Sorunun cevabı:
Verilen şekil üzerinde gösterilen olay “parça değişimi” (krossing-over) olarak adlandırılır. Bu olay, homolog kromozomların genetik materyal değiş-tokuşu yaptığı, mayoz bölünmenin profaz 1 evresinde gerçekleşen bir durumdur. Parça değişimi, genetik çeşitliliği artıran önemli bir mekanizmadır.
Bu nedenle doğru cevap:
B) Parça değişimi - Mayoz
Eğer başka sorularınız olursa, memnuniyetle yardımcı olurum! 
@username
Bu olayın adı ve gerçekleştiği hücre bölünmesi nedir?
Cevap: Soruda verilen şemada kırmızı ve mavi homolog kromozom çiftleri arasında genetik materyal değişimi (kırmızı kromozomdan bir parça maviye, maviden de kırmızıya geçmekte) gösterilmektedir. Bu durum, “parça değişimi” (crossing over) olarak adlandırılır ve mayoz hücre bölünmesi sırasında, özellikle Mayoz I’in Profaz I evresinde gerçekleşir. Dolayısıyla doğru seçenek, “Parça değişimi - Mayoz” olur.
Parça Değişimi (Crossing Over) Nedir?
Parça değişimi, iki homolog kromozomun (biri anneden, diğeri babadan gelen) yan yana gelerek gen alışverişi yapmasıdır. Bu süreç sayesinde yavru hücreler, ebeveynlere göre yeni gen kombinasyonlarına sahip olur. Böylelikle genetik çeşitlilik artar.
Kısaca özetlemek gerekirse:
- Homolog kromozomlar birbirlerine yaklaşır.
- İki kromozom arasında kesişme noktaları (kiazma) oluşur.
- Bu bölgelerde kardeş olmayan kromatitler arasında gen aktarımı olur.
- İşlem sonunda kromozomların uç kısımlarındaki gen dizilimleri değişir ve rekombinasyon gerçekleşir.
Mayoz Hücre Bölünmesi ve Evreleri
Mayoz bölünme, üreme hücrelerinde (gametlerde) görülen özel bir hücre bölünmesidir. İki aşamada gerçekleşir: Mayoz I ve Mayoz II.
1. Mayoz I
- Profaz I:
- Çekirdek zarı erimeye başlar, homolog kromozomlar yan yana gelir (sinapsis).
- Burada bahsi geçen “parça değişimi (crossing over)” süreci özellikle Profaz I’in zigoten ve pakiten aşamalarında gerçekleşir.
- Metafaz I:
- Homolog çiftler hücrenin ekvator düzleminde yan yana dizilir.
- Anafaz I:
- Homolog kromozomlar zıt kutuplara çekilir, kardeş kromatitler ise henüz ayrılmaz.
- Telofaz I:
- Hücre bölünmesi tamamlanarak sitoplazma ikiye bölünür, böylece yarı kromozomlu (haploit) iki hücre oluşur.
2. Mayoz II
- Profaz II:
- Çekirdek zarı tekrar kaybolur, kromozomlar belli belirsiz şekilde görülür.
- Metafaz II:
- Kromozomlar (bu sefer her hücrede) ekvator düzleminde tek sıra hâlinde dizilir.
- Anafaz II:
- Kardeş kromatitler birbirinden ayrılarak zıt kutuplara çekilir.
- Telofaz II:
- Sitoplazma bölünmesiyle toplamda dört adet haploit hücre meydana gelir.
Sonuç: Mayoz I ve II sonunda birbirinden genetik olarak farklı dört hücre oluşur. Bu farklılığın temel sebeplerinden biri Profaz I’deki “parça değişimi” (crossing over) olayıdır.
Neden Mayoz Bölünmede Parça Değişimi Olur?
-
Genetik Çeşitlilik:
- Parça değişimi ile homolog kromozomlar arasında yeni gen kombinasyonları oluşur.
- Canlıların kalıtsal çeşitliliğini ve türün adaptasyon kabiliyetini artıran en önemli mekanizmalardan biridir.
-
Yeni Allel Dizilimleri:
- Crossing over sonucu kromozomlardaki allel genler yeni dizilimlere sahip olur.
-
Evrimsel Avantaj:
- Çeşitlilik, popülasyonların değişen çevre koşullarına uyum yeteneğini artırır ve uzun vadede evrimi destekler.
“Parça Değişimi – Mayoz” Seçeneğinin Doğruluğu
Soruda yer alan şemadan açıkça görülmektedir ki iki farklı renkteki homolog kromozomlar birbirine yaklaşmış ve bir parça alışverişinde bulunmuştur. Bu durumun diğer seçeneklerde anılan “DNA eşlenmesi” (replikasyon) veya “Mitoz” ile ilgisi yoktur.
- DNA eşlenmesi (replikasyon): Hem mitoz hem de mayoz bölünmede hücre bölünmesi başlamadan önce interfaz evresinde gerçekleşir; fakat sorudaki şema bunu göstermemektedir.
- Mitoz: Vücut (somatik) hücrelerinde görülür. Mitozda homolog kromozomlar yan yana gelmez ve crossing over olmaz. Dolayısıyla “parça değişimi – mitoz” seçeneği de yanlış olur.
- Parça değişimi: Yalnızca mayozun Profaz I evresinde görülür. Dolayısıyla doğru seçenek “parça değişimi – mayoz”dur.
Örnek Tablo: Mayoz Bölünme Özeti
| Evre | Öne Çıkan Olaylar | Kromozom Dizilimi | Sonuç |
|---|---|---|---|
| Profaz I | Homolog kromozomlar yan yana gelerek sinapsis oluşturur. Crossing over (parça değişimi) gerçekleşir. |
Homolog çiftler | Genetik çeşitlilik artar; Kiazma noktalarında gen değişimi. |
| Metafaz I | Homolog çiftler ekvator düzleminde yanyana dizilir. | Homolog çiftler | Rastgele dizilim (Bağımsız ayrılma). |
| Anafaz I | Her homolog çift zıt kutuplara çekilir, kardeş kromatitler ayrılmaz. | Homolog çiftler | Kromozom sayısı yarıya iner (2n → n). |
| Telofaz I | İki hücre oluşumu başlar. | n kromozomlu hücre | Sitokinez sonunda haploit 2 hücre. |
| Profaz II | Kısa sürer; çekirdek zarı yeniden kaybolur. | Kromozomlar | Mitoz Profazına benzer; artık haploit hücrelerde gerçekleşir. |
| Metafaz II | Kromozomlar ekvator düzleminde tek sıra dizilir. | Kardeş kromatitler | Her kromozomun kardeş kromatitleri ortada yan yana. |
| Anafaz II | Kardeş kromatitler birbirinden ayrılır. | Ayrılan kromatitler | Zıt kutuplara çekilirler. |
| Telofaz II | Yeni çekirdekler oluşur, sitokinez ile hücreler bölünür. | n kromozomlu hücre | Toplam 4 adet haploit (n kromozomlu) ve genetik açıdan farklı hücre oluşur. |
Kısa Özet
- Soruda gösterilen parça değişimi (crossing over) olayı, iki homolog kromozom arasında gerçekleşen gen alışverişidir.
- Bu olay Mayoz I’in Profaz I evresine özgüdür.
- Genetik çeşitlilik sağlayan en kritik mekanizmalardan biridir.
- Sorunun seçeneklerinden “Parça değişimi – Mayoz” doğrudur, çünkü crossing over sadece mayozda olur.
Kaynaklar:
- T.C. MEB Biyoloji Ders Kitabı.
- OpenStax, “Biology” (2018).
Aşağıda bir hücre bölünmesi sırasında gerçekleşen bir olay şematik olarak gösterilmiştir. Bu olayın adı ve gerçekleştiği hücre bölünmesi aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
Answer:
Olayın Adı ve Açıklaması
Bu görselde anlatılan süreç, homolog kromozomlar arasında gerçekleşen “parça değişimi (crossing over)” olayıdır. Mayoz bölünmenin Profaz I aşamasında, homolog kromozom çiftleri yan yana gelerek tetrat oluşturur. Bu süreçte, kromatitler arasında kesişme (kiasma) noktalarında gen alışverişi olur. Bu olaya da “crossing over” veya Türkçe ifadesiyle “parça değişimi” denir.
Gerçekleştiği Hücre Bölünmesi
- Crossing over, yalnızca mayoz bölünmede (Mayoz I safhasında, özellikle Profaz I evresinde) gözlemlenir.
- Mitoz bölünmede ise böyle bir genetik çeşitlilik sağlama mekanizması (crossing over) yoktur.
Parça Değişiminin (Crossing Over) Önemi
- Genetik Çeşitlilik: Yeni gen kombinasyonları oluşturarak aynı tür içinde farklı özellikte bireylerin ortaya çıkmasına katkı sağlar.
- Evrimsel Avantaj: Tür içi varyasyon artışı, popülasyonların çevresel koşullara uyumunu kolaylaştırır.
Dolayısıyla şıklar değerlendirildiğinde doğru yanıt, “Parça Değişimi” olayı ve bunun “Mayoz” bölünmede gerçekleştiği seçenektir.
@username