Soru: Hücrelerde gerçekleşen reaksiyonlara ait grafikler aşağıda verildiğine göre, bitkisel bir hücre için hangisi doğru değildir?
Grafikleri ve Seçenekleri İnceleyelim:
-
A. Sükroz - Artan Grafik
Sükroz, bitkisel hücrelerde fotosentez ürünleri olan glikoz ve fruktozdan sentezlenir ve genelde birikir. Bu nedenle sükroz seviyeleri zamanla artabilir. Doğru grafik gibi görünüyor. -
B. Yağ - Artan Grafik
Bitkisel hücrelerde yağlar depo maddesi olarak sentezlenebilir. Bu nedenle yağ miktarları zamanla artabilir. Grafik mantıklı görünüyor. Doğru grafik. -
C. Glikojen - Azalan Grafik
Glikojen hayvan hücrelerinin depo polisakkarididir, bitkisel hücrelerde ise kullanılmaz. Bitkisel hücrelerde nişasta depo polisakkaridi olarak bulunur. Bu grafik doğru değil. -
D. Nişasta - Artan Grafik
Bitkisel hücrelerde fotosentez sonucu glikoz üretilir ve nişasta şeklinde depolanabilir. Nişasta miktarlarının artması normaldir. Doğru grafik. -
E. Glikoz - Azalan Grafik
Glikoz, fotosentez sonucu üretilen temel bir şeker olup, nişasta gibi maddelere dönüştürülür. Glikoz miktarında değişimler olabilir, ancak grafikte azalan bir yapının olması reaksiyon çeşitliliğine bağlıdır. Doğru olabilir.
Doğru Olmayan Cevap: C. Glikojen
Bitkisel hücrelerde glikojen kullanılmaz; bunun yerine nişasta depo polisakkaridi olarak görev yapar. Bu nedenle glikojenle ilgili grafik yanlıştır.
Hücrelerde gerçekleşen reaksiyonlara ait grafikler aşağıda verildiğine göre, bitkisel bir hücre için hangisi doğru değildir?
Cevap: C) Glikojen
Açıklama:
- Bitkilerde depolanan polisakkarit nişastadır.
- Hayvan hücrelerinde ise depolama polisakkariti olarak glikojen kullanılır.
- Dolayısıyla bir bitki hücresinde glikojenin sentezlenip depolanması doğru değildir.
Hücrelerde Gerçekleşen Reaksiyonlar ve Bitkisel Hücrelerdeki Maddelerin Değişimi
Soru:
Hücrelerde gerçekleşen reaksiyonlara ait grafikler aşağıda verildiğine göre, bitkisel bir hücre için hangisi doğru değildir?
Soru görselinde beş farklı maddenin (Sükroz, Yağ, Glikojen, Nişasta, Glikoz) zamana bağlı olarak artış veya azalış gösterdiği grafikler verilmiştir. Bu maddelerden birinin bitkisel hücrede zamana bağlı değişim grafiğinin “doğru olmadığı” sorgulanmaktadır.
İçindekiler
- Bitkisel Hücrelerde Temel Metabolizma
- Grafikteki Maddelerin Genel Özellikleri
- Bitkilerde Karbonhidrat Depolama Biçimleri
- Grafiklerin Muhtemel Açıklamaları
- Hangi Reaksiyonlar Bitkilerde Görülür, Hangileri Görülmez?
- Bitkisel Hücrede “Glikojen”in Yeri ve Önemi
- Soruya Ait Tablo: Maddelerin Artış ve Azalışları
- Sonuç ve Genel Değerlendirme
- Özet
1. Bitkisel Hücrelerde Temel Metabolizma
Bitkisel hücreler, otosentetik canlılardır; yani fotosentez yaparak kendi besinlerini üretebilirler. Temel enerji kaynağı olarak ışık enerjisini kullanır, inorganik maddelerden organik maddeler sentezleyebilirler. Fotosentez sonucunda:
Bitkiler ürettikleri glikoz (C₆H₁₂O₆) moleküllerini farklı biyokimyasal tepkime yollarıyla nişasta, sükroz veya diğer türev maddelere dönüştürebilirler. Bitkilerin özelliklerine göre yağ (lipit) depolama kapasitesi de vardır, ancak hayvan hücrelerindeki kadar yaygın değildir (tohumlarda veya bazı meyvelerde yüksek oranda lipid depolanır).
Bitkilerde enerji, sıklıkla nişasta şeklinde depo edilir. Sükroz ise özellikle floem dokusunda, bitkinin çeşitli organlarına (meyveler, yapraklar, kökler vb.) besin maddelerinin taşınmasında görev alır. “Glikojen” depolaması ise genel olarak hayvan ve mantar hücrelerinin karakteristiğidir, bitki hücrelerinde glikojen sentezi veya depolanması görülmez. Zaten “hangisi doğru değildir?” sorusunun kilit noktası da bu olacaktır.
2. Grafikteki Maddelerin Genel Özellikleri
Grafiklerde verilen maddeler şunlardır:
- Sükroz
- Yağ (Lipit)
- Glikojen
- Nişasta
- Glikoz
Aşağıda her birinin bitkisel hücrelerdeki rolü ve beklenen seyri detaylıca açıklanmıştır.
2.1. Sükroz
- Bitkilerde Taşıma Şekeri: Sükroz, bitkilerde fotosentez ürününün (temel olarak glikoz) dönüştürüldüğü ve farklı dokulara taşındığı başlıca şekerdir.
- Floem Dokusunda Taşınır: Bitkinin yapraklarında üretilen karbonhidratlar (özellikle glikoz), sükroza çevrilerek kök, tohum veya meyve gibi dokulara taşınır. Dolayısıyla bitkilerde sükroz sentezi ve depo edilmesi belirli oranda artış şeklinde olabilir.
- Beklenen Grafik: Bitki hücresinde sükroz sentezlenip taşınacağı için zamana bağlı olarak belli koşullarda artış yönünde bir eğri görmek doğaldır.
2.2. Yağ (Lipit)
- Enerji Deposu ve Hücre Zarı Yapısı: Bitkilerde lipit, hücre zarının yapısında bulunur ve bazı tohumlarda (ayçiçeği, soya, yer fıstığı vb.) enerji deposu olarak da bulunabilir.
- Depolama Miktarı Değişebilir: Genellikle tohum oluşumu sırasında yağ oranı artabilir. Bu nedenle zamana bağlı izlenen bir grafikte, yağ sentezini ifade eden bir artış eğrisi olabilir.
- Beklenen Grafik: Özellikle yağ depolayan kısımlarda (örneğin tohum hücreleri) lipit seviyesi zamanla artacağı için grafiğin yukarı doğru bir eğime sahip olması normaldir.
2.3. Glikojen
- Hayvanlarda Depo Polisakkarit: Glikojen, karaciğer ve kas dokularında depo edilen, hayvan hücrelerine özgü bir polisakkarittir.
- Mantarların da Depo Polisakkaridi: Bazı mantarlarda da glikojen depo maddesi olarak bulunsa da bitkilerde bu molekül depolanmaz.
- Bitkilerde Görülmez: Bitkilerin depoladığı ana polisakkarit nişastadır. Glikojen grafiği bitkiler için geçerli bir tepki mekanizması değildir.
- Beklenen Grafik: Bir bitki hücresinde glikojenin artması veya azalması diye bir süreç tipik olarak bulunmaz. Bu nedenle bitkisel hücre reaksiyonları içerisinde “glikojen” grafiği doğru değildir.
2.4. Nişasta
- Bitkilerin Başlıca Depo Polisakkaridi: Fotosentez sonucu oluşan glikozun fazlası nişasta olarak depolanır.
- Fotosentez Hızına ve Tüketimine Bağlı Artış: Gün içinde bitki fotosentez yaptıkça glikoz üretir, bu glikozun bir kısmı nişastaya dönüştürülerek depo edilir.
- Beklenen Grafik: Eğer bitki büyüme ve gelişme halindeyse, nişasta miktarında belirli koşullarda zamana bağlı artış gözlenir. Örneğin gündüz fotosentez yoğunluğunda nispeten artar, gece tüketimle birlikte azalabilir ancak genel eğilim uzun vadede depolamadır.
2.5. Glikoz
- Fotosentezin Ana Ürünü: Bitki, ışık enerjisini kullanarak CO₂ ve H₂O’dan glikoz sentezler.
- Hızla Dönüştürülür veya Tüketilir: Bitki hücresi glikozu hemen enerji (solunum) olarak kullanabilir veya nişasta ve sükroza dönüştürebilir.
- Beklenen Grafik: Hücre içinde anlık glikoz miktarı stabil kalmayabilir; çeşitli süreçlerden dolayı (depoya aktarım, hücresel solunum, diğer sentez reaksiyonları) kısa sürede tüketilir. Dolayısıyla glikoz grafiği belli koşullarda azalma yönünde görülebilir.
3. Bitkilerde Karbonhidrat Depolama Biçimleri
Bitkiler, hayvanlardan farklı olarak fazla şekeri büyük ölçüde nişasta halinde depo ederler. Nişasta, uzun zincirli polisakkarit yapısındadır ve hayvan gitkiler refleksinde olduğu gibi “glikojen” ismi ile anılmaz. Dolayısıyla pek çok biyoloji otoritesine göre:
- Bitkiler → Depo Polisakkariti: Nişasta
- Hayvanlar → Depo Polisakkariti: Glikojen
Gübreleme, ışık şiddeti, su miktarı, sıcaklık gibi çevresel koşullar bitkide nişasta depolanma hızını değiştirebilir. Nişasta büyük oranda kloroplastlarda veya amiloplastlarda bulunur. Uzun vadede bitkilerin enerji ihtiyacı olduğunda nişasta tekrar glikoza parçalanarak kullanılır.
4. Grafiklerin Muhtemel Açıklamaları
Soruda “Zaman” ekseni ilerledikçe, hücre içindeki ilgili maddenin artış veya azalış gösterdiği verilmektedir.
- Sükroz (A Şıkkı): Grafikte artış eğrisi. Bitkilerde floem aracılığıyla taşınan temel disakkarit sükroz olduğu için, üretildikçe artması doğaldır.
- Yağ (B Şıkkı): Grafikte artış eğrisi. Özellikle tohum, meyve ya da bazı dokularda yağ birikimi olabilir. Bu nedenle yağ sentezi artabilir.
- Glikojen (C Şıkkı): Grafikte azalış eğrisi gibi verilmiş. Aslında bitkisel hücre, glikojen depolamaz. Dolayısıyla bu grafik bitkisel hücre için genel olarak “yanlış” veya “geçersiz” kabul edilebilir.
- Nişasta (D Şıkkı): Grafikte artış eğrisi. Bitkilerde depo polisakkarit nişasta olduğu için, fotosentez sonucu oluşan glikozun depolanmasıyla nişasta miktarı artabilir.
- Glikoz (E Şıkkı): Grafikte zamanla azalış eğrisi. Fotosentez sona erdiğinde veya karanlık dönemde glikozun metabolik faaliyetlerde kullanılmasıyla hücre içi glikoz miktarı azalabilir.
Glikozu depolama ihtiyacı doğduğunda bitki, glikozu nişastaya çevirir. Bu yüzden hücre içinde saf glikoz miktarı yükselip düşebilir. Kısa bir sürede üretilir ve diğer yollarla tüketilir.
5. Hangi Reaksiyonlar Bitkilerde Görülür, Hangileri Görülmez?
- Sükroz Sentezi: Bitkilerde mutlak surette görülür, floemde taşınan ana şekerdir.
- Yağ Sentezi: Tohumlarda veya bitkisel yapılarda belirli oranlarda gerçekleşir.
- Nişasta Sentezi: Temel depo reaksiyonudur. Kloroplast içerisinde veya amiloplastlarda depolanır.
- Glikoz Tüketimi/Sentezi: Fotosentez yoluyla glikoz sentezlenir, solunumda da tüketilir.
- Glikojen Sentezi: Bitkilerde yoktur. Glikojen hayvan ve mantar hücrelerinde depolanan polisakkarittir.
Buradan hareketle, bitkisel hücrede glikojen ile ilgili bir grafik verilmesi “doğru değildir.”
6. Bitkisel Hücrede “Glikojen”in Yeri ve Önemi
Bitkisel hücrelerde glikojene rastlanmaz. Çünkü:
- Bitkilerin enerjiyi depolama şekli nişastadır.
- Glikojen, dallanma yapısı nişastaya göre daha fazla olan bir polisakkarittir ve esas olarak hayvanlar (memelilerin karaciğer ve kas dokusu) ile bazı mantarlar tarafından depo edilir.
- Hatta “bitkisel glikojen” diye bir terim genellikle kullanılmaz, zira bitkiler bu molekülü neredeyse hiç sentezlemez.
Dolayısıyla soru “Bitkisel bir hücre için hangi grafik doğru değildir?” sorusuna verilebilecek en mantıklı yanıt Glikojen ile ilgili grafiktir (C şıkkı).
7. Soruya Ait Tablo: Maddelerin Artış ve Azalışları
Aşağıdaki tablo, soruda verilen şıkları ve bitki hücresinde hangi sürecin genellikle gözlendiğini özetler:
| Madde | Grafikteki Yön | Bitki Hücresinde Gerçekleşmesi | Açıklama |
|---|---|---|---|
| Sükroz (A) | Artış | Doğru / Var | Fotosentezde oluşan glikozun taşınması için sükroz formunda dönüştürülmesi ve artması normaldir. |
| Yağ (B) | Artış | Doğru / Var | Bazı tohum ve meyvelerde enerji deposu olarak yağ artışı gözlenebilir. |
| Glikojen (C) | Azalış (gösterilen örnek) | Bitkide Yok / “Yanlış” | Bitkilerde depo polisakkarit “Glikojen” değildir, “Nişasta”dır. |
| Nişasta (D) | Artış | Doğru / Var | Bitkilerin başlıca depoladığı polisakkarit nişastadır ve miktarı zamanla artabilir. |
| Glikoz (E) | Azalış | Doğru / Var | Glikoz, fotosentez sonrası tüketilir veya nişastaya dönüştürülerek azalış gösterebilir. |
Tablodaki “Bitkide Yok / ‘Yanlış’” ifadesi, Glikojen grafiğinin bitkisel hücreler adına uygun olmadığını göstermektedir.
8. Sonuç ve Genel Değerlendirme
Soru, “bir bitki hücresinde aşağıdaki maddelerin zamana bağlı değişim grafikleri verilirse hangisi doğru olmayacaktır?” şeklindedir.
- Sükroz, nişasta, yağ ve glikoz grafikleri, bitki hücresinde varlığı ve tezahürü bakımından mantıklıdır.
- Glikojen ise hayvan hücresinin depo polisakkariti olup, bitkilerde bulunmaz.
- Dolayısıyla bitki hücresindeki tepkimelerle ilgili bir grafikte glikojen (C şıkkı) yer alamaz veya verilse de “doğru” değildir.
Bu nedenle doğru cevap: Glikojen (C Şıkkı)
9. Özet
Bu soru, canlıların farklı depo ürünleri ve metabolik yollarını karşılaştırırken bitkilerin hangi temel maddeleri üretip depoladığını sorgulamaktadır. Bitkisel hücreler, enerji depo birimi olarak nişasta kullanır, glikozu sükroz aracılığıyla taşır ve gerektiğinde yağ (lipit) da sentezleyebilir. Ancak, glikojen üretmek ve depolamak hayvanlara (karaciğer, kas) ve mantarlara özgü bir özelliktir. Grafik setinde “glikojen” ile ilgili tepki, bitkisel hücreler için doğru olmadığı için soru köküne göre “yanlış” maddedir.
Cevap: C) Glikojen.
@anonymous13