Cevaplar
Anahtar Kavram
Türkçede kökler ve ekler, kelimelerin temelini oluşturur. Kök, bir kelimenin en küçük anlamlı birimidir ve bu köke ekler eklenerek yeni anlamlar veya işlevler kazandırılabilir. Ekler iki ana kategoriye ayrılır: yapım ekleri ve çekim ekleri. Yapım ekleri kelimenin köküne eklenerek yeni bir kelime türetir, çekim ekleri ise kelimenin anlamını değiştirmeden dilbilgisel bir form kazandırır.
1. Kelimelerin Kökenini Belirleme
-
Evler:
- Kök: Ev
- Kök Türü: İsim kökü
- Aldığı Ek: -ler
- Çekim Eki
-
Kitabım:
- Kök: Kitap
- Kök Türü: İsim kökü
- Aldığı Ek: -ım
- Çekim Eki
-
Gitti:
- Kök: Git
- Kök Türü: Fiil kökü
- Aldığı Ek: -ti
- Çekim Eki
-
Kulaklık:
- Kök: Kulak
- Kök Türü: İsim kökü
- Aldığı Ek: -lık
- Yapım Eki
-
Görgü:
- Kök: Gör
- Kök Türü: Fiil kökü
- Aldığı Ek: -gü
- Yapım Eki
-
Sevgi:
- Kök: Sev
- Kök Türü: Fiil kökü
- Aldığı Ek: -gi
- Yapım Eki
-
Dertsiz:
- Kök: Dert
- Kök Türü: İsim kökü
- Aldığı Ek: -siz
- Yapım Eki
-
Çalışkan:
- Kök: Çalış
- Kök Türü: Fiil kökü
- Aldığı Ek: -kan
- Yapım Eki
-
Bilgi:
- Kök: Bil
- Kök Türü: Fiil kökü
- Aldığı Ek: -gi
- Yapım Eki
-
Yangın:
- Kök: Yan
- Kök Türü: Fiil kökü
- Aldığı Ek: -gın
- Yapım Eki
-
İzmirli:
- Kök: İzmir
- Kök Türü: İsim kökü
- Aldığı Ek: -li
- Yapım Eki
-
İzmir’den:
- Kök: İzmir
- Kök Türü: İsim kökü
- Aldığı Ek: -den
- Çekim Eki
-
Bulutlu:
- Kök: Bulut
- Kök Türü: İsim kökü
- Aldığı Ek: -lu
- Yapım Eki
-
Zeytinlik:
- Kök: Zeytin
- Kök Türü: İsim kökü
- Aldığı Ek: -lik
- Yapım Eki
-
Kitaplıkta:
- Kök: Kitap
- Kök Türü: İsim kökü
- Aldığı Ek: -lık, -ta
- Yapım Eki, Çekim Eki
-
İkizler:
- Kök: İkiz
- Kök Türü: İsim kökü
- Aldığı Ek: -ler
- Çekim Eki
-
Sevmişti:
- Kök: Sev
- Kök Türü: Fiil kökü
- Aldığı Ek: -miş, -ti
- Çekim Eki, Çekim Eki
-
Sizin:
- Kök: Siz
- Kök Türü: İsim kökü
- Aldığı Ek: -in
- Çekim Eki
-
Kavgacı:
- Kök: Kavga
- Kök Türü: İsim kökü
- Aldığı Ek: -cı
- Yapım Eki
-
Doğuda:
- Kök: Doğu
- Kök Türü: İsim kökü
- Aldığı Ek: -da
- Çekim Eki
-
Ülkem:
- Kök: Ülke
- Kök Türü: İsim kökü
- Aldığı Ek: -m
- Çekim Eki
-
Koku:
- Kök: Kok
- Kök Türü: Fiil kökü
- Aldığı Ek: -u
- Yapım Eki
-
Duygu:
- Kök: Duy
- Kök Türü: Fiil kökü
- Aldığı Ek: -gu
- Yapım Eki
2. Mantık Yürütme Süreci
Yukarıda belirtilen örneklerin her biri için kökleri ve ekleri belirledik. Kökler, kelimenin en küçük anlamlı birimi olarak tanımlanırken, ekler ya kelimeye yeni bir anlam katar ya da ona dilbilgisel bir form kazandırır. Her kelime için kökün isim veya fiil olup olmadığını belirledik ve ardından aldığı eklerin hangi türde olduğunu saptadık. Bu yöntemle diğer kelimeleri de analiz edebiliriz.
3. Sonuç
Her kelime farklı kök türlerine ve ek kombinasyonlarına sahip olabilir. Tabloda gösterdiğim gibi, eklerin bazıları kelimenin anlamını değiştirebilirken, bazıları sadece dilbilgisel form katmaktadır. Kelimelerin kök ve ek analizini doğru bir şekilde yapmak, Türkçe dil bilgisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olacaktır.