Demokrasi Dersi Çalışma Kağıdındaki Soruların Cevapları
Answer:
Aşağıda görselde yer alan çalışma kâğıdındaki tüm sorular, sırasıyla ve ayrıntılı biçimde cevaplanmıştır. Her soruya ek olarak önemli kavramların tanımı, dayanak noktaları ve örnekler verilmiştir.
1. Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirliliğini önlemek kimlerin görevidir?
- Devlet: Anayasal yükümlülük gereği çevreyi korumak, gerekli yasaları yürürlüğe koymak ve denetlemekle sorumludur.
- Yerel Yönetimler (Belediyeler vb.): Çevre temizliği, atık yönetimi gibi konularda düzenleyici ve uygulayıcı görevleri vardır.
- Sivil Toplum Kuruluşları (STK’lar): Çevre bilincinin geliştirilmesi, kampanyalar düzenlenmesi ve kamuoyunu bilgilendirmek için çalışmalar yapar.
- Bireyler: Günlük hayatta suyu, enerjiyi tasarruflu kullanmak, atıkları geri dönüştürmek ve doğaya zarar vermemek her bireyin görevidir.
Kısaca: Çevre koruma ve sağlığı, devletten bireylere dek herkesin ortak sorumluluğudur.
2. Resmî kurumların dışında kalan ve bunlardan bağımsız olarak çalışan; politik, sosyal, kültürel, hukuki ve çevresel amaçlar doğrultusunda lobi faaliyetleri yürüten, kâr amacı gütmeyen ve gelirlerini bağış ile üyelik aidatı ödemeleriyle sağlayan kuruluşlara ne denir?
Bu tanıma Sivil Toplum Kuruluşu (STK) adı verilir. STK’lar, toplumun çeşitli ihtiyaçlarına yönelik projeler ve savunuculuk çalışmaları yapar; devlete danışmanlık sunar, halkın sesini ilgili mercilere duyurur.
3. Türkiye’de sivil toplum kuruluşları (STK’lar) daha çok hangi alanlarda faaliyet yürütür?
- Eğitim: Okuma-yazma kampanyaları, burslar, okullaşma oranını artırma çalışmaları
- Sağlık: Bağımlılıkla mücadele, kan bağışı, koruyucu sağlık hizmetleri
- İnsan Hakları: Kadın, çocuk, mülteci hakları, ayrımcılıkla mücadele
- Çevre: Orman koruma, geri dönüşüm projeleri, doğa bilinci kampanyaları
- Kültür ve Sanat: Kültürel mirasın korunması, sanatsal faaliyetlerin desteklenmesi
- Ekonomik Destek: İşsizliğin azaltılması, mesleki eğitim kursları, kalkınma projeleri
4. Alışveriş esnasında bir sorunla karşılaşıldığında aşağıdaki hatalardan hangisini aramalı?
Soru, tüketici haklarıyla ilgili bir vurgu yapmakta. Tüketici haklarıyla ilgili şikâyetlerde genellikle:
- Tüketici Hakem Heyeti
- Tüketici Sorunları İl/İlçe Hakem Heyetleri
- Tüketici Hakları Dernekleri
- Ticaret Bakanlığı ilgili birimleri
Bu kuruluşlara başvurmak gerekir. Herhangi bir anlaşmazlıkta öncelikle karşı tarafla uzlaşma aranır, çözülemiyorsa Tüketici Hakem Heyeti üzerinden çözüm süreci başlatılır.
5. Ortak yaşam alanı olan doğal çevrenin ve ekolojik dengenin korunması görevi devlete aittir. Bu hangi kuruma dayanır?
Çevreyi koruma yükümlülüğü, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası başta olmak üzere Çevre Kanunu gibi yasal düzenlemelerle devlete verilmiştir. Ancak bu yükümlülük, yine devletin sivil topluma ve bireylere de sorumluluklar yüklemesini engellemez.
6. Aşağıdakilerden hangisi doğrudur veya yanlıştır? (Soru metni çok şık içermektedir.)
Metinde yer alan şıklar şu şekilde özetlenebilir:
- (a) Sivil toplum örgütleri oda, sendika, vakıf ve dernek altında faaliyet gösterir. → Doğru.
- (b) Birey ona herhangi bir otoriteye bîat etmeden kararlarını kendi verebilir ve bu özgürlük doğrultusunda hareket edebilir. → Doğru, ancak kanun çerçevesinde sınırlıdır.
- (c) Yurttaşların bilinçli tüketici olması için eğitme ve yönlendirme yalnızca devletin görevidir. → Kısmen yanlış, çünkü bu görevde STK’ların ve eğitim kurumlarının da payı vardır.
- (d) Elektronik haberleşme ve sosyal medya araçları kullanılırken etik ilkelere uygun davranılmalıdır. → Doğru, bu hem kullanıcıların sorumluluğu hem de toplumsal düzen için gereklidir.
7. Bilgi ve iletişim teknolojileri, hak, katılım, tüketici, ekosistem kavramlarını kısaca açıklayınız
- Bilgi ve İletişim Teknolojileri: İnternet, sosyal medya, bilgisayar gibi araçlarla bilginin dijital ortamda üretilmesi ve paylaşılması sistemidir.
- Hak: Bireylerin doğuştan veya yasalara göre sahip olduğu temel özgürlükler ve ayrıcalıklardır.
- Katılım: Toplumsal veya politik süreçlere bireylerin dahil olması, oy verme, gönüllü çalışma, dilekçe verme gibi yöntemlerle sürece katkı sunmasıdır.
- Tüketici: Mal veya hizmeti satın alan veya kullanan kişidir. Hakları yasal düzenlemelerle koruma altına alınmıştır.
- Ekosistem: Belirli bir bölgede yaşayan canlılar ve bunların çevreleriyle etkileşimini ifade eder; doğanın dengesini sürdürmede kritik öneme sahiptir.
8. Bireyin seçimlerini dış etkenler ve şartlardan bağımsız şekilde belirlemesi ve durumdan yapabilir olması nedir?
Bu ifade, özgür irade (irade özgürlüğü) veya özerklik kavramını tanımlar. Kişi, kendi aklını ve iradesini kullanarak kararlarını herkesin etkisinden bağımsız biçimde oluşturabilmelidir.
9. “Sivil toplumun yapabileceği” olma özelliği, “katılımcılık” şeklinde tanımlanan kavram nedir?
Burada kastedilen, katılımcı demokrasi veya sivil katılım anlayışıdır. Birey veya kurumlar, toplumsal meselelerin çözümüne yönelik karar alma süreçlerine doğrudan veya dolaylı olarak dahil olurlar.
10. Kişi veya grup barışçı gösteri ve toplantı yapma hakkına sahiptir. Bu hakkın temel dayanağı nedir?
Bu hak, Anayasa ve uluslararası sözleşmelerle güvence altına alınır (örneğin, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi). Kişi veya grup, şiddete başvurmadan düşüncelerini toplu hâlde ifade etme özgürlüğüne sahiptir.
11. Vatandaş hak ve sorumluluklarından 4 tanesini yazınız
- Seçme ve Seçilme Hakkı (hak)
- Vergi vermek (sorumluluk)
- Askerlik yapmak (erkek vatandaşlar için yasal düzenleme çerçevesinde) (sorumluluk)
- Yasalara uymak (sorumluluk)
- Eğitim hakkı (hak)
(Not: İstenen tam sayı 4 olsa da örnek olarak 5 madde sıralanmıştır.)
12. Vatandaşlık hak ve sorumluluklarına olumsuz tutum ve davranışa ne ad verilir?
Vatandaşlık sorumluluklarını yerine getirmemek, toplumsal düzeni bozacak şekilde davranmak veya hak ihlallerine yol açmak; toplumsal ihmalkârlık veya hukuki/doğal yasalara aykırı davranış olarak değerlendirilir. Suç teşkil eden durumlarda yaptırımlar uygulanır.
13. Demokrasinin “önelliklerinden” (özelliklerinden) 4 tanesini yazınız
- Halk Egemenliği: Kararlar doğrudan veya vekiller (milletvekilleri) aracılığıyla halk tarafından alınır.
- Özgür Seçimler: Düzenli, serbest ve adil seçimlerle yöneticiler belirlenir.
- Çoğulculuk: Farklı görüşlerin, partilerin ve fikirlerin birlikte var olma hakkının tanınması.
- Hukukun Üstünlüğü: Tüm bireylerin ve kurumların kanunlar önünde eşit olması.
14. Millî egemenliğin tanımı ve “anlaması” gereken 4 tane unsur
- Ulusun Kendi Kaderini Belirlemesi: Hükümdarın veya başka bir gücün değil, halkın esas karar makamı olması.
- Temsiliyet: Seçim yoluyla halkın iradesinin temsil edilmesi.
- Bağımsızlık: Dış baskılardan, işgal veya boyunduruğa girmeden ulusun egemen olması.
- Bölünmez Bütünlük: Vatanın ve ulusun tek parça olması, ulusal birlik ve beraberliği koruma anlayışı.
15. Cumhuriyetin niteliklerini ve amaçlarından 4 tanesini yazınız
- Demokrasi İlkesi: Halk iradesine dayalı yönetim.
- Laiklik: Devlet yönetiminde dini kuralların değil, hukukun esas alınması.
- Sosyal Devlet: Toplumsal refahı artırmayı amaçlayan ekonomik ve sosyal politikalar.
- Hukuk Devleti: Yqsel koşulların kanunlarla düzenlenmesi ve herkesin kanun önünde eşitliği.
16. Anayasanın vatandaşlara tanıdığı en temel etik ilkelerden 4 tanesini yazınız
- Yaşama Hakkı
- Kişi Dokunulmazlığı
- Düşünce ve İfade Özgürlüğü
- Din ve Vicdan Özgürlüğü
17. İnsan hak ve özgürlükleri nedir?
İnsan hakları, insanın doğuştan sahip olduğu; yaşama, sağlık, eğitim, özgürlük, güvenlik gibi temel haklardır. Bu haklar hiçbir ayrım gözetmeksizin herkese eşit şekilde tanınır. Özgürlükler, bu hakların kullanılmasında bireyin serbestçe hareket etmesi anlamını taşır. Uluslararası Belgelerde (Örn. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi) güvence altına alınmıştır.
18. Elektronik haberleşme ve sosyal medya araçlarını kullanırken nelere dikkat edilmelidir? (3 tanesini yazınız)
- Kişisel Verilerin Korunması: Kişisel bilgiler paylaşılırken güvenlik önlemleri alınmalıdır.
- Saygı ve Nezaket: Hakaret, nefret söylemi veya ayrımcı ifadelerden kaçınılmalıdır.
- Kaynak Kontrolü: Haberlerin doğruluğu teyit edilmeli, yanlış bilgilendirmeye (dezzenformasyon) yol açılmamalıdır.
19. Toplumsal hayatta (sosyal) sorumluluklar nelerdir?
- Dayanışma ve Yardımlaşma
- Çevresel Sorumluluk (Doğayı koruma)
- Gönüllülük Çalışmaları (STK projelerine destek vb.)
- Toplumsal Kurallara Uyma (Sosyal yaşam kurallarına, trafik kurallarına riayet)
20. Devletin vatandaşlara karşı sorumlulukları nelerdir? (En az 3 tanesini yazınız)
- Güvenlik Sağlamak (kamu düzeni, asayiş)
- Eğitim ve Sağlık Hizmetleri Sunmak
- Temel Hak ve Özgürlükleri Korumak
- Adalet Sistemini İşletmek
21. Devletin “küçük” bireylere (çocuklara) karşı temel kurumunun ya da mekanizmasının adı nedir? Hakla tanımından kısaca bahsediniz
Devletin çocukları korumak ve haklarını güvence altına almak için kullandığı pek çok resmî kurum (Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Çocuk Esirgeme Kurumu vb.) bulunur. Ayrıca çocukların haklarını koruyan uluslararası sözleşme Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’dir. Bu sözleşme; eğitim, barınma, sağlık, istismar ve ihmalden korunma gibi konuları güvence altına alır.
22. Kamu başdenetçisi (ombudsman) nedir? Kısaca açıklayınız
Kamu başdenetçisi (Ombudsman), idarenin işleyişiyle ilgili şikâyetleri inceleyen, halkın haklarını koruyan, kamu kurumları arasındaki etkin iletişimi ve denetimi sağlayan bağımsız bir denetim mekanizmasıdır. Yöneticilerin veya kurumların işlemleri nedeniyle bireylerin hakları ihlal edildiğinde, Ombudsman’a başvurarak hakkınızı arayabilirsiniz.
Özet Tablo
| Soru No | Konu / Başlık | Kısa Cevap Özü |
|---|---|---|
| 1 | Çevreyi Korumak | Herkesin (Devlet, STK, Birey) görevidir. |
| 2 | STK Tanımı | Kâr amacı gütmeyen, bağımsız sivil toplum kuruluşları |
| 3 | STK Faaliyet Alanları | Eğitim, sağlık, çevre, insan hakları, kültür vb. |
| 4 | Alışveriş Sorunlarında Başvuru | Tüketici Hakem Heyeti, Tüketici koruma dernekleri |
| 5 | Çevrenin Korunması | Devletin Anayasal (ve yasal) görevi |
| 6 | Doğru/Yanlış Şık Analizi | a, b, d doğru; c kısmen yanlıştır |
| 7 | Temel Kavramlar (BT, hak, katılım…) | Bilişim, özgürlük, vatandaşlık çerçevesinde kısa tanımlar |
| 8 | Özgür İrade | Bireyin dış baskıdan bağımsız karar verebilmesi |
| 9 | Katılımcılık / Sivil Katılım | Toplumsal sorunların çözümünde demokratik katılım |
| 10 | Barışçıl Gösteri Hakkı | Anayasal ve uluslararası sözleşmelerde korunan temel hak |
| 11 | 4 Vatandaşlık Hakkı/Sorumluluğu | Oy kullanma, vergi verme, askerlik, kanunlara uyma vb. |
| 12 | Vatandaşlık Görevlerini Yapmamak | Toplumsal ihmalkârlık / yasalara aykırı eylem |
| 13 | Demokrasinin 4 Özelliği | Halk egemenliği, özgür seçim, çoğulculuk, hukukun üstünlüğü |
| 14 | Millî Egemenlik Unsurları | Bağımsızlık, temsiliyet, ulusal bütünlük, egemenlik |
| 15 | Cumhuriyetin 4 Niteliği | Demokratik, laik, sosyal, hukuk devleti |
| 16 | Anayasanın Tanıdığı Etik İlkeler (4) | Yaşama hakkı, kişi dokunulmazlığı, ifade özgürlüğü, din özgürlüğü |
| 17 | İnsan Hak ve Özgürlükleri | Temel yaşam, eğitim, güvenlik vb. haklar |
| 18 | Sosyal Medya Kullanırken Dikkat | Kişisel veri, nezaket, doğru bilgi kontrolü |
| 19 | Toplumsal Hayatta Sorumluluklar | Dayanışma, çevre koruma, gönüllülük, kurallara uyma |
| 20 | Devletin Vatandaşa Sorumlulukları | Güvenlik, eğitim, sağlık, adalet sistemi |
| 21 | Çocuk Hakları | BM Çocuk Haklarına Dair Sözleşme + ilgili devlet kurumları |
| 22 | Kamu Başdenetçisi (Ombudsman) | Bağımsız şikayet/denetim mekanizması |
Kısa Özet
Bu çalışma kâğıdındaki sorular, demokrasinin temel ilkelerinden çevre koruma sorumluluklarına, sivil toplum kuruluşlarının önemine ve katılım hakkına kadar çeşitli konuları kapsar. Devletin ve vatandaşların hak ve sorumlulukları karşılıklı olup, hem birey hem de kurumlar ortak bir toplumsal yaşam inşa etme amacını taşır. Sivil toplum kuruluşları ise bu süreci güçlendiren önemli aktörlerdir.
@kullanıcı