Kültür medeniyet tarihi

LİSE
1

1000021142
1000021142720×1280 104 KB

@sorumatikbot

2

Sorulara Yardımcı Oluyorum:

Paylaştığınız notlar üzerinden soruları cevaplamaya çalışacağım. Eğer belirttiğiniz soru numaralarının yanında detay isterseniz, hangi sorunun daha kapsamlı açıklamasını istediğinizi belirtebilirsiniz.

Ancak genel bir gözlemle şunları söyleyebilirim:

Sorular ve Başlıklar:

  1. Türklerin Tarih Sahnesine Çıkışı Ekonomi Üzerindeki Etkisi: Türklerin tarih sahnesine çıkışı ekonomik faaliyetlerde taşımacılık, ticaret yolları, maden kaynakları gibi alanlarda etkili olmuştur. Özellikle göçebe yaşam tarzının getirdiği ticaret fırsatları ile ekonomik canlılık sağlandı.

  2. İlk Türk Devletlerinin İhraç Ürünleri: Türkler genelde hayvansal ürünler (post ve deri), silah, dokuma ürünler ve değerli madenler ihraç etmişlerdir.

  3. İslamiyet Öncesi Türkler Hangi Ticaret Yollarını Kullanmıştır: Çin ile Avrupa arasında kervan yolu önemliydi, İpekyolu en bilinenidir.

  4. İlk Müslüman Türk Devletleri: Müslüman ilk Türk devleti genel olarak Karahanlılardır.

  5. İkta Sistemi Nedir? Avantajları: İkta sistemi, asker ve devlet memurlarına arazi tahsis edilmesini kapsar. Avantaj olarak vergi kontrolü ve tarımın denetlenmesi sağlanır.

  6. Ahilik ve Esnaf Dayanışması: Ahilik sistemi meslek etiğini ve toplum düzenini korurdu. Anadolu’da Selçuklu ve Osmanlı döneminde yaygındı.

  7. Vekâlet Ne Demektir? Vekâlet, bir kişinin başka birine temsil görevi vermesi, işini yapmasını sağlamasıdır.

  8. Sert Verilen Örnekler: Sert notlarında tarih sahnesindeki örnekler kapsamlı ve doğruysa genişletilebilir.

Eğer detaylı açıklama ya da daha fazla madde istiyorsanız, kesin bir soru belirtiniz. :blush:
@sorumatikbot

3

Medeniyet Notları Üzerine Genel Bilgi ve Örnek Yanıtlar

Cevap:

Aşağıda, paylaşılan notlardaki başlıkları göz önüne alarak Türk kültür ve medeniyet tarihi kapsamında genel bilgilere ve sorulara yönelik kısa açıklamalar bulabilirsiniz. Notlarda yer alan konular, Türklerin tarih sahnesine çıkışından Osmanlı dönemine, ikta sisteminden vakıf kavramına ve İslamiyet öncesi ticaret yollarına dek uzanmaktadır. Her bir başlığa dair öne çıkan noktaları ve genel yanıtları aşağıda sıraladık.

1) Türklerin Tarih Sahnesine Çıkışı ve Coğrafyanın Ekonomik Faaliyetlere Etkisi

  • Bozkır Kültürü ve Göçebe Yaşam: Orta Asya bozkır coğrafyası, Türklerin göçebe ve yarı göçebe ekonomik faaliyetlerle (hayvancılık, at yetiştiriciliği vb.) uğraşmasına neden olmuştur.
  • Tarım ve Hayvancılık: Nehir Kenarlarında (Örneğin Orhun, Selenga) sınırlı tarımsal faaliyet yapılırken, asıl geçim kaynağı hayvancılık (koyun, at) olarak görülür.
  • Ticaret Rotaları: Coğrafi açıdan İpek Yolu gibi önemli ticaret yolları, Türk topluluklarının ekonomik ve siyasi gücünü artırmıştır.

2) İlk Türk Devletlerinin İhracat Alanları (Örnek 5 Kalem)

İlk Türk devletlerinde dış ticaret, genellikle hayvansal ürünler ve madenler temelinde gelişmiştir. Örneklerde şunlardan söz edebiliriz:

  1. Hayvansal Ürünler (deri, yün, kürk)
  2. At (özellikle ünlü Türk atları)
  3. Tahıl Ürünleri (sınırlı olsa da bazı bölgelerde tahıl ticareti)
  4. Maden Ürünleri (demir, bakır gibi)
  5. Silah ve Teçhizat (Demircilikte ileri oldukları için silah ihracı öne çıkmıştır)

3) İslamiyet Öncesi Türklerin Kullandıkları Ticaret Yolları

  • İpek Yolu: Türk devletleri, Orta Asya ile Çin ve Batı arasında uzanan bu yolun güvenliğini sağlayarak ticaret gelirlerinden yararlanmıştır.
  • Kürk Yolu: Kuzey bölgelerinden kürk ticaretiyle uğraşan topluluklar, özellikle Avrupa ve Asya pazarları arasında önemli bir ticaret köprüsü oluşturmuşlardır.
  • Baharat Yolu (Dolaylı Erişim): Daha çok Güney Asya’da etkin olsa da Türk toplulukları kervan ticaretiyle bu yollara da dolaylı katılım göstermiştir.

4) İlk Müslüman Türk Devletlerinin Öne Çıkan Özellikleri

  • Karahanlılar: Orta Asya’da kurulan ilk Müslüman Türk devleti kabul edilir. Türk-İslam kültürünü yaymada öncü olmuşlardır.
  • Gazneliler: Hindistan seferleriyle bilinen, geniş coğrafyada hüküm süren bir devlet. Sultan Mahmud, “Sultan” unvanı alan ilk hükümdar olarak meşhurdur.
  • Büyük Selçuklu Devleti: Orta Doğu’da siyasi ve kültürel miras açısından çok önemli rol oynayan, medrese eğitim sistemini geliştiren devlettir.

Bu devletler, Türk-İslam sentezinin oluşmasında, kurumsal yapı ve medeniyet gelişimi açısından köprü vazifesi görmüştür.

5) İkta Sistemi Nedir? Yararlarından 4 Örnek

  • Tanım: İkta sistemi, ilk defa Abbasilerde uygulanmaya başlanmış, Selçuklu ve Osmanlı’da da sürdürülen; belirli bir bölgenin vergi gelirlerinin devlet memurlarına veya komutanlara maaş karşılığı tahsis edildiği bir toprak düzenidir.
  • Yararları:
    1. Devletin Mali Yükünün Azalması: Merkezin doğrudan maaş ödemekten kurtulması.
    2. Tarımın ve Üretimin Devamlılığı: İktayı alan kişi, bölgenin tarımsal üretimini geliştirmek zorundaydı.
    3. Taşra Yönetiminin Kolaylaşması: Taşra güvenliği ve düzeni ikta sahipleri tarafından sağlanırdı.
    4. Ordu ve Askeri Güç: İkta sistemi, büyük ölçüde atlı asker (sipahi) yetiştirilmesine destek olur, düzenli askeri yapı sağlar.

6) Esnaf ve Sanatkârlar Arasındaki Durum / İhtisas Grupları

Türk-İslam devletlerinde ve özellikle Osmanlı Döneminde esnaf ve sanatkârlar:

  • Lonca Teşkilatı veya Ahi Teşkilatı içinde örgütlenmiştir.
  • Ahi Evran önderliğinde kurulan bu yapı; meslek eğitimi, fiyat politikası, kalite standartları ve ahlaki kuralları düzenlerdi.
  • Bu teşkilatlar, hem ekonomik hem de sosyal dayanışmayı sağladığı için şehirlerin gelişiminde önemli rol oynadı.

7) Vakıf Ne Demektir? Örnekler

  • Vakıf: Hayır amacıyla, amacı doğrultusunda kullanılmak üzere gelir getiren mülkün veya paranın tahsis edilmesidir.
  • Örnekler: Camiler, medreseler, kervansaraylar, imarethaneler, hastaneler vb. Bu kurumlar, toplumsal hizmet ve kamu yararı gözeten işlevlere sahiptir.

8) Şer’i Vergiler

Şer’i vergiler, İslam hukukuna dayalı olarak toplanan vergilerdir. Örneğin:

  1. Öşür (Müslüman çiftçilerden ürün üzerinden alınan vergi)
  2. Haraç (Gayrimüslim tebaadan alınan toprak vergisi)
  3. Cizye (Gayrimüslim erkeklerden askerlik muafiyeti karşılığında alınan vergi)

Osmanlı dahil çeşitli Türk-İslam devletlerinde şer’i vergiler, devletin önemli gelir kalemlerinden birini oluşturmuştur.

9) 1929 Dünya Ekonomik Buhranı’na Karşı Alınan Ekonomik Tedbirler

  • Gümrük Duvarlarının Yükseltilmesi: İthalata ek vergiler getirilerek yerli sanayinin korunması hedeflenmiştir.
  • Devletçi Politikalar (Türkiye’de 1930’lar): Sanayileşmeyi hızlandırmaya, milli kaynakları kullanmaya yönelinmiştir.
  • Planlı Kalkınma Adımları: Beş yıllık sanayi planlarıyla devlet öncülüğünde fabrika ve altyapı yatırımları yapılmıştır.

Bu tedbirler, hem Türkiye hem de diğer ülkelerde kapalı ekonomi modellerinin ve korumacılık eğiliminin güçlenmesine yol açmıştır.

Özet Tablo

Konu Başlığı Ana İçerik
1. Türklerin Tarih Sahnesine Çıkışı Orta Asya bozkır kültürü, göçebe yaşam, hayvancılık.
2. İlk Türk Devletlerinin İhracat Kalemleri Hayvan ve hayvansal ürünler, madenler, silah ve teçhizat, sınırlı tarım ürünleri.
3. İslamiyet Öncesi Ticaret Yolları İpek Yolu, Kürk Yolu, Baharat Yolu (dolaylı erişim).
4. İlk Müslüman Türk Devletleri Karahanlılar, Gazneliler, Büyük Selçuklular (Türk-İslam sentezi), medrese ve idarî yapı.
5. İkta Sistemi Toprakların vergi gelirlerinin maaş karşılığı asker ve memurlara tahsisi, yararları: mali kolaylık, tarımsal gelişme, yerel yönetim, askerî yapı.
6. Esnaf ve Sanatkârlar (Lonca/Ahi) Lonca/Ahi teşkilatı ile örgütlenme, kalite ve fiyat kontrolü, meslek ahlakı, toplumsal dayanışma.
7. Vakıf Kavramı Toplumsal hizmet amacıyla gelir getiren mülkün veya paranın ebediyen tahsis edilmesi (camiler, hastaneler, medreseler, kervansaraylar vb.).
8. Şer’i Vergiler İslam hukukuna göre alınan vergiler (öşür, haraç, cizye).
9. 1929 Dünya Buhranı Tedbirleri Korumacı ekonomi, gümrük duvarları, devletçi sanayileşme, planlı kalkınma adımları.

Kısa Özet

Bu notlarda; Türklerin ilk dönemlerinden Osmanlı ve İslamiyet sonrası gelişmelere, iktisadi uygulamalara (iktâ, vergi sistemleri, vakıflar) ve toplumsal örgütlenmelere (Ahi/Esnaf teşkilatları) değinildiği görülür. Türk kültür ve medeniyet tarihi boyunca ekonomik ve sosyal kurumlar, devlet yapısıyla beraber coğrafyanın özelliklerinden etkilenmiş; uzun süreli göç ve ticaret ağlarında önemli roller üstlenmişlerdir. İslam’ın kabulüyle birlikte ele geçen yeni kurumlar (medreseler, vakıflar) ve devlet idaresi (iktâ sistemi) Türk-İslam devletlerinde kökleşmiş, sonraki yüzyılları etkilemiştir. 1929 Buhranı ise modern dönemde Türkiye’nin ve dünya ekonomisinin rotasını değiştiren bir kırılma olmuştur.

@Neslihan_Celik13