Baiisiiziz

YKS TYT
1

1000003040
1000003040720×960 41.4 KB

2

Soruların Çözümüne Detaylı Cevaplar:

ETKİNLİK 10: Sukroz sentezi yapan bir hücre içinde sürecin zamana bağlı değişimlerini gösteren grafikleri çizme.

Bu bölümde aşağıdaki grafiklere odaklanmalıyız:

  1. Glikoz miktarı
    Sukroz sentezi sürecinde başlangıçta hücredeki glikoz miktarı azalır çünkü glikoz sukroz sentezinde kullanılır. Zamanla glikoz miktarı azalır.

  2. Glikozit bağ sayısı
    Glikozit bağlar sukroz sentezi sırasında artar çünkü sukroz molekülü oluşturulurken glikoz ve fruktoz arasındaki bağlar kurulur. Zamanla glikozit bağ sayısı artar.

  3. ATP miktarı
    Sukroz sentezi sırasında enerji (ATP) kullanıldığı için ATP miktarı azalır. Bu enerji, sentez işlemi için gereklidir. Zamanla ATP miktarı düşer.

  4. Fruktoz miktarı
    Sukroz sentezinde kullanılan fruktoz miktarı başlangıçta azalır çünkü sukroz molekülünün bir kısmını oluşturur. Zamanla fruktoz miktarı azalır.

  5. Enzim miktarı
    Enzimler reaksiyon sırasında harcanmadığı için sabit kalır. Enzim miktarı zamanla değişim göstermez.

  6. Su miktarı
    Sukroz sentezi sırasında bir su molekülü açığa çıkar. Bu nedenle zamanla hücredeki su miktarı artar.

ETKİNLİK 11: Polisakkarit türleri ve soruların yanıtlarının detaylandırılması.

Yönerge: Aşağıda canlılarda bulunan polisakkarit çeşitleri gösterilmiştir.
Şekillerin altına isimlerini yazınız.

  1. Selüloz
    Uzun, düz zincirli yapı bitkilerde bulunur ve mekanik destek sağlar.

  2. Nişasta
    Dalgalı ama birbirine bağlantılı yapı, bitkilerde enerji depolama amacıyla bulunur.

  3. Glikojen
    Çok dallı yapı, hayvanlarda enerji depolama amaçlı yer alır.

  4. Kitin
    Sert yapıya sahip, eklembacaklıların dış iskeletinde bulunur.

Sorular:

a) Polisakkaritlerin isimlerini şeklin altına yazınız:

  1. Selüloz
  2. Nişasta
  3. Glikojen
  4. Kitin

b) Polisakkaritlerin yapısında tek çeşit glikoz olduğu halde birbirinden farklı çeşit olmasının iki nedeni:

  1. Bağlanma şekli: Glikoz monomerlerinin birbirine farklı şekillerde bağlanması (örneğin, nişasta ve selüloz arasındaki bağ türü farklıdır: Selülozda beta-glikozit, nişastada alfa-glikozit).
  2. Zincir yapısı: Polisakkaritlerin düz zincir, dallı ya da çok dallı yapıya sahip olması (örneğin, glikojen dallı yapıya sahipken selüloz düz zincirlidir).

c) İnsan sindirim organlarında selülozu parçalayamadığı halde selülozu besin olarak tüketmesinin faydaları nelerdir?

  1. Selüloz lifli yapısı sayesinde sindirim sistemini düzenler.
  2. Posalı yapısı bağırsak hareketlerini artırır ve kabızlığı önler.
  3. Bağırsak florasını destekler, faydalı probiyotik bakterilere ortam sağlar.
  4. Kan şekerini dengelemeye yardımcı olur.
  5. Tokluk hissi sağlar ve kilo kontrolünü kolaylaştırır.

Eğer başka sorularınız veya konu ile ilgili açıklamalar gerekiyorsa detaylı bir şekilde yardımcı olmaya devam edebilirim! :blush:
@username

3

Sükroz sentezi yapan bir hücredeki değişimler ve polisakkaritlerin çeşitleriyle ilgili sorular

Answer:

I) ETKİNLİK 10 – Sükroz Sentezi Yapan Bir Hücrede Gerçekleşen Değişimler

Aşağıdaki altı madde için zaman eksenine bağlı örnek grafikler çizmeniz beklenir:

  1. Glikoz Miktarı:

    • Açıklama: Sükroz (çay şekeri) sentezi için glikoz kullanıldığından hücre içindeki glikoz miktarı zamanla azalır.

  2. Fruktoz Miktarı:

    • Açıklama: Sükroz, glikoz + fruktozun birleşmesiyle oluştuğu için fruktoz da zamanla azalır.

  3. Glikozit Bağ Sayısı:

    • Açıklama: Sükroz sentezi sırasında glikoz ve fruktoz arasındaki glikozit bağ oluşturulur. Bu nedenle glikozit bağ sayısı zamanla artar.

  4. ATP Miktarı:

    • Açıklama: Sükroz sentezinde (dehidrasyon tepkimesi) enerji gerektiğinden ATP harcanır, dolayısıyla tepkimenin gerçekleştiği süre içinde ATP miktarı bir süre azalır. Ancak hücre solunum vb. yollarla yeniden ATP üretebildiğinden grafik bir miktar dalgalanma gösterebilir.

  5. Enzim Miktarı:

    • Açıklama: Reaksiyonu katalizleyen enzimler, sentez sırasında tüketilmez; dolayısıyla enzim miktarı genellikle zaman içinde sabit kalır ya da hücrenin ihtiyacına göre ufak değişimler gösterebilir.

  6. Su Miktarı:

    • Açıklama: Sükroz oluşumu bir dehidrasyon (kondenzasyon) tepkimesidir. Glikoz + Fruktoz → Sükroz + Su şeklinde gerçekleştiğinden, hücre içinde su miktarı zamanla artar.

II) ETKİNLİK 11 – Polisakkarit Çeşitleri

Soruda verilen dört polisakkarit şekli tipik olarak aşağıdakileri temsil eder:

  1. Nişasta
  2. Glikojen
  3. Selüloz
  4. Kitin

a) Polisakkaritlerin İsimleri

    1. şekil: Nişasta
    1. şekil: Glikojen
    1. şekil: Selüloz
    1. şekil: Kitin

b) Aynı Monomer (Glikoz) Fakat Farklı Yapısal Çeşit Olma Nedenleri

  1. Bağlanma Şekli ve Bağ Tipi: Glikoz birimlerinin alfa veya beta glikozit bağları ile bağlanması, zincirin düz veya dallanmış bir yapıda olmasına neden olur.
  2. Dallanma Derecesi və Zincir Uzunluğu: Moleküldeki dallanma miktarı, zincir uzunluğu ve glikozit bağlanma noktaları farklılık gösterdiğinden, nişasta, glikojen, selüloz ve kitin birbirinden farklı fiziksel ve kimyasal özelliklere sahiptir.

c) Selüloz Sindirilemese de Tüketmenin Faydaları

  1. Lif İçeriği ve Sindirim Sistemine Katkı: Selüloz, sindirim kanalında çözünmeden lif (posa) görevi görür. Bağırsak hareketlerini düzenleyerek kabızlığı önler, bağırsak sağlığını destekler.
  2. Toksin Atılımının Kolaylaşması: Yeterli lif alımı, vücutta toksik maddelerin ve atıkların atılmasını kolaylaştırır.
  3. Kolesterol Düzenleme: Lif içeriği, kandaki kolesterol seviyelerinin dengelenmesine yardımcı olabilir.

Kaynak/Referans Önerisi: MEB (Milli Eğitim Bakanlığı) 9. Sınıf Biyoloji Ders Kitabı – Organik Bileşikler ve Hücre konusu.

@User

4

Sükroz Sentezi ve Polisakkaritlerle İlgili Uygulamalı Soruların Çözümü

Merhaba! Aşağıda 2.2 Organik Moleküller başlığı altındaki iki etkinlik (Etkinlik 10 ve Etkinlik 11) için ayrıntılı bir çözüm, konu özeti, tablolar, grafik açıklamaları ve ek bilgiler bulabilirsiniz.

İçindekiler

  1. Etkinlik 10 – Sükroz Sentezi Yapan Hücre İçinde Gerçekleşen Değişimler
    1.1. Sükroz Sentezinde Görev Alan Bileşenler
    1.2. Zaman İçinde Değişmesi Beklenen Miktar ve Parametreler
    1.3. Grafiklerin Çizim Mantığı
    1.4. Örnek Grafik Yorumları

  2. Etkinlik 11 – Canlılardaki Polisakkarit Çeşitleri
    2.1. Temel Polisakkarit Türleri
    2.2. (a) Resim Altındaki İsimlendirilmeler
    2.3. (b) Tek Çeşit Glikozdan Farklı Polisakkaritler Oluşmasının Nedenleri
    2.4. (c) Selüloz Sindirilememesine Rağmen Vücudumuza Yararları

  3. Ek Bilgiler ve Özet Tablosu
    3.1. Polisakkaritlerin Yapı ve Görev Özeti
    3.2. Sükroz Sentezine Dair Önemli Notlar

  4. Genel Özet

1. Etkinlik 10 – Sükroz Sentezi Yapan Hücre İçinde Gerçekleşen Değişimler

1.1. Sükroz Sentezinde Görev Alan Bileşenler

Bir hücre sükroz (sacharose) sentezlediğinde, bu süreçte en önemli alt maddeler ve faktörler şunlardır:

  • Glikoz: Sükroz, glikoz + fruktoz’un glikozit bağı ile birleşmesiyle oluşur.
  • Fruktoz: Glikoz ile birleşerek sükrozu oluşturur.
  • ATP: Enerji gerektiren tepkimelerde (örneğin kondenzasyon tepkimeleri) kullanılır.
  • Enzimler: Hücre içi biyokimyasal süreçleri hızlandıran protein molekülleri (örn. sükraz ve türevleri).
  • Glikozit Bağı: Glikozun fruktoza bağlanmasını sağlayan kovalent bağ türü.
  • Su (H₂O): Glikoz ve fruktozun birleşmesi (kondenzasyon) sırasında açığa çıkan molekül. Condensation reaction sonucu 1 su molekülü üretilir.

1.2. Zaman İçinde Değişmesi Beklenen Miktar ve Parametreler

Etkinlikte sizden altı farklı grafiğin zaman eksenine göre (yatay eksen), çeşitli maddelerin veya özelliklerin miktar değişimini (dikey eksen) çizmeniz isteniyor. Aşağıda her bir parametrenin zamanla nasıl değişmesinin beklendiğine dair genel bir açıklama yer almaktadır:

  1. Glikoz Miktarı

    • Sükroz sentezi sürerken, glikoz bir “girdi” olarak kullanılır. Dolayısıyla hücredeki glikoz miktarı zamanla azalır.

  2. Fruktoz Miktarı

    • Fruktoz da glikoz ile birleşerek sükroz oluşturan diğer girdi maddedir. Zamanla azalır.

  3. Glikozit Bağ Sayısı

    • Hücre sükroz ürettikçe, glikoz ve fruktoz arasında daha fazla glikozit bağı kurulur. Yani bu değer artış gösterir.

  4. ATP Miktarı

    • Bu tepkimenin gerçekleşmesinde enerji (ATP) kullanılır. İlk başta hücrede ATP vardır, sentez süreci devam ettikçe ATP tüketimi artar. Genellikle azalma eğilimi gösterir. (Tabii ki hücre solunumu ile yenilenmesi mümkündür, ama basitleştirme amacıyla, sükroz sentezine bağlı net etkiyi gösteriyorsak [ATP], “kullanım” yönünde azalma eğiliminde çizilir.)

  5. Enzim Miktarı

    • Enzimin üretimi bir anda artıp azalmaz; genellikle sabit veya hafif değişken seyredebilir. Ders kitaplarında çoğunlukla sabit (düz bir çizgi) veya az miktarda artma şeklinde gösterilir. Çünkü kısa süre içinde çok büyük değişim beklenmez.

  6. Su (H₂O) Miktarı

    • Kondenzasyon tepkimesi sonucu bir su molekülü açığa çıkar. Sentez süreci sürdükçe su miktarı artış eğilimindedir.

1.3. Grafiklerin Çizim Mantığı

Bu tip bir etkinlikte, her parametre için yatay eksende “Zaman”, dikey eksende ilgili maddenin miktarı veya olay düzeyi yer alır. Eğrilerin yönü şöyledir:

  • Glikoz: Azalan
  • Fruktoz: Azalan
  • Glikozit Bağ: Artan
  • ATP: Genellikle azalan
  • Enzim: Genellikle sabit ya da hafif artan
  • Su: Artan

1.4. Örnek Grafik Yorumları

Aşağıdaki tabloda 6 parametreye ait hangi yönde çizileceğini kısaca özetledik:

Parametre Zamanla Değişim Yönü Grafik Eğrisi (Sıklıkla)
Glikoz miktarı Azalma (↓) Üstten alta doğru hafif eğimli
Fruktoz miktarı Azalma (↓) Üstten alta doğru hafif eğimli
Glikozit bağ sayısı Artma (↑) Altan üste doğru eğimli
ATP miktarı Azalma (↓) Üstten alta doğru (kısmen dik)
Enzim miktarı Genelde sabit veya hafif artış Çoğu zaman yatay veya hafif yukarı
Su miktarı Artma (↑) Alttan üste doğru eğimli

Bu şekilde çizebilir ve altında kısa bir yorum ekleyebilirsiniz.

2. Etkinlik 11 – Canlılardaki Polisakkarit Çeşitleri

Etkinlik 11’de dört farklı polisakkarit görseli verilmiş ve her birinin altında sırasıyla adlarının (1, 2, 3, 4) yazılması istenmiştir. Ardından bu polisakkaritlerin tek çeşit glikozdan oluşsa bile birbirinden farklı olmasının nedenleri ve “selüloz sindirilememesine rağmen neden besin olarak yararlıdır?” soruları sorulmaktadır.

2.1. Temel Polisakkarit Türleri

Canlılarda en yaygın görülen polisakkarit örnekleri şunlardır:

  • Nişasta (Starch)
  • Glikojen (Glycogen)
  • Selüloz (Cellulose)
  • Kitin (Chitin)

Bunların hepsi glikoz monomerlerinden (ya da türevi monosakkaritlerden) oluşur, ancak bağlanma şekli, dallanma oranı, veya ek fonksiyonel gruplar (örneğin kitinde N-atomi içeren gruplar) farklıdır.

2.2. (a) Resim Altındaki İsimlendirilmeler

Soruda gösterilen dört şeklin tipik sıralaması şu şekilde olabilir (ders kitaplarında en sık görülen sırayla):

  1. Nişasta (daha az dallanmış yapılar içerir, genelde bitkilerde depo polisakkarittir)
  2. Glikojen (daha fazla dallanmış, hayvanlarda depo polisakkarittir)
  3. Selüloz (bitkisel hücre çeperinin yapısına katılan, lineer zincirler ve bol hidrojen bağı içerir)
  4. Kitin (eklembacaklı dış iskeletinde ve mantar hücre duvarında bulunan, azot içeren polisakkarit)

Sizin kitapta 3 ve 4 numara yer değiştirilmiş de olabilir; resmi inceleyip dallanma veya ek gruplara bakarak yerleştirmek gerekir. Genellikle:

  • Selüloz yapısı, paralel zincirler ve aralarındaki hidrojen bağlarıyla çok düzenli görünür.
  • Kitin, selüloza benzer fakat monomerlerinde azot içerdiği için şekil bir miktar farklı çizilebilir.

Dolayısıyla (gönderdiğiniz görselde hangi resim hangi yapıya en çok benziyorsa) sırasıyla şu şekilde isimlendirmeniz beklenir:

  1. Nişasta
  2. Glikojen
  3. Selüloz
  4. Kitin

2.3. (b) Tek Çeşit Glikozdan Farklı Polisakkaritler Oluşmasının İki Nedeni

Polisakkaritlerin (nişasta, glikojen, selüloz, vb.) tamamı aslında çok sayıda glikoz monomeri içerir. Peki aynı glikoz monomerleri nasıl oluyor da apayrı özellikte moleküller oluşturuyor? Başlıca nedenler şunlardır:

  1. Glikoz Monomerlerinin Bağlanma Şekli (α-1,4 veya β-1,4 gibi)

    • Örneğin nişasta ve glikojen, glikozun α (alfa) formunu kullanarak (çoğunlukla α-1,4 ve α-1,6 bağları) dallı zincirler oluştururken, selüloz glikozun β (beta) formu ile (β-1,4) birleşerek sert ve lifli yapılar meydana getirir.

  2. Dallanma Derecesi ve Zincir Uzunluğu

    • Glikojen çok dallı bir yapıya sahipken nişasta daha az dallıdır. Selüloz lineer bir zincir oluşturur. Bu dallanma/lineer farklılık, molekülün fiziksel ve kimyasal özelliklerini değiştirir.
    • Bazı polisakkaritlerde (kitin gibi) glikozun türevi kullanılarak monomere azotlu grup eklenmiştir.

Böylece aynı glikoz topluluğu, farklı anomerik konfigürasyon (α veya β bağları), farklı bağlanma pozisyonları (1→4, 1→6 gibi) ve bazen de ilave fonksiyonel gruplar nedeniyle yapısal ve fonksiyonel çeşitlilik kazanır.

2.4. (c) Selüloz Sindirilememesine Rağmen Vücudumuza Yararları

Sorunun bu kısmında en yaygın sorgu: “İnsan sindirim organlarında selülozu parçalayan enzim bulunmamasına rağmen, selüloz tüketmek niçin faydalıdır?”

  • Diyet Lifi Görevi: Selüloz, insan vücudunda “lif” olarak işlev görür. Bağırsaklardan parçalanmadan geçer, ancak:

    • Bağırsak hareketlerini düzenler ve kabızlık sorunlarını engeller.
    • Toksinlerin atılmasına yardımcı olur (posa görevi).
    • Bazı yararlı bağırsak bakterilerinin dolaylı beslenmesini sağlayarak bağırsak mikrobiyotasını destekler.

  • Doygunluk Hissi: Lifli gıdalar, midede ve bağırsaklarda su çekerek şişer, bu da hem tokluk hissini artırır hem de kan şekerinin daha yavaş yükselmesine olanak tanır.

  • Kolesterol Düzeylerinin Kontrolü: Çeşitli çalışmalar, lifli beslenmenin kolesterol seviyesini düzenlemede olumlu etkileri olabileceğini göstermiştir.

Kısacası selüloz doğrudan “enerji” sağlayamasa da sindirim sistemimizin sağlıklı çalışmasına katkı sunar.

3. Ek Bilgiler ve Özet Tablosu

3.1. Polisakkaritlerin Yapı ve Görev Özeti

Aşağıdaki tabloda, Etkinlik 11 kapsamında işlenen dört temel polisakkaritin yapılarına ve organizmadaki rollerine ilişkin kısa bir özet bulabilirsiniz:

Polisakkarit Yapı Özellikleri Görevleri/Görülme Yeri
Nişasta Bitkilerde depo polisakkarit. α-1,4 ve kısmen α-1,6 glikozit bağları. Bitkilerin kök, tohum vb. kısımlarında depolanır, besin kaynağı
Glikojen Hayvanlarda depo polisakkarit. Dallanma oranı nişastadan fazladır. Karaciğer ve kaslarda glikoz deposu
Selüloz Bitki hücre çeperinde bolca bulunur. β-1,4 bağları, lineer yapı. Hücre duvarına dayanıklılık, insanlarca sindirilemeyen lif
Kitin Monomerlerinde azotlu grup taşıyan polisakkarit. Eklembacaklıların dış iskeletinde ve mantar çeperinde yapı maddesi

3.2. Sükroz Sentezine Dair Önemli Notlar

  • Kimyasal Tepkime: Glikoz (C₆H₁₂O₆) + Fruktoz (C₆H₁₂O₆) → Sükroz (C₁₂H₂₂O₁₁) + H₂O
    Bu bir kondenzasyon (dehidrasyon) tepkimesidir.
  • ATP Kullanımı: Glikoz ve fruktozu aktif olarak birleştirmek için enzimatik yollarla ATP harcanır.
  • Glikozit Bağı: Disakkaritlerin (sükroz, maltoz, laktoz vb.) oluşumunda iki monosakkarit arasında kurulan kovalent bağdır.

4. Genel Özet

  • Etkinlik 10’da sükroz sentezi yapan bir hücrede, glikoz ve fruktoz miktarlarının azaldığını, glikozit bağ sayısının arttığını, net enerji tüketiminden dolayı muhtemelen ATP miktarının azaldığını, enzimin sabit veya hafifçe artış gösterdiğini, oluşan su miktarının ise arttığını basit grafiklerle ifade etmeniz beklenir.

  • Etkinlik 11’de tipik olarak 4 polisakkaritten (nişasta, glikojen, selüloz, kitin) söz edilir.

    1. Nişasta: Bitkilerde depo polisakkarit
    2. Glikojen: Hayvanlarda depo polisakkarit
    3. Selüloz: Bitkilerde hücre duvarının önemli bir yapısal bileşeni
    4. Kitin: Eklembacaklı dış iskeletinin sert yapısı

  • Polisakkaritlerin tek çeşit glikozdan oluşmasına karşın farklı olmalarının bağ türü (α veya β), dallanma derecesi veya fonksiyonel grup eklenmesi (kitinde azot içermesi) gibi yapısal farklılıklardan kaynaklandığı belirtilmelidir.

  • Selüloz insanlar tarafından sindirilemese de diyet lifi şeklinde sindirim sistemine olumlu etkiler yapar, bağırsak faaliyetlerini düzenler, tokluk hissi verir ve genel bağırsak sağlığını destekler.

Kısa Ancak Kapsayıcı Özet

  1. Sükroz sentezi sırasında glikoz ve fruktoz azalır, glikozit bağ artar, ATP tüketilebilir, su açığa çıkar.
  2. Polisakkaritler aynı glikoz monomerlerinden oluşsa da (bağ türü ve dallanma farklarıyla) farklılık gösterir: nişasta, glikojen, selüloz, kitin.
  3. Selüloz liftir, sindirilemez ancak bağırsak sağlığı, tokluk hissi ve kolesterol düzeni açısından insan vücuduna faydalıdır.

@Ezgi_Evci