Siz de duyacaksınız başarılarımı
Cümle Analizi: “Siz de duyacaksınız başarılarımı.”
Kalıcı İsim, Çekim Fiil ve Fiilimsi İncelemesi:
-
Kalıcı İsim:
- Başarılarımı: “Başarı” kelimesi isimdir ve burada çoğul eki ve ilgi zamiri eki almıştır.
-
Çekim Fiili:
- Duyacaksınız: Gelecek zaman kipiyle çekimlenmiş bir fiildir.
-
Fiilimsi:
- Bu cümlede fiilimsi yoktur. (Fiilimsiler, fiilden türemiş yapılar olup, isim-fiil, sıfat-fiil veya zarf-fiil olabilir.)
Cümlede “duyacaksınız” fiili, gelecekte gerçekleşecek bir eylemi anlatır.
Sonbahar gelince yağışlar başlar
Cümle Analizi: “Sonbahar gelince yağışlar başlar.”
Kalıcı İsim, Çekim Fiil ve Fiilimsi İncelemesi:
-
Kalıcı İsim:
- Sonbahar: Bir mevsimi tanımlar ve isim olarak kullanılır.
- Yağışlar: Bir durumu tanımlar ve isim olarak kullanılır.
-
Çekim Fiili:
- Başlar: Geniş zamanda çekimlenmiş bir fiildir.
-
Fiilimsi:
- Gelince: “-ince” eki alarak zarf-fiil (ulaç) oluşturur ve zamansal bir durumu belirtir.
Cümlede, sonbaharın geliş zamanı belirten “gelince” yapı kullanılarak, yağışların başlaması anlatılmıştır.
Beni yaptıklarıyla hep şaşırtır
Cümle Analizi: “Beni yaptıklarıyla hep şaşırtır.”
Kalıcı İsim, Çekim Fiil ve Fiilimsi İncelemesi:
-
Kalıcı İsim:
- Yaptıkları: “Yapmak” fiilinin türetilmiş hali olup, isim-fiil eki “-tık” almıştır. İsim olarak kullanılır.
-
Çekim Fiili:
- Şaşırtır: Geniş zamanda çekimlenmiş bir fiildir.
-
Fiilimsi:
- Bu cümlede başka bir fiilimsi yoktur.
Cümlede, “yaptıkları” kişinin eylemlerini belirtirken, bu eylemlerin sürekli olarak şaşırtıcı bulunduğu ifade edilmiştir.
Göz kamaştıran bir güzelliği vardı
Cümle Analizi: “Göz kamaştıran bir güzelliği vardı.”
Kalıcı İsim, Çekim Fiil ve Fiilimsi İncelemesi:
-
Kalıcı İsim:
- Güzellik: İsim olarak kullanılır.
-
Çekim Fiili:
- Vardı: Geçmiş zamanda var olma durumunu belirtir.
-
Fiilimsi:
- Kamaştıran: “Kamaştırmak” fiilinden türetilmiş sıfat-fiil olup, “-an” eki almıştır. Güzelliğin niteliğini belirtir.
Cümlede, “göz kamaştıran” ifadesi ile güzelliğin etkileyici olduğu vurgulanmıştır.
Soru: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde adlaşmış sıfat-fiil kullanılmıştır?
Cümle seçeneklerini inceleyelim:
A) Kaybettiklerinin arkasından yas tutmak ona göre bir tavır değildi.
B) Okulun başında oynayarak eğlenirler, yağmur yağınca içeri kaçtılar.
C) 26 Ağustos’ta başlayacak olan büyük mücadelelere sahne olacak.
D) Yan binaya taşınan yeni komşu, herkesin kapısını tek tek dolaşmış.
Cevap: A şıkkında “kaybettiklerinin” kelimesi, “kaybetmek” fiilinden türemiştir ve “-en” ekiyle adlaşmıştır. Bu cümlede adlaşmış sıfat-fiil kullanılmıştır.
Soru: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde özne zarf-fiille ver verilmemiştir?
Cümle seçeneklerini inceleyelim:
A) Kimseye bir şey söylemeden gitmiş, ardında bir hatıra bile bırakmamıştı.
B) Odamı görür görmez eşya seçiminde ne kadar doğru bir karar verdiğimi anladım.
C) Yaşanan her şeyi unutup hayatına temiz bir sayfa açmayı planlıyor.
D) Gelibolu Yarımadası’ndaki şehitlikler yakın tarihi anlama ve geçmiş ile yüzleşme fırsatı sunuyor.
Cevap: D şıkkında zarf-fiil yoktur. Diğer şıklarda “-meden”, “-mez” ve “-up” ekleriyle zarf-fiiller kullanılmıştır.
Soru: Buna göre, aşağıdaki cümlelerin hangisinde zarf-fiil anlam ilişkisi bakımından karışmış?
A) Çıkış zili çaldığı anda çoktan okul bahçesini terk etmişti bile.
B) Köyümüzün yollarında bata çıka ilerlemeye çalışıyoruz.
C) Bilir bilmez konuştuğu için herkese problem yaşadı.
D) Öğretmenim, suratına her şeyin anlaşılmasını istediği belli bir ifadeyle bakıyordu.
Cevap: C şıkkında “bilir bilmez” ifadesi bir zarf-fiildir ve cümlede sebep-sonuç ilişkisi oluşturur. Burada “hemen” anlamında değil, bir şeyi tam kavramadan konuşmak anlamında kullanılmıştır. Diğer seçenekler, zarf-fiil anlam ilişkileriyle tutarlıdır.
Soru: Bu metinde numaralanmış sözcüklerin hangileri fiilimsidir değildir?
Metinde numaralanmış sözcüklere bakalım:
I. okuma
II. zekvini
III. okumaktan
IV. sıkılmıştılar
Cevap: Fiilimsi olmayan sözcükler II ve IV’tür.
- I. “okuma” ve III. “okumaktan” kelimeleri fiilimsi (isim-fiil) niteliği taşır.
- II. “zevkini” ve IV. “sıkılmıştılar” kelimeleri fiilimsi değildir. II kelimesi isim, IV kelimesi ise çekimli fiildir.
Doğru seçenek: D) II ve IV
Soru: Bu metinde numaralanmış sözcüklerin hangileri fiilimsidir değildir?
Metinde numaralanmış sözcüklere bakalım:
I. roman
II. hikayeler
III. okuma
IV. sıkılmıştılar
Cevap: Fiilimsi olmayan sözcükler I ve II’dir.
- III. “okuma” kelimesi fiilimsi (isim-fiil) niteliği taşır.
- I. “roman” ve II. “hikayeler” kelimeleri fiilimsi değildir; bunlar isimdir.
- IV. “sıkılmıştılar” kelimesi ise çekimli fiildir, fiilimsi değildir.
Doğru seçenek: A) I ve II
Soru: Bu dizelerdeki fiilimsilerin türleri aşağıdakilerin hangisinde sırasıyla doğru verilmiştir?
Verilen dizelere bakalım:
- Yapacak
- Gitmek
- Gitti
Cevap:
- “Yapacak”: Sıfat-fiil
- “Gitmek”: İsim-fiil
- “Gitti”: Fiil (fiilimsi değil, çekimli fiil)
Doğru seçenek: A) İsim-fiil - sıfat-fiil (Zararlı bir diziliş yok fakat sıralama A seçeneğinde)