının en az üçte biriyle toplanılması gerekir. Kanunların kabulü ise toplantıya katılan milletvekillerinin salt çoğunluğuyla gerçekleşir.
c) Onay:
TBMM’de kabul edilen kanunlar Cumhurbaşkanı’nın onayına sunulur. Cumhurbaşkanı, onayladıktan sonra bu kanunları Resmî Gazete’de yayımlar.
d) Yayımlanma:
Kanunlar, Cumhurbaşkanının onayından sonra Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girer. Yayımlanma süreci, kanunun resmi bir belge haline gelmesini ve herkes tarafından ulaşılabilir olmasını sağlar.
e) Denetim ve iptal:
Kanunlar Anayasa’ya aykırı olup olmadığı konusunda Anayasa Mahkemesi tarafından denetlenebilir. Eğer bir kanun Anayasa’ya aykırı bulunursa, Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilebilir.
3. Hukukun kaynaklarından yönetmelik hakkında bilgilendirme:
Yönetmelikler, idari organlar tarafından çıkartılır ve kanunların nasıl uygulanacağını belirler. Genellikle Bakanlıklar, kamu kurumları ve yerel yönetimler gibi çeşitli idari birimlerce çıkartılır. Yönetmelikler, yürütme organı tarafından oluşturulur ve ilgili merciin onayı ile Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girer. Yönetmeliklerin denetimi, idari yargı yolu ile yapılabilir ve yargılama sonucunda yönetmeliğin kanuna aykırı olduğu tespit edilirse iptal edilebilir.
4. Siyasi partiler ile ilgili konular:
a) Kuruluş:
Siyasi partilerin kurulması Anayasa ve ilgili kanunlar çerçevesinde serbesttir. Partiler, ideolojilerini kamuoyuyla paylaşarak demokratik yollarla iktidar olma amacı güderler.
b) Üye olma şartları:
Siyasi partilere üye olmak için kişi, seçmen niteliklerine sahip olmalıdır. Genel olarak Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak ve medeni hakları kullanma ehliyetine sahip olmak gerekmektedir.
c) Üye olamayacaklar:
Hakim ve savcılar, asker kişiler, yüksek öğretim öncesi öğrenciler ve kamu kurumunda çalışıp siyasi yasaklı olanlar, siyasi partilere üye olamazlar.
d) Denetimi ve kapatılması:
Siyasi partiler, kanunlara ve anayasal düzene aykırı faaliyetlerde bulunurlarsa kapatılabilirler. Parti kapatma davaları Anayasa Mahkemesi tarafından görülür ve kapatma kararları bu mahkemece verilir.
5. Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanının seçim dönemi ve ara seçim hakkında:
TBMM ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri beş yılda bir birlikte yapılır. Ara seçimler, TBMM üye sayısının yüzde beşinin vekilliğinin boşalması durumunda yapılır. Ancak bir il ya da seçim çevresindeki milletvekilliği boşalmaları da ara seçimleri gerektirebilmektedir.
6. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin görev ve yetkileri hakkında kısa bilgi:
TBMM, Türkiye’nin yasama organıdır ve kanun yapma, değiştirme ve yürürlükten kaldırma yetkisine sahiptir. Bunun yanında bütçeyi onaylama, savaş ilanı, uluslararası anlaşmaları onaylama gibi yetkileri de bulunmaktadır. Ayrıca, TBMM hükümeti denetleyen bir organ olarak işlev görür.
7. Seçme hakkına sahip olup da oy kullanamayacak olanlar:
Oy kullanamayacak olan kişi grupları; silahtan yoksun bırakılmış olan mahkumlar, askeri öğrenciler, taksirli suçlardan ceza almış, hükümlülük süresi dolmamış olan kişilerdir.
8. Yasama organı ile ilgili konular:
a) Milletvekili Seçilme Yeterliliği:
Milletvekili seçilme hakkına sahip olmak için Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak, 18 yaşını tamamlamış olmak ve en az ilkokul mezunu olmak gerekmektedir. Ayrıca, belirli cezalardan hüküm giymemiş olunması da aranır.
b) Cumhurbaşkanı ve TBMM’nin seçimleri yenileme kararı alması:
TBMM veya Cumhurbaşkanı seçimleri yenilemeye karar verebilir. Bu karar için TBMM üye tam sayısının üçte ikisinin kararı veya Cumhurbaşkanının takdiri yeterlidir.
c) Cumhurbaşkanlığı Makamının boşalması ve genel seçimler:
Cumhurbaşkanlığı makamının boşalması durumunda 45 gün içinde Cumhurbaşkanı seçimi yapılması gerekmektedir.
d) Seçimlerin Geriye Bırakılması:
Seçimler, savaş durumu dışında ertelenemez. Savaş halinde TBMM, seçimlerin bir yıl ertelenmesine karar verebilir.
e) Ara Seçimler:
Ara seçimler, TBMM’de eksilme olduğunda ve var olan boşlukların yüzde beşi aştığı durumlarda yapılır.
İdare Hukuku
- Merkezden yönetim ve yerinden yönetim:
Merkezden yönetim, tüm idari faaliyetlerin başkentten ve merkezi hükümet tarafından yönetilmesidir. Yararları arasında devlet kararlarının tutarlılığı ve merkezi hizalanma bulunurken, sakıncaları arasında bölge sorunlarına geç cevabenme yer alır.
Yerinden yönetim ise, yerel yönetimlerin kendi bölgelerinde karar alma yetkilerini kullanmalarıdır. Yararları, yerel sorunlara ve ihtiyaçlara daha etkili çözümler getirilmesi iken, sakıncaları ise eşit olmayan hizmet kalitesi ve yerel yönetimlerin kaynaklarını yanlış kullanma olasılığıdır.
- Yerinden yönetim kaça ayrılmıştır?:
Türkiye’de yerinden yönetim il özel idareleri, belediyeler ve köy yönetimleri olarak üçe ayrılır.
Ceza Hukuku
- Ceza sorumluluğu ve azaltan haller:
Ceza sorumluluğu, kişinin suç oluşturan fiillerinden ötürü hukuken sorumlu tutulmasıdır. Cezai sorumluluğu kaldıran veya hafifleten durumlara eksik teşebbüs, zorunluluk veya meşru savunma gibi haller dahildir.
- Suçta ve cezada kanunilik ilkesi:
Hiçbir suç ve ceza kanunda yazılı olmadıkça verilemez. Bu ilke, hukuki güvencenin temelini oluşturur ve keyfi hukuki uygulamaların önüne geçer.
- Kanunlar geçmişe yürüyemez ilkesi:
Bu ilke, kanunların geriye dönük uygulanamayacağı prensibidir. Ancak suçun işlendiği zaman yürürlükte olan kanun, failin lehine olacak şekilde değiştirilmişse, yeni kanun uygulanır.
- Ceza sorumluluğunun şahsiliği:
Ceza sorumluluğunun şahsiliği ilkesi, suçun şahsen işlenmiş olmasını öngörerek cezaların sadece suçu işleyene verilmesini sağlar.
- Kast ve taksir:
Kast, kişinin bilerek ve isteyerek suç işlemesi iken; taksir, bir kimsenin mesleki sorumluluğunu ihmal etmesi veya dikkat ve özen gösterme yükümlülüğü olan durumlarda gösterdiği ihmal ve dikkatsizliği ile bir suçun işlenmesine neden olmasıdır.
- Meşru Müdafaa:
Meşru müdafaa, bir kimsenin kendisine veya başkasına yönelik haksız bir saldırıyı def etmek amacıyla yaptığı savunmadır. Hukuka aykırılığı kaldıran bir sebeptir.
- Zorunluluk hali:
Zorunluluk hali, kişinin bir tehlikeden kurtulmak amacıyla ve başka bir yolu bulunmadığı durumlarda, hukuka uygun olarak suç oluşturan bir fiili işlemesidir.