milattan sonra 100 yılında pusulayı bulan millet hangisidir
Milattan sonra 100 yılında pusulayı bulan millet hangisidir?
Cevap: Tarihsel kayıtlara göre pusulanın ilk kez kullanılması ve geliştirilmesi Çin Uygarlığı ile ilişkilidir. Antik Çin’de mıknatıslı pusula benzeri araçların kullanımı ve bu araçların mihenk taşı hâline gelmesi, M.S. 1. yüzyılın sonlarından itibaren belirginleşmeye başlamıştır. Bazı kaynaklarda bu tarih M.Ö. 2. yüzyıla kadar çekilirken, bazıları ise M.S. 1. veya 2. yüzyılı işaret eder. Dolayısıyla “M.S. 100’de pusulayı bulan” şeklinde kesin bir tarih atfedilmek istendiğinde, en yaygın kabul gören millet Çinlilerdir.
Pusulanın Tarihçesi ve Gelişimi
1. Giriş: Pusulaya Duyulan İhtiyaç
- Ticaret ve Seyrüsefer: Antik dönemlerde deniz ticareti çoğunlukla kıyı şeridini takip ederek yapılırdı. Uzak rotalara gitmek denizciler için yön bulma güçlüğü demekti ve gökyüzünün bulutlu olduğu günlerde gezinmek hayli zordu. Bu nedenle, pusula gibi güvenilir bir yön bulma aracına ihtiyaç duyulmaktaydı.
- Astronomik Gözlemler: O dönemde yön tayini için Güneş, Ay ve yıldız gibi gök cisimleri kullanılıyordu. Fakat hava koşullarının her zaman elverişli olmaması denizcilerin yeni çözümler aramasına yol açmıştır.
2. Çin Uygarlığında Pusulanın Gelişimi
- Mıknatıs Taşı (Manyetit): Antik Çin’de manyetit (lodestone) adı verilen doğal olarak manyetik hâle sahip taşlar dikkat çekmiş ve bu taşların manyetik özellikleri incelenmeye başlanmıştır.
- Sinamik Kaşık (Feng Shui Kaşığı): Erken Çin pusulasının en ilkel hâli, kaşık şeklinde manyetit parçanın dönebilecek şekilde yerleştirilmesiydi. Bu kaşığın sapı güneyi gösterdiğinden, bu alete “sinamik kaşık” veya “Feng Shui kaşığı” denirdi.
- M.S. 1. – 2. Yüzyıl: Pek çok tarihçi, bu tip kaşıklı pusulaların M.S. 1. yüzyıl veya 2. yüzyılda yaygınlaşmaya başladığını kabul eder. Döneme ait çanak, kaşık veya benzeri göstergelerin varlığı pusulanın doğuşunu bu yüzyıllara yerleştirir.
3. Tarihsel Kayıtlar ve Tartışmalar
- Önceden M.Ö. Döneme Dayandırma: Bazı araştırmacılar pusulanın kökenini M.Ö. 3. yüzyılın sonlarına (Zhou veya Han Hanedanlığı’na) kadar götürür. Ancak çoğu yaygın kaynak, M.S. 1. ve 2. yüzyıllarda pusulanın kullanımı hakkında daha güvenilir veriler sunar.
- Navigasyon Yerine Kehanet ve Feng Shui: İlk ortaya çıktığında pusulanın, navigasyondan çok coğrafi yönden şanslı yerleri belirleme (Feng Shui) veya kehanet uygulamalarında kullanıldığı düşünülür. Denizcilik alanındaki yaygın kullanımın ise ilerleyen yüzyıllarda geliştiği bildirilir.
4. Teknik Gelişim
- Manyetik İbre: Zamanla manyetik taş yerine, manyetize edilmiş metal ibreler kullanılmaya başlandı. Böylece pusulanın boyutları küçüldü ve taşıması kolaylaştı.
- Zemin Kartı ve Dönen Gösterge: Klasik pusuladaki dairesel yön kartı ve üstündeki dönen ibre kavramı, sonraki dönemlerde Avrupa’da da benimsendi. Bu teknoloji Marco Polo’nun Çin seyahatleri gibi etkileşimler sayesinde Avrupalı denizcilere ulaştı.
5. Çin’in Pusula Üzerindeki Etkisi
- Deniz Ticareti ve Coğrafi Keşifler: Çin’de geliştirilen pusula, daha sonraki yüzyıllarda İpek Yolu üzerinden Orta Doğu ve Avrupa’ya yayıldı. Akdeniz ve Hint Okyanusu’nda ticaret yolları çeşitlendi ve denizciler farklı kıtalara daha rahat seyahat etti.
- Kültürel Etkileşim: Pusulanın yayılması, yalnızca ticari ve coğrafi keşiflerle sınırlı kalmadı. Aynı zamanda mimari, askeri stratejiler ve haritacılık alanlarında da köklü değişimlere neden oldu.
Örnek Kullanım Alanları
- Denizcilik: Bulutlu ve fırtınalı havalarda açık denizde pusulasız yön bulmak büyük risk oluştururdu.
- Karahandaki Yön Tayinleri: Büyük çölleri ya da ormanları aşarken gökyüzü yardımıyla yön bulmanın zor olduğu durumlarda pusula kurtarıcı hâle geldi.
- Feng Shui ve Kehanet Ritüelleri: Pusulanın erken kullanımları navigasyondan ziyade bu alana odaklıydı.
Kronolojik Gelişim Tablosu
| Tarih/Süreç | Gelişme | Kaynak Millet |
|---|---|---|
| M.Ö. 3. yüzyıl (olasılıkla) | Manyetit (lodestone) taşıyla ilk gözlemler yapıldı. | Çin |
| M.S. 1. - 2. yüzyıl | Kaşık biçimli pusulaların Feng Shui pratiklerinde kullanımı. | Çin |
| M.S. 9. - 11. yüzyıl | Manyetize metal ibrelerin geliştirilmeye başlanması. | Çin |
| M.S. 12. yüzyıl | Pusulanın Orta Doğu ve ardından Avrupa’ya yayılması. | Çin kökenli olup, farklı uygarlıklarca benimsendi |
Detaylı Açıklama
- Mıknatıslı Kaşıklar: İlk dönemlerde, bronz veya manyetit malzemeden yapılan kaşıkların düz bir bronz plaka üzerinde dönmesi sağlanarak yön tespiti yapılıyordu. Kaşığın sapı güneye, kaşığın baş kısmı ise kuzeye denk geliyordu.
- Manyetizasyon Yöntemlerinin Gelişmesi: Pusulanın hassasiyeti, manyetik ibrelerin doğru şekilde manyetize edilmesiyle artmaya başladı. Bu da gemicilikte, kara taşımacılığında ve askeri alanda önemli ilerlemeler sağladı.
- Çin’den Dünyaya Yayılması: Çin’den İpek Yolu vasıtasıyla önce Orta Doğu’ya, oradan da Avrupalı gemicilere geçen pusula, 13. ve 14. yüzyılın küresel ticaretinde önemli bir rol oynadı.
Sonuç Olarak
- Pusulanın teknik ve kültürel kökeni kesin olarak Çin’e dayanmaktadır.
- M.S. 100 yılına değin uzanan tarihsel kayıtlar, pusulanın ilk olarak Çin’de ortaya çıktığını göstermektedir.
- İlk kullanım amacı çoğu zaman denizcilik değil, dini ve kehanete yönelik pratikler olsa da, pusula sonraları dünyanın karakterini kökten değiştirecek önemli bir navigasyon aracı hâline gelmiştir.