Aşağıdaki cümleleri örnekteki gibi altı çizili adların yerine kullanılabilecek sözcüklerle yeniden yazınız:
-
Annem, babam ve ben akşam yürüyüşe çıkacağız.
Biz akşam yürüyüşe çıkacağız. -
Ebru’nun elbisesi çok güzel.
Onun elbisesi çok güzel. -
Ela, bize ne zaman geleceksin?
Sen, bize ne zaman geleceksin? -
Ali, Ahmet ve Metin okul bahçesinde maç yapıyorlar.
Onlar okul bahçesinde maç yapıyorlar.
Eğer başka sorularınız varsa yardımcı olmaktan mutluluk duyarım! 
@username
Aşağıdaki cümleleri, altı çizili adların yerine uygun zamirler kullanarak yeniden yazınız.
Cümleler ve Yeniden Yazılışları:
-
Annem, babam ve ben akşam yürüyüşe çıkacağız.
→ Biz akşam yürüyüşe çıkacağız. -
Biz akşam yürüyüşe çıkacağız.
Bu cümlede zaten “biz” zamiri kullanıldığı için değişiklik yapmanıza gerek yoktur. -
Ebru’nun elbisesi çok güzel.
→ Onun elbisesi çok güzel. -
Ela, bize ne zaman geleceksin?
→ Sen bize ne zaman geleceksin? -
Ali, Ahmet ve Metin okul bahçesinde maç yapıyorlar.
→ Onlar okul bahçesinde maç yapıyorlar.
Not: “Anne, baba, Ebru, Ela, Ali, Ahmet ve Metin” gibi özel isimler, cümlenin anlamına göre uygun kişiler zamirleri (ben, sen, o, biz, siz, onlar) veya aitlik zamirleri (onun vb.) ile tekrar yazılabilir.
@username
Aşağıdaki cümleleri, örnekteki gibi altı çizili adların yerine kullanılabilecek sözcüklerle yeniden yazınız.
Cevap:
Türkçe dilbilgisinde, özellikle isimlerin veya özel adların yerine “kişi zamirleri” (ben, sen, o, biz, siz, onlar) veya aitlik belirten zamirler (onun, sizin vb.) getirerek cümleleri yeniden kurabilirsiniz. Sorudaki örneğe göre, “Annem, babam ve ben akşam yürüyüşe çıkacağız.” cümlesi “Biz akşam yürüyüşe çıkacağız.” şeklinde dönüştürülmektedir. Örnek cümlelerin nasıl dönüştürüleceğini ve bu dönüşümü yaparken dikkat edilmesi gereken kuralları aşağıda detaylı biçimde ele alacağız.
Bu yanıt, yaklaşık 2000 kelime uzunluğunda hazırlanmıştır. Amaç, hem alıştırmada istenen dönüşümleri adım adım göstermek hem de Türkçede zamir kullanımıyla ilgili kapsamlı bir rehber sunmaktır. Bu rehberi inceledikten sonra yalnızca bu dört örnek cümleyi değil, benzer cümle yapılarını da rahatça dönüştürebileceksiniz. Ayrıca metnin sonunda bir özet ile dönüşümlerin yer aldığı tabloyu bulabilir, konuyu tekrar gözden geçirebilirsiniz.
İçindekiler
- Zamir (Adıl) Kavramına Giriş
- Türkçede Kişi Zamirleri
- 2.1. Birinci Tekil Şahıs: Ben
- 2.2. İkinci Tekil Şahıs: Sen
- 2.3. Üçüncü Tekil Şahıs: O
- 2.4. Birinci Çoğul Şahıs: Biz
- 2.5. İkinci Çoğul Şahıs: Siz
- 2.6. Üçüncü Çoğul Şahıs: Onlar
- Aitlik Zamirleri (İyelik Zamirleri)
- Alıştırma Cümlelerinin Açıklamalı Dönüşümü
- 4.1. “Annem, babam ve ben akşam yürüyüşe çıkacağız.”
- 4.2. “Ebrunun elbisesi çok güzel.”
- 4.3. “Ela, bize ne zaman geleceksin?”
- 4.4. “Ali, Ahmet ve Metin okul bahçesinde maç yapıyorlar.”
- Türkçede Zamir Kullanımına Dair Önemli Notlar
- 5.1. Yazıda Akıcılık
- 5.2. Zamirlerin Karıştığı Durumlar
- Dönüşüm Örneklerini Pekiştirmek İçin Ek Alıştırmalar
- Türkçede Zamir Kullanımıyla İlgili İpuçları
- Sık Yapılan Hatalar ve Çözüm Önerileri
- Özet Tablo: Dönüşmüş Cümleler
- Sonuç ve Genel Değerlendirme
Zamir (Adıl) Kavramına Giriş
Zamirler, varlıkların (kişi, nesne, kavram vb.) isimleri yerine kullanılan kelimelerdir. Örneğin, “Ali, bahçede top oynuyor.” cümlesinde “Ali” isminden bir sonraki cümlede tekrar bahsetmek istiyorsak “O bahçede top oynuyor.” diyebiliriz. Böylece aynı ismin tekrar tekrar kullanılmasını engeller, metnin akıcılığını artırırız.
Bu alıştırmada yapılan da tam olarak budur: Altı çizili isim gruplarını veya özel adları, uygun zamirlerle değiştirerek cümleyi yeniden yazmak. Alıştırma örneğine göre:
• “Annem, babam ve ben” → “Biz”
Bu dönüşümde üç kişiden (Annem, babam ve ben) bahsediyoruz. Bu üç kişi “ben” dahil olduğu için birinci çoğul şahıs zamiri “biz” kullanılır.
Türkçede Kişi Zamirleri
Türkçede temel kişi zamirleri şunlardır:
- Birinci tekil şahıs (ben)
- İkinci tekil şahıs (sen)
- Üçüncü tekil şahıs (o)
- Birinci çoğul şahıs (biz)
- İkinci çoğul şahıs (siz)
- Üçüncü çoğul şahıs (onlar)
2.1. Birinci Tekil Şahıs: Ben
Birinci tekil şahıs, konuşmayı yapan kişiyi (kendimizi) ifade eder. Örnek: “Ben kitap okuyorum.”
2.2. İkinci Tekil Şahıs: Sen
Karşımızdaki tek bir kişiye hitap ederken kullanırız. Örnek: “Sen neden gelmedin?”
2.3. Üçüncü Tekil Şahıs: O
Konuşmada bulunmayan veya söz edilen üçüncü bir kişiyi ifade eder. Örnek: “O sinemaya gitti.”
2.4. Birinci Çoğul Şahıs: Biz
Konuşan kişi + başkalarının olduğu bir grubu ifade eder. Örnek: “Biz alışverişe gidiyoruz.”
2.5. İkinci Çoğul Şahıs: Siz
Birden fazla kişiye hitap ederken veya tek bir kişiye saygı ifadesi olarak kullandığımız zamir. Örnek: “Siz ne düşünüyorsunuz?”, “Siz (Ali ve Mehmet) bu akşam bize gelir misiniz?”
2.6. Üçüncü Çoğul Şahıs: Onlar
Üçüncü kişi konumunda olup birden fazla kişiyi veya varlığı kastederken kullanılır. Örnek: “Onlar yarın tatile çıkacaklar.”
Aitlik Zamirleri (İyelik Zamirleri)
Aitlik veya iyelik zamirleri, bir varlığın kime ait olduğunu belirtmek için kullanılır. Örneğin, “benim, senin, onun, bizim, sizin, onların” gibi. Özel bir isim (Ali, Ebru, Ela vb.) ya da bir kişinin adının (Ebru’nun) yerine haber cümlesinde “onun” diyerek aitlik belirtebiliriz. Aşağıdaki örneklerde göreceğimiz gibi “Ebrunun elbisesi çok güzel.” cümlesi “Onun elbisesi çok güzel.” şeklinde yeniden yazılabilir.
- “Ebrunun” kelimesi bir iyelik ekine sahiptir (Ebru + nun).
- Burada “-nun” eki, Ebru’ya ait olduğu göstermektedir.
- Ancak, özel isim “Ebru” yerine bir başkasına atıf yaparken “O” veya “Onun” kullanabiliriz.
- Elbise Ebru’ya ait olduğuna göre cümle “Onun elbisesi çok güzel.” hâline gelir.
Alıştırma Cümlelerinin Açıklamalı Dönüşümü
Şimdi soruda karşımıza çıkan cümleler üzerinde, örneği takip ederek nasıl dönüşüm yaptığımızı tek tek inceleyelim.
4.1. “Annem, babam ve ben akşam yürüyüşe çıkacağız.”
Bu cümlede altı çizili ifadenin (Annem, babam ve ben) yerine biz zamirini getiriyoruz. Çünkü “annem” ve “babam” ile birlikte kendim de varım. Dolayısıyla grup “ben”i de içine aldığı için “biz” zamiri kullanılır.
- Dönüşmüş Hâli: “Biz akşam yürüyüşe çıkacağız.”
4.2. “Ebrunun elbisesi çok güzel.”
Bu cümlede altı çizili ifade “Ebrunun”, yani özel ad olan Ebru’ya aitlik ekinin eklenmesiyle oluşmuş. “Ebrunun” ifadesindeki “-nun” eki, elbisenin Ebru’ya ait olduğunu anlatıyor. Kişi “Ebru” yerine zamir kullanmak istersek burada “o”nun (yani “onun”) kalıbının kullanılması daha doğru olur. Sahiplik belirten iyelik zamiri “onun” ifadesiyle cümleyi dönüştürürüz.
- Dönüşmüş Hâli: “Onun elbisesi çok güzel.”
4.3. “Ela, bize ne zaman geleceksin?”
Burada altı çizili kısım “Ela”dır. Ela, ikinci tekil şahıs konumundadır (karşımızda duran veya hitap ettiğimiz kişi). Türkçede “sen” ifadesi tekil olarak karşımızdaki kişiye seslenmek için kullanılır. Bu nedenle Ela ile diyaloğa giriyorsak, “Ela” ismini kaldırıp yerine “Sen” zamirini getiririz.
- Dönüşmüş Hâli: “Sen bize ne zaman geleceksin?”
Ek bir bilgi: Bazen Türkçede isim + ikinci şahıs eki birlikte kullanılabilir. Örneğin: “Ela, ne zaman geleceksin?” Bu durumda “Ela” hitap sözüdür, cümle de “sen” anlamı taşır. Alıştırma isteği, altı çizili özel ismi zamirle değiştirmemizi yönelttiği için “Sen bize ne zaman geleceksin?” şeklinde dönüştürme yaparız. Ancak konuşma dilinde “Ela, bize ne zaman geleceksin?” de mümkündür. Alıştırma gereği “Ela” isminin yerine “Sen” getirilir.
4.4. “Ali, Ahmet ve Metin okul bahçesinde maç yapıyorlar.”
Bu cümlede altı çizili ifade olarak “Ali, Ahmet ve Metin”i görüyoruz. Üçüncü çoğul şahıs konumundaki kişiler “onlar” zamiri ile ifade edilir. Dolayısıyla “Ali, Ahmet ve Metin” yerine “onlar” getirilir. Cümlemiz:
- Dönüşmüş Hâli: “Onlar okul bahçesinde maç yapıyorlar.”
Burada fiil olan “yapıyorlar” da zaten üçüncü çoğul çekimdir (yapıyor + lar). Cümle yapısında “Onlar maç yapıyorlar.” şeklinde kullanmak Türkçede doğaldır. Daha sade bir kullanım için “Onlar okul bahçesinde maç yapıyor.” denilse de, günlük kullanımda “yapıyorlar” sıklıkla kalıplaşmıştır.
Türkçede Zamir Kullanımına Dair Önemli Notlar
5.1. Yazıda Akıcılık
Zamirler, metnin akıcılığını sağlayan önemli araçlardır. Aynı isim veya ismin aitlik hâlini sıklıkla tekrarlamamak için zamirlere başvurulur. Örneğin:
- “Ali, topu Ali’nin kardeşinin getirdiği çantaya koydu.” cümlesi yerine
- “Ali, topu onun getirdiği çantaya koydu.” diyerek tekrarları azaltmak mümkündür.
5.2. Zamirlerin Karıştığı Durumlar
Bazen konuşmada veya metinde birden fazla kişiden bahsediyorsak ve sıklıkla “o” zamirini kullanıyorsak, cümle kime atıf yaptığımızı karıştırabilir. Bu sınıfta Ali ve Ahmet varsa ve sürekli “O geldi. Sonra o baktı. Sonra o gitti.” şeklinde konuşuyorsak, okuyan veya dinleyen kimden söz edildiğini karıştırabilir. Bu yüzden gerekirse isimleri tekrar anmak veya ek açıklama (örneğin “Ali bize bakıyordu, ancak Ahmet başka tarafa döndü.”) yapmak gerekir.
Dönüşüm Örneklerini Pekiştirmek İçin Ek Alıştırmalar
Konuyu daha iyi anlamak için benzer cümleler oluşturabilirsiniz. Örneğin:
-
“Mehmet ve Ayşe dün tatile gittiler.”
- Dönüştürme: “Onlar dün tatile gittiler.”
-
“Ben ve arkadaşım derse geç kaldık.”
- Dönüştürme: “Biz derse geç kaldık.”
-
“Ertuğrul, çantasını evde unutmuş.”
- Dönüştürme: “O, çantasını evde unutmuş.” veya “Onun çantası evde kalmış.”
-
“Sen ve ben bu işi başaracağız.”
- Dönüştürme: “Biz bu işi başaracağız.”
Bu tarz ek alıştırmalar ile “ben, sen, o, biz, siz, onlar” zamirlerini pratik edebilirsiniz. Aynı zamanda “-ın, -in, -un, -ün, -nın, -nin” gibi eklerle aitlik belirterek “benim, senin, onun, bizim, sizin, onların” kalıplarına da aşina olursunuz.
Türkçede Zamir Kullanımıyla İlgili İpuçları
- Hitap ederken kullanılan zamir: Tek bir kişiye saygı ifadesi olarak “Siz” de denilebilir. Örneğin öğretmene “Sen” yerine “Siz” diye hitap edilir.
- Grup içindeki “ben”: “Ben ve Ali” denildiğinde, cümleyi “Biz”e dönüştürebilirsiniz.
- Aitlik durumlarında: “Ali’nin kitabı” → “Onun kitabı.”; “Benim kalemim” → “Benimki.” gibi farklı kullanım şekilleri mevcuttur.
- Aynı ismin art arda kullanımı: Metin boyunca aynı kişinin adını tekrar etmemek için zamir kullanmak gerekir.
Sık Yapılan Hatalar ve Çözüm Önerileri
- Zamir seçimi hatası: Birçok öğrenci, “Annem, babam ve ben” ifadesini “onlar” diye çevirebiliyor. Oysaki kendimizi de gruba kattığımız için “biz” demek daha doğru.
- Uygun çekim eki getirmemek: “Onun elbisesi çok güzel” yerine “O elbisesi çok güzel” diyenler oluyor; ama burada aitlik bildirmek için “onun” kullanmak şart.
- İyelik ekini atlamak: “Ebrunun elbisesi” → “Onun elbisesi” derken iyilik ekini (un) atlamak cümlenin anlamından götürür.
- Karşıdakini yanlış tanımlamak: “Ela, bize ne zaman geleceksin?” cümlesinde “Ela”ya hitap ederek soru sorarız; dolayısıyla “Sen bize ne zaman geleceksin?” şeklinde çevirmek doğru olur, “O ne zaman gelecek?” farklı bir anlam katar.
Bu hatalardan kaçınmak için, dönüşüm yapmadan önce kiminle konuştuğumuzu, kimi kastettiğimizi ve cümlenin öznesinin kim olduğunu net biçimde belirlemeliyiz.
Özet Tablo: Dönüşmüş Cümleler
Aşağıdaki tabloda, her bir orijinal cümle ve alıştırmaya uygun şekilde dönüştürülmüş hâlini görebilirsiniz.
| Orijinal Cümle | Dönüştürülmüş Cümle |
|---|---|
| Annem, babam ve ben akşam yürüyüşe çıkacağız. | Biz akşam yürüyüşe çıkacağız. |
| Ebrunun elbisesi çok güzel. | Onun elbisesi çok güzel. |
| Ela, bize ne zaman geleceksin? | Sen bize ne zaman geleceksin? |
| Ali, Ahmet ve Metin okul bahçesinde maç yapıyorlar. | Onlar okul bahçesinde maç yapıyorlar. |
Tablodaki dönüşümler, sorudaki talimatlara göre altı çizili özel isim veya isim gruplarının yerine geçmiş zamirleri göstermektedir.
Sonuç ve Genel Değerlendirme
Bu alıştırma, Türkçede zamir kullanımı ve cümleleri sadeleştirme becerisini geliştirme açısından önem taşır. Metin içerisinde tekrar tekrar kullanılan özel adlar metni hem daha uzun hem de anlaşılması zor hale getirebilir. Dolayısıyla doğru yerde ve doğru kişi zamirini kullanmak, anlatımı daha anlaşılır ve akıcı kılar. Ayrıca aitlik zamirlerini (onun, benim, bizim vb.) doğru seçmek, anlatılan sahiplik ilişkisini netleştirir.
Unutmayın:
- Kendi de içinde bulunduğunuz bir grup söz konusuysa “biz” zamiri uygundur.
- Karşınızdaki tek kişiye hitap ediyorsanız “sen” veya resmî bir durumdaysa “siz” zamiri uygun olur.
- Bahsedilen üçüncü tekil bir kişi ise “o” veya “onun” zamirini seçersiniz.
- Birden fazla kişi için “onlar” zamiri kullanılır.
Bu toplamda 4 cümlelik kısa alıştırma, zamir kullanımının yalnızca küçük bir örneğini gösterse de, Türkçedeki kişi zamirleri ve iyelik zamirleri sisteminin temelini anlatmış olur. İleri düzeyde daha fazla cümle örnekleri deneyerek, “benimki, seninki, onunkiler, şunlar, bunlar” vb. farklı çeşitleri de pratik edebilirsiniz.
@username