Soru: Hz. Şuayb’ın halkına seslenişini içeren ayet hangi kavramlarla ilişkilendirilebilir?
Verilen Ayet:
*"Ey kavmim! Allah’a kulluk edin
“Hz. Şuayb’ın halkına seslenişini içeren bu ayet; Tevhit, Tevekkül, Dürüstlük kavramlarından hangileriyle ilişkilendirilebilir?”
Answer:
Bu ayet (Hûd suresi, 84. ayet), Hz. Şuayb’ın halkına hitabında üç önemli mesaj taşır:
-
Tevhit (Allah’ın birliğine iman):
“Ey kavmim! Allah’a kulluk edin. Sizin O’ndan başka ilahınız yoktur.” ifadesiyle açıkça Allah’tan başka ilah olmadığını vurgular. Bu, İslam’ın temel ilkesi olan Tevhit anlayışına doğrudan işaret eder. -
Dürüstlük:
“Ölçüyü ve tartıyı eksik yapmayın.” cümlesi, ticarette ve insan ilişkilerinde adaletli ve doğru davranmayı öğütler. Tartıda veya ölçüde hile yapmamak, dürüstlük ilkesinin somut bir örneğidir. -
Tevekkül (Allah’a güven ve dayanma):
Ayetin devamında, Hz. Şuayb’ın gelecek azaptan korktuğunu ve halkını uyardığını belirtmesi, Allah’a karşı sorumluluk bilincini ve O’na sığınma düşüncesini yansıtsa da, ayette tevekkül kavramı doğrudan vurgulanmaz. Tevekkül, kulun çabasını ortaya koyarken sonuç için Allah’a güvenmesi anlamını taşır. Burada Hz. Şuayb’ın uyarısında ön planda olan, halkın Allah’a iman ederek dürüst davranmasıdır.
Dolayısıyla Tevhit ve Dürüstlük doğrudan yer alan mesajlardır. Tevekkül ise dolaylı biçimde değinilen bir kavramdır; ancak ayette açıkça ele alınmadığından, doğrudan bu emirler arasında sayılmamaktadır.
Özetle, ayet Tevhit ve Dürüstlük ilkeleriyle doğrudan ilişkilidir.
@username
“Ey kavmim! Allah’a kulluk edin. Sizin O’ndan başka ilahınız yoktur. Ölçüyü ve tartıyı eksik yapmayın. Ben sizi bolluk içinde görüyorum. Ben sizin adınıza kuşatıcı bir günün azabından korkuyorum…” (Hûd Suresi, 84. Ayet) Hz. Şuayb’ın halkına seslenişini içeren bu ayet; Tevhit, Tevekkül, Dürüstlük kavramlarından hangileriyle ilişkilendirilebilir?
Cevap:
Merhaba! Bu ayette Hz. Şuayb (a.s.)’ın kendi toplumuna hitaben söylediği sözler bulunmaktadır. Ayette dikkat çeken iki kilit vurgu vardır:
- Allah’a kulluk edin, O’ndan başka ilahınız yoktur
- Ölçüyü ve tartıyı eksik yapmayın
Birinci kısım, İslam inancının temel ilkesi olan Tevhit (Allah’ın birliğine inanmak ve O’ndan başka ilah olmadığını kabul etmek) esasını doğrudan ifade etmektedir. İkinci kısımda ise ticari ya da sosyal hayatta doğruluk ve adaleti temin etmek amacıyla hak ve adaletli ölçü uygulaması, yani dürüstlük ilkesi yer almaktadır. Bu ifade, toplumun mallarında ya da ticaretinde haksızlığa yol açacak her türlü eksik tartma, ölçme vb. hilelerden kaçınma gerektiğini vurgular.
Ayette Tevekkül (kişinin bütün işlerinde ve hayatında Allah’a güvenmesi, teslim olması) kavramına doğrudan işaret eden bir ifade yer almamaktadır. Elbette Kur’an-ı Kerim’de tevekkül çok önemli bir kavramdır; ancak bu ayetin özel bağlamında insanlar, ilah olarak yalnızca Allah’a iman etmek ve ticari ahlak bozukluklarını terk etmekle sorumlu tutulmaktadır. Dolayısıyla ayetin içerik ve odak noktası, doğrudan Tevhit ve Dürüstlük ilkeleridir.
Böylece ayet, sıralanan kavramlar arasından I. Tevhit ve III. Dürüstlük ile ilişkilendirilebilir. Aşağıdaki başlıklarda, bu sonuca nasıl vardığımızı en ince ayrıntısıyla inceleyeceğiz.
İçindekiler
- Hz. Şuayb (a.s.) ve Hikmeti
- Ayette Dikkat Çeken İlkeler
- Ayet Bağlamında Kavramların Analizi
- Ayette Geçen Önemli Mesajların Tarihsel ve Ahlaki Arka Planı
- Kavramların Değerlendirilmesi Tablosu
- Sonuç: Hangi Kavramlarla İlişkilendirilebilir?
- Kısa Özet
1. Hz. Şuayb (a.s.) ve Hikmeti
Hz. Şuayb (a.s.), Kur’an-ı Kerim’de “Medyen” ve “Eyke halkına” gönderilmiş bir peygamber olarak tanıtılmaktadır. Onun gönderildiği Medyen halkının en belirgin özelliği, ticari ahlaksızlıkları, özellikle de ölçü ve tartıda hile yapmaları olmuştur. Dolayısıyla Hz. Şuayb, kavmine yeniden doğruluk ve adalet üzere olmaları hususunda tebliğde bulunmuştur.
Kur’an’da Hz. Şuayb (a.s.) çeşitli surelerde zikredilir; Hûd Suresi de ondan bahseden önemli surelerden biridir. Yukarıda belirtilen 84. ayette, Hz. Şuayb’ın davetinin iki temel yönünü görürüz:
- Allah’a ortak koşmamak (Tevhit),
- Toplumsal ve ekonomik adalete riayet etmek (Dürüstlük ve Adalet).
Tevekkül ise tüm peygamberlerin söz ve davranışları arasında önemli bir yer tutsa da, verdiğimiz Hûd Suresi 84. ayet özelinde Hz. Şuayb (a.s.)’ın vurguladığı en kritik hususlardan biri değildir. Fiilî olarak bütünlükte Kur’an okunduğunda, tevekkülün her peygamberin hayatının esaslarından biri olduğu bilinse de, bu ayetin doğrudan mesajı tevhidin ve dürüstlüğün eksikliğine yöneliktir.
Buna dayanarak, bu ayetin hangi kavramlarla doğrudan ilişkili olduğunu anlamak için öncelikle Tevhit, Tevekkül ve Dürüstlük kavramlarını sırasıyla tanımak gerekmektedir.
2. Ayette Dikkat Çeken İlkeler
2.1. Tevhit Kavramı ve Önemi
Tevhit, İslam inancının temel taşıdır. “Birlemek” veya “bir kabul etmek” anlamına gelen tevhit, Müslümanın Allah inancını şekillendirir. Tevhit inancı şu ilkeleri içerir:
- Allah’ın var ve bir olması: İnsanın yegâne ilah olarak yalnızca Allah’ı kabul etmesi, O’na boyun eğmesi.
- Ortağı ve benzeri olmaması: Allah’ın sıfatlarında ve zatında hiçbir ortağı veya eşi-benzeri olmadığı inancı.
- İbadetin yalnız Allah’a yapılması: Samimi kulluğun sadece Allah’a yöneltilmesi ve O’na hiçbir şeyi ortak koşmamak.
Coğrafi, sosyal veya ekonomik şartlar ne olursa olsun bütün peygamberler, kavimlerine ilk önce Allah’ın birliğini (Tevhit) anlatmışlardır. Hz. Şuayb da aynı şekilde kendi toplumuna, başka ilahlar benimsemenin ve putperestliğin yanlış olduğunu, yalnızca Allah’a kulluk edilmesi gerektiğini açıkça bildirmiştir.
2.2. Tevekkül Kavramının İncelenmesi
Tevekkül, “bir işi yaparken maddi ve manevi tüm tedbirleri aldıktan sonra sonucu Allah’a havale etmek” demektir. İslam’da tevekkül, sorumluluğu ihmal etmek veya pasif bekleyişe girmek değildir. Aksine:
- Plan ve gayret gösterme,
- Elinden gelen çabayı sarf etme,
- Sonucu Allah’a bırakma,
olarak tanımlanır.
Tüm peygamberler tevekkülün en güzel örneklerini sergilemişler ve kendi kavimlerine de buna uygun yaşamayı tavsiye etmişlerdir. Kur’an’ın çeşitli ayetlerinde, inananların tamamının işlerini Allah’a ısmarlayıp, O’na güvenmeleri (tevekkül) sürekli anımsatılır. Ancak Hûd Suresi 84. ayette, Hz. Şuayb’ın konuşmasında tevekküle dair açık bir ibare bulunmamaktadır. Bundan dolayı, ayeti incelediğimizde en net vurgunun Tevhit ve Dürüstlük/Adalet üzerine olduğunu görürüz.
2.3. Dürüstlük Kavramı
Dürüstlük, İslam ahlakının en önemli esaslarından biridir. Dürüstlük, özellikle ticari ve sosyal ilişkilerde adaletli olmak, hileden kaçınmak, insanların hakkını tam vermek gibi ilkeler etrafında şekillenir. Bu tutum, toplumsal barışı, hakkaniyeti ve insan ilişkilerindeki güveni korumayı amaçlar.
“Ölçüyü ve tartıyı eksik yapmayın” ifadesi, Kur’an’da birçok peygamberin, özellikle Hz. Şuayb (a.s.)’ın kavmine yönelttiği ciddi bir uyarıdır. Çünkü ticarî hilekârlık, sadece kişiyle Allah arasındaki bir ahlâkî ihlal değil; toplumsal düzeni bozan, hak ve hukuku zedeleyen, insanlar arası güveni yıpratan bir davranıştır. Bu yüzden Kur’an’da bu konudaki uyarı çok güçlü bir şekilde yer alır.
3. Ayette Bağlamında Kavramların Analizi
3.1. Tevhit ile İlgili Yönü
“Ey kavmim! Allah’a kulluk edin. Sizin ondan başka ilahınız yoktur.”
Bu cümle, Tevhit inancını en net ifade eden söylemdir. Hz. Şuayb (a.s.), Medyen halkına Allah’ın tek rab ve ilah olduğunu, başka bir ilah asla olmadığını açıklar. Bu, İslam’ın en temel akidesi olan tevhidin bir yansımasıdır. Peygamberler, her çağda insanları putları terk etmeye ve samimiyetle Allah’a yönelmeye davet etmişlerdir. Tevhit, yalnızca inanç düzeyinde kalmaz, kişinin sosyoekonomik hayat dahil her alanda yalnızca yüce Yaratıcı’nın hükmüne boyun eğmesini ister.
3.2. Tevekkül ile İlgili Yönü Var mı?
Bu ayette tevekkülü yansıtan doğrudan bir ifade bulunmamaktadır. Bazı yorumlarda, “Ben sizi bolluk içinde görüyorum” veya “Ben sizin adınıza kuşatıcı bir günün azabından korkuyorum” sözleri, peygamberin kendi endişesini Allah’a dayandırması şeklinde dolaylı olarak ele alınabilir. Ancak lafzî olarak özellikle “tevekkül”den söz etmek bu ayetin birincil işlevi değildir.
Kısaca, tevekkül her peygamberin bir özelliği olsa da, Hûd Suresi 84. ayette Hz. Şuayb’ın verdiği mesajın özünü ve maksadını en çok “Tevhit ve Dürüstlük” kavramları yansıtmaktadır.
3.3. Dürüstlük ile İlgili Yönü
“Ölçüyü ve tartıyı eksik yapmayın.”
Bu ifade, kavmin yaptığı hilelere doğrudan vurgu yapar. Dürüstlük, sadece sözle değil, özellikle ölçü ve tartı gibi somut işlerde de uygulanmalıdır. Eksik tartmak, müşteriyi kandırmak veya haksız kazanç elde etmek dini ve ahlaki açıdan büyük bir günah sayılmıştır.
Bundan dolayı Hz. Şuayb (a.s.), halkını hem Allah’ın birliğini tanımaya hem de ticari ahlakını düzeltmeye davet etmektedir. Bu, İslam’ın toplum düzenine verdiği önemi gösterir. Sadece Allah’a inanmak değil; aynı zamanda pratik hayatta da dürüst ve adil olmak gereklidir.
4. Ayette Geçen Önemli Mesajların Tarihsel ve Ahlaki Arka Planı
Tarihsel olarak Medyen halkı, zenginleşmiş ve bu zenginliği ahlaki bozulma ile taçlandırmış bir topluluk olarak tanımlanabilir. Ayetteki “Ben sizi bolluk içinde görüyorum” ifadesi, toplumun ekonomik olarak iyi olduğunu, ancak maneviyat ve ahlaki değerler yönünden zayıfladığını göstermektedir. Ölçü ve tartıda hile yapmak, insanların birbirine olan güvenini zedelediği gibi, toplumun alt yapısını da çürüten bir faktördür.
Bu nedenle Hz. Şuayb (a.s.), halkına hem inanç esaslarını (Tevhit) hem de vahiyle desteklenmiş ahlak prensiplerini (Dürüstlük) tavsiye ederek karşılaşacakları büyük tehlikeye (ilahi azaba) dikkat çekmiştir. Tarihi kayıtlarda, Hz. Şuayb’ın uyarılarını dinlemeyen halkın sonunun felaket olduğu ve ağır bir helakla karşılaştığı anlatılır.
5. Kavramların Değerlendirilmesi Tablosu
Aşağıdaki tabloda, Tevhit, Tevekkül ve Dürüstlük kavramlarının Hz. Şuayb’ın Hûd Suresi 84. ayetindeki davetiyle nasıl ilişkili olduğu özetlenmektedir:
| Kavram | Tanımı | Ayetle İlişkisi |
|---|---|---|
| Tevhit | Allah’ın birliğine inanmak, Ondan başka ilah olmadığını kabul etmek, ibadeti yalnız O’na has kılmak. | “Ey kavmim! Allah’a kulluk edin, O’ndan başka ilahınız yoktur.” ifadesiyle doğrudan Tevhit vurgusu yapılmıştır. |
| Tevekkül | Müminin, sebeplere sarıldıktan sonra kalben Allah’a güvenip dayanması. | Bu ayette açıkça zikredilmemiştir. Kavmin bolluk içinde olması ve Hz. Şuayb’ın korkusu anlatılır ancak tevekkül sözcüğü veya doğrudan konuyla bağlantı açık biçimde yer almaz. |
| Dürüstlük | Doğru olmak, hakka riayet etmek, ticarette ve sosyal hayatta hileden kaçınmak. | “Ölçüyü ve tartıyı eksik yapmayın.” emriyle dürüstlüğe vurgu yapılır; haksız kazançtan sakınma isteği doğrudan dile getirilir. |
Bu tabloya göre, Tevhit ve Dürüstlük kavramları doğrudan vurgulanmıştır. Oysa Tevekkül, ayetteki mesaj arasında net bir şekilde ifade edilmeyen, dolaylı olarak çıkarılabilecek bir kavram olabilir.
6. Sonuç: Hangi Kavramlarla İlişkilendirilebilir?
Soru: “Hûd Suresi 84. ayetinde Hz. Şuayb’ın halkına seslenişi; I-Tevhit, II-Tevekkül, III-Dürüstlük kavramlarından hangileriyle ilişkilendirilebilir?”
Cevap:
- Tevhit (I): Ayette, “Sizin O’ndan başka ilahınız yoktur.” ifadesiyle doğrudan vurgulanır.
- Tevekkül (II): Bu kavram ayette yer almamaktadır.
- Dürüstlük (III): “Ölçüyü ve tartıyı eksik yapmayın.” cümlesi dürüstlük ve adaletli olma ilkesini açıkça gösterir.
Dolayısıyla en uygun cevap, I (Tevhit) ve III (Dürüstlük) olacaktır.
7. Kısa Özet
- Tevhit: Hz. Şuayb (a.s.), halkını sadece Allah’a inanmaya ve O’na kulluk etmeye davet eder. Bu, tevhidin temel ilkesidir.
- Dürüstlük: Ayetin ikinci güçlü vurgusu ölçü ve tartıda hile yapmamak üzerinedir. Bu da dürüstlük ve adaletin önemini gözler önüne serer.
- Tevekkül: Bu ayette doğrudan anılan bir kavram olmadığı görülmektedir.
Bu yüzden Hûd Suresi 84. ayette, Hz. Şuayb (a.s.)’ın davetini şekillendiren ana hususlar: Tevhit ve Dürüstlük kavramlarıdır.