Bilm
Bilm blm blm blm blm blm bl mbl mbl m
Cümle Çekim Ekleri
Cümle çekim ekleri, Türkçe dilbilgisinde önemli bir yere sahiptir ve cümlelerin anlamını ve yapısını belirginleştirme amacı taşır. İşte Türkçe’de sıkça kullanılan çekim eklerinden bazıları ve örnek cümlelerdeki kullanımları:
1. İyelik Ekleri (-m, -ın, -i, -miz, -iniz, -leri)
Örnek:
- Kitabım masanın üstünde. (Benim kitabım)
- Araban senin mi? (Senin araba)
2. Hal Ekleri:
Türkçede isimlerin cümledeki görevlerini belirleyen hal ekleri oldukça önemlidir. İşte bu eklerden bazıları:
a. Yalın Hal (-)
- Bu kitabı okudum. (Kitap nesne durumda ama yalın halde)
b. Belirtme Hali (-ı/i/u/ü)
- Defteri masaya bıraktım. (Hangi defteri? “Defteri” belirtiyor)
c. Yönelme Hali (-e/a)
- Okula gidiyorum. (Hangi okula? “Okula” belirtiyor)
d. Bulunma Hali (-de/da)
- Parkta yürüdük. (Nerede? “Parkta” belirtiyor)
e. Ayrılma Hali (-den/dan)
- Evden çıktım. (Nereden? “Evden” belirtiyor)
3. Çoğul Ekleri (-ler/lar)
- Arkadaşlar geldi. (Birden fazla arkadaş)
4. Şahıs Ekleri:
Türkçe fiillerde şahıs ekleri, hangi kişinin o fiili gerçekleştirdiğini belirtir.
Örnek:
- Geliyorum. (Ben geliyorum)
- Geliyorsun. (Sen geliyorsun)
5. Zamirler:
Zamirlerin doğru eklerle kullanımı önemlidir.
Örnek:
- Bunu gördün mü? (“Bu” zamiri çekim eki almış)
6. Fiil Çekim Ekleri:
Fiillerin zaman, kişi, kip gibi eklerle çekimlenmesi cümlede doğru anlamın oluşmasını sağlar.
a. Zaman Ekleri (Gelecek Zaman -ecek/acak, Geçmiş Zaman -di/ti, Şimdiki Zaman -yor)
- Gideceğim. (Gelecek zaman)
- Geldim. (Geçmiş zaman)
- Geliyorum. (Şimdiki zaman)
b. Kip Ekleri (Gereklilik Kipi -meli/malı, Şart Kipi -se/sa)
- Gitmeliyim. (Gereklilik kipi)
- Gitseydim. (Şart kipi)
7. Eylem Durum Ekleri:
- Yavaş yavaş yürüdü. (İşin nasıl yapıldığını belirten çekim eki)
8. Soru Ekleri (-mi, -mı, -mu, -mü)
- Geliyor musun? (Soru eki kullanılmış)
9. Bağlaç Ekleri:
- Kedi ve köpek. (“Ve” hem kedi hem köpeği bağlar)
10. Olumsuzluk Ekleri (-me/ma)
- Gelme dedim. (Olumsuzluk eki ile fiil olumsuz yapılmış)
11. Gereklilik Kip Ekleri (-meli/malı)
- Okumalıydım. (Gereklilik kip eklerinden biri)
12. Devamlılık Ekleri (-dır/-dir/-dur/-dür)
- Bu kalem kırmızıdır. (“Dır” eki kalemin rengini belirtmek için kullanılmış)
13. Emir Kip Ekleri (-sin/-/)
- Gelsin! (Emir kip eki kullanımlarından biri)
14. Ek-Fiil Ekleri (-dir, -ti)
Ek-fiiller, isim cümlelerine yüklem görevini verir.
- Öğrencidir. (“dir” eki ek-fiildir)
- Öğrenciydi. (“di” eki ek-fiildir)
15. Ek-Fiil Olumsuzluk Ekleri (-me/-mi)
- Değildi. (“değil” fiili olumsuzluk eki almış)
16. Tekrarlama Ekleri:
- Yavaş yavaş yürüdü. (Fiili pekiştirme ekleri ile tekrarlanmış)
17. Karşılaştırma Ekleri (-den daha)
- Benden daha uzun. (Karşılaştırma eki kullanımı)
18. Zarf-Fiil Ekleri (-ken, -ince)
- Okurken yakalandım. (Zaman belirten zarf-fiil eki)
19. Fiilimsiler:
a. Sıfat-Fiil Ekleri (-en, -esi, -er)
- Çalışan adam. (“Çalışan” sıfat-fiili)
b. İsim-Fiil Ekleri (-mak, -mek, -yalamak)
- Yüzmek güzel bir spordur. (“Yüzmek” isim-fiili)
20. Ek-Fiil Türemiş Ekler:
- Görebilesin (Şimdi Ek-Fiil eklerinden türemiş bir şekilde)
Yukarıda Türkçe’de sıkça kullanılan çeşitli çekim eklerini ele aldık ve her birinin cümle içindeki kullanımına dair örnekler verdik. Türkçede çekim ekleri, kelimelere birçok anlam kazandırdığı için dilin zenginliğini ve esnekliğini gösterir. Türk dilini etkili kullanmak isteyen bir kişi için bu eklerin doğru bir şekilde anlaşılması ve kullanılması büyük önem taşır.