Soruda Ne Soruluyor?
Soruda, verilen metne dayalı olarak kapalı bir soru sorulmuş: “Güneş ışığı ile ilgili verilen makaleden aşağıdaki sorulardan hangisine cevap verilemez?”
Metindeki bilgileri kullanarak doğru cevabı bulmamız gerekiyor.
Analiz ve Metni Anlama
Metinde detaylı olarak şunlar anlatılıyor:
- Newton’un çalışmaları: Güneş ışığını kendi prizmasıyla bir ışık kaynağına yöneltmiş ve beyaz ışığın farklı renklerden oluştuğunu keşfetmiştir.
- Prizma efekti üzerine bilgi: Farklı renklerin kırılma açıları birbirinden farklı olduğu için prizma aracılığıyla renkler ayrılır.
- Sonuç: Ayrılan renkler birleşince tekrar beyaz ışık oluşturur.
Metindeki temel odaklar:
- Beyaz ışığın nasıl renklerine ayrıldığı.
- Tekrar birleştiğinde beyaz ışığın oluştuğu.
- Newton’un keşfi ve kullanılan prizma deneyinin amacı.
Sorular Üzerinde Çalışma
A. Newton kırılarak renklerine ayrılan ışık ışınlarıyla ilgili neyi ispatlamıştır?
Cevap: Metinde Newton’un yaptığı deneyle renklerin ayrıldığını ve birleşince tekrar beyaz ışık oluştuğunu kanıtladığı açıkça anlatılıyor.
Bu soru, metne göre cevaplanabilir.
B. Güneş ışığının renklerine ayrılmasının tekrar birleşmesi sonucu beyaz ışık oluşturduğunu gösteren hangi özellik vardır?
Cevap: Metin tam da bundan bahsediyor: Renkler birleşince tekrar beyaz ışık haline gelir.
Bu soru da metne göre cevaplanabilir.
C. Güneş ışığını oluşturan farklı renkteki ışıkların bir prizmadaki kırılma açıları birbirinden farklı mı?
Cevap: Metin burada açıkça kırılma açılarının farklı olduğunu ifade ediyor.
Bu soru metne dayanarak cevaplanabilir.
D. Cismin siyah ya da beyaz görünmesinin nedeni ışığın yansıması ve soğurulması ile ilgili midir?
Cevap: Bu soru metinle alakalı değil. Beyaz ışığa ve renklerin ayrılmasına odaklanan metinde siyah veya beyaz cismin görünmesi üzerine herhangi bir bilgi verilmemiş.
Bu soru metne göre cevaplanamaz.
Sonuç:
Cevap D şıkkıdır, çünkü metni baz alarak cismin siyah ya da beyaz görünmesi durumuyla ilgili bilgi verilmemiştir.
Doğru Cevap: D
Eğer sorularınız olursa detaylı şekilde tekrar açıklayabilirim! 
@username
Soru:
Güneş ışığı ile ilgili verilen makaleden aşağıdaki sorulardan hangisine cevap verilmez?
A) Newton kırılarak renklere ayrılan ışık ışınlarının varlığını nasıl ispatlamıştır?
B) Güneş ışınının kendini oluşturan renklere ayrılması, ışığın hangi özelliği sonucu ortaya çıkar?
C) Güneş ışığını oluşturan farklı renkteki ışıkların prizmadan kırılma oranları birbirinden farklı mıdır?
D) Cisimlerin siyah ya da beyaz görünmesinin nedeni ışığın yansıması ve soğrulması ile ilgili midir?
Cevap:
Metinde, beyaz ışığın (özellikle Güneş ışığının) bir prizmadan geçirilerek renklerine ayrılması ve bu renklerin tekrar birleştirilmesiyle yeniden beyaz ışığın elde edilebildiği vurgulanmaktadır. Bu deney, Newton’un ışığın ayrılmasını ve spektrumdaki renklerin varlığını kanıtlama yöntemini açıklar. Dolayısıyla A, B ve C şıklarında sorulan sorular doğrudan metnin içeriğinde incelenmektedir.
Ancak “D) Cisimlerin siyah ya da beyaz görünmesinin nedeni ışığın yansıması ve soğrulması ile ilgili midir?” ifadesi ışığın ayrılması dışında, maddelerin renkleriyle ilgili yansıma ve soğurma özelliklerine odaklanır. Metinde cisimlerin neden siyah veya beyaz göründüğüyle ilgili detaylı bir açıklama yer almadığından, bu sorunun cevabı makalede bulunmamaktadır.
Bu nedenle yanıt “D” şıkkıdır.
@username
Güneş ışığı ile ilgili verilen makaleden sağdaki sorulardan hangisine cevap verilemez?
Cevap:
Bu soruda, makalede ele alınan ana konular; Güneş ışığının farklı renklere ayrılması, Newton’un bu ayrılmayı nasıl keşfettiği, prizma deneyleri, renklerin farklı açılarla kırılması ve beyaz ışığın yeniden birleştiğinde yine beyaz ışık oluşturması üzerinedir. Ancak cisimlerin siyah ya da beyaz görünmesinin nedeninin ışığın yansıması veya soğurması ile ilgili olup olmadığı tartışmaya pek açılmamıştır; dolayısıyla metinden bu konu hakkında net bir çıkarım yapılamaz. Bu nedenle, cevaplanamayan soru “cisimlerin siyah ya da beyaz görünmesinin nedeni ışığın yansıması ve soğurması ile ilgili midir?” şeklindeki (D) seçeneğidir.
Geniş Açıklama
Bu sorunun temelinde, gökkuşağı, prizma, ışığın renklere ayrılması ve Newton’un beyaz ışığın farklı renklerden meydana geldiğini kanıtlama süreci gibi konular yer alır. Aşağıdaki bölümlerde, sorunun neden (D) seçeneğinin cevabının makalede bulunmadığını ve diğer seçeneklerin temel dayanaklarını adım adım göreceğiz.
1. Newton ve Beyaz Işığın Renk Ayrışması
- Newton Deneyi: 1666 yılında Isaac Newton, karanlık bir odaya küçük bir delik aracılığıyla beyaz ışığı (Güneş ışığını) aldı ve bu ışığı bir cam prizmadan geçirdi. Sonuçta, duvar üzerinde farklı renklere ayrılmış bir ışık tayfı (kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi, lacivert, mor) elde etti.
- Beyaz Işık: Newton, farklı renklere ayrılan bu ışık ışınlarını ikinci bir prizma yardımıyla tekrar birleştirerek aynı beyaz ışığı elde etti. Bu sayede beyaz ışığın aslında pek çok rengin birleşimi olduğunu deneysel olarak kanıtlamış oldu.
- Renklerin Farklı Kırılma Özelliği: Işığın farklı renklere ayrılmasında temel neden, her rengin farklı kırılma indislerine (ya da basitçe farklı kırılma özelliğine) sahip olmasıdır.
Önemli Not: Makalede Newton’un ışığın renklere ayrılmasını keşfetmesi ve beyaz ışığın yeniden birleşince tekrar beyaz ışık oluşturması konuları vurgulandığı için, “Beyaz ışığın yeniden birleşmesi sonucu beyaz ışığın oluştuğu” ya da “Renkli ışınların prizmadaki kırılması” gibi konuların cevapları net şekilde mevcuttur.
2. Renklerin Açığa Çıkması ve Işığın Özellikleri
- Dalga Özelliği: Güneş ışığı, farklı dalga boylarına sahip renklerin birleşiminden oluşur. Gözlerimizin algıladığı her renk, farklı dalga boylarıyla ilişkilidir.
- Kırılma ve Renk Ayırma: Prizmadan geçen beyaz ışığın renklerine ayrılması olayı, temelde kırılma indisinin renge göre değişmesi nedeniyle gerçekleşir. Gökkuşağı oluşumu da atmosfere giren Güneş ışınlarının su damlacıkları içinde benzer biçimde kırılıp yansımasıdan kaynaklanır.
Bunlar makalede açıkça yer almaktadır: “Beyaz ışık aslında farklı dalga boylarındaki (ya da frekanslardaki) renklere ayrılabilir ve tekrar birleştirilince gene beyaz ışık elde edilir.” şeklinde özetlenebilir.
3. Seçeneklerin Değerlendirilmesi
Soru, makaleden hareketle aşağıdaki dört şıktan hangisine cevap verilemez diye sormaktadır. Şimdi tek tek şıkları kısaca irdeleyelim:
-
(A) “Newton kırılarak renklere ayrılan ışık ışınlarının ışık olduğunu ispatlamış mıdır?”
- Makalede Newton’un beyaz ışığı prizmadan geçirerek renklere ayırdığı ifade edilmektedir. Ayrıca tekrar beyaz ışığa dönüştürerek bu renklerin ışığın kendisinden ileri geldiğini de göstermiştir. Dolayısıyla bu bilgi, metin içinde “Evet, Newton aslında beyaz ışığın renklere ayrıldığını ve bu renk ışınlarının gene ışık özelliğini koruduğunu deneysel olarak ispatladı” cümleleriyle mevcuttur.
-
(B) “Güneş ışınının kendini oluşturan renklere ayrılması hangi özelliği sonucu ortaya çıkar?”
- Makalede, Güneş ışığının prizma içinde renklere ayrılmasının bu ışığın farklı renklere ait farklı kırılma indislerine sahip olması ile ilgili olduğu açıklanmaktadır. Dolayısıyla ışığın farklı renklerinin değişik açılarla kırılması, “renk ayrışması” olayının temelidir. Bu da metinde “Işığın prizmada kırılması” ya da “farklı renklerdeki dalga boylarının farklı kırılma özelliği” olarak anlatılır. O hâlde bu soru makalede cevaplanmıştır.
-
(C) “Güneş ışığını oluşturan farklı renkteki ışıkların ışık prizmasındaki kırılma açıları birbirinden farklı mıdır?”
- Newton deneyinden ve makalede yer alan açıklamalardan da anlaşılacağı üzere, farklı renkteki ışık bileşenleri prizmadan geçerken farklı açılarla kırılır. Örneğin mor ışık genelde kırmızı ışıktan daha fazla kırılma gösterir. Bu nedenle tayfın (spektrumun) bir ucunda kırmızı, diğer ucunda mor konumlanır. Bu da metinde açıkça belirtilmektedir.
-
(D) “Cismin siyah ya da beyaz görünmesinin nedeni ışığın yansıması ve soğurması ile ilgili midir?”
- Söz konusu makale, esas itibarıyla prizmadan geçerken ışığın nasıl renklere ayrıldığını, renklere ayrılan ışığın tekrar birleşmesinin nasıl beyaz ışık oluşturduğunu ve Newton’un deneysel sonuçlarını ele alır. Ancak bir cismin siyah ya da beyaz görünmesi, genellikle o cismin üzerine düşen ışığı nasıl yansıttığı ya da ne kadar soğurduğuyla ilişkilidir. Metin bu konuya doğrudan değinmez; yansıma ve soğurma özelliklerinin cisimlerin renk algısını nasıl etkilediği, yani yüzey fiziksel özellikleri, pigmentler vb. konular makalede ele alınmadığından (D) seçeneği yanıtsız kalır.
Dolayısıyla (D) seçeneği hakkında metinden net bir cevap elde edilemez. Doğru yanıt, (D) “Cismin siyah ya da beyaz görünmesinin nedeni ışığın yansıması ve soğurması ile ilgili midir?” sorusudur.
Işığın Renklerine Ayrılması ve Cisim Renkleri Arasındaki Fark
Burada ek bir açıklama yapmak yararlı olacaktır: Her ne kadar metinde yer almasa da, cisimlerin siyah veya beyaz görünmesi şu şekilde açıklanır:
- Beyaz cisimler: Üzerine düşen tüm görünür dalga boylarını yaklaşık olarak yansıtır. Bu yüzden bu cisimlere baktığımızda tüm renklerin yansıması karışarak gözümüze “beyaz” olarak gelir.
- Siyah cisimler: Üzerine düşen görünür ışığın büyük bir kısmını soğurur (absorbe eder). Geriye çok az ışık yansıtıldığından gözümüzde “siyah” olarak algılanır.
Ancak dediğimiz gibi, bu konu Newton’un “ışığın renklere ayrılması” deneylerinden farklı bir inceleme alanıdır ve makalede yer alan bilgilere doğrudan dayanmaz. O yüzden makalede bu konuya değinilmediğinden (D) seçeneği cevapsız kalmaktadır.
Newton’un Tarihsel Deneysel Kanıtı
Newton’un, beyaz ışığın farklı renklere ayrıldığını ortaya koyarken şu adımları izlediği bilinir:
- Beyaz ışık kaynağı (Güneş ışığı): Küçük bir delikten karanlık odaya yansıtılır.
- Prizma: Cam bir prizma ilk kez ışığın ayrışmasında kullanılır.
- Tayf: Duvara yansıyan kırmızıdan mora doğru sıralanan yedi renk (kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi, lacivert, mor) gözlemlenir.
- İkinci Prizma: Bu renklere ayrılan ışınlar yeniden bir ikinci prizmaya gönderildiğinde ise tekrar beyaz ışık elde edilir.
Bu deney, “beyaz ışığın saf olmadığını, birden fazla “basit” renkten oluştuğunu” göstermesi bakımından devrim niteliğindedir. Newton, renklerin ışığın ayrıştırılamayan saf temel bileşenleri olduğunu düşünüyordu. Bu noktalar makalede ayrıntılı olarak anlatılmıştır.
Konuyla İlgili Ek Bilgiler
- Gökkuşağı: Gökkuşağının oluşumu, Güneş ışığının atmosferdeki su damlacıkları içinden geçerken hem kırılıp hem de yansıması (iç yansıma) ile ilgilidir. Bu da aslında makalede kısmen değinilen bir konudur.
- Spektrum: Beyaz ışığın renklere ayrılması sonucu elde edilen düzeneğe tayf (spektrum) denir. İnsan gözü bu spektrum içinde yaklaşık 380 nm (mor) ile 700 nm (kırmızı) arasındaki elektromanyetik dalga boylarını renk olarak algılar.
- Işığın İndisi ve Dalga Boyu: Kırmızı ışığın dalga boyu daha büyük, frekansı daha düşüktür; mor ışığın dalga boyu daha küçük, frekansı daha yüksektir. Kırılma indisindeki farklılıklar da bu dalga boyu farkına bağlı olarak ortaya çıkar.
Derinlemesine Konu Anlatımı (SEO ve Kavramsal Açıklama)
Aşağıdaki derinlemesine anlatım, konunun özünü ve sınavlarda ya da ders kitaplarında ele alınan başlıkları özetler. Aynı zamanda arama motoru optimizasyonu (SEO) ve kapsamlı bilgi sunma hedeflenmektedir.
A. Güneş Işığının Yapısı
- Elektromanyetik Tayf: Güneş’ten gelen ışınlar sadece görünür bölgede değildir. Kızılötesi, morötesi dahil pek çok bileşeni vardır. Ancak insan gözü yalnızca 380 nm – 700 nm aralığına tepki verir.
- Renk Karışımları: Beyaz ışık, tüm bu görünür aralıktaki renklerin bir karışımı olarak kabul edilir. Güneş ışığı, ‘tam spektrum’ olarak da anılır ve gündüz aydınlatmasını büyük oranda sağlayan en önemli ışıma kaynağıdır.
B. Newton ve Prizma Deneyleri
- Tarihi Önemi: Orta Çağ’dan beri gökkuşağının varlığı dikkat çekmiş olsa da, beyaz ışığı pratikte renklere ayrıştırabilen, bu renkleri tekrar birleştirerek beyaz ışığı elde eden Newton olmuştur.
- Işık Kuramları: Newton zamanında ışık tanecik kuramı ön plandayken, daha sonra Huygens ve Young ile birlikte dalga kuramı da önem kazanmış, ancak Newton’un deneyleri renk ayrışmasının pratik yönlerini göstermede çok etkili olmuştur.
C. Farklı Renklerin Farklı Kırılması
- Kırılma Açısı: Farklı dalga boyuna sahip ışıklar (renkler) cam, su gibi ortamlarda farklı kırılma açılarına sahiptir. Bu yüzden bir prizma, beyaz ışığı renk bileşenlerine ayırır.
- Hareket Denklemleri: Işık hızı vakumda sabittir (c \approx 3\times10^8 \text{ m/s}), ancak madde ortamında hızı yavaşlar. Kırılma indisi n şöyle tanımlanır:n = \frac{c}{v}Burada v, ışığın o ortamda yayılma hızıdır. İşte bu n değeri, dalga boyuna (dolayısıyla renge) göre değiştiği için renklere ayrılma gerçekleşir.
D. Beyaz Işığın Yeniden Oluşumu
- Toplama Renkler: Newton ikinci bir prizma kullanarak renk tayfını yeniden birleştirdi. Neticede tekrar beyaz ışık elde etti. Bu, beyaz ışığın “bileşik” olduğunun deneysel ispatıdır.
- Eklemeli Renk Karışımı: Bilgisayar veya ekranlarda “kırmızı-yeşil-mavi (RGB)” piksel ışıkları birleştirildiğinde beyaz ışık oluşturur. Newton’un deneysel bulguları bu eklemeli rengin temel mantığını anlamamızı sağlamıştır.
E. Siyah-Beyaz Görünme (Makale İle Bağlantısı)
- Yansıma ve Soğurma: Bir cismin renkli mi, siyah mı, yoksa beyaz mı göründüğü, tamamen farklı bir konudur. Örneğin, kırmızı bir nesne, üzerine düşen beyaz ışık içerisindeki kırmızı bileşenleri yansıtırken diğerlerini soğurur. Siyah cisimler ise ışığın büyük kısmını soğurur, beyaz cisimler ise büyük kısmını yansıtır.
- Makaledeki Eksik Nokta: Yukarıdaki bilgiler, makalede “prizmanın ışığı renklere ayırması” ve “Newton’un deneyleri” merkezde olduğu için vurgulanmamıştır. Bu yüzden (D) şıkkındaki sorunun cevabı, makalede açıkça yer almamaktadır.
Örnek Hesaplamalar ve Formüller
Işıkla ve kırılmayla ilgili bazı basit formülleri görmek zihnimizde konuyu canlandırmaya yardımcı olabilir:
-
Snell Yasası:
n_1 \, \sin \theta_1 = n_2 \, \sin \theta_2- n_1: İlk ortamın kırılma indisi.
- n_2: İkinci ortamın kırılma indisi.
- \theta_1: Işığın ilk ortama ait gelme açısı.
- \theta_2: Işığın ikinci ortama ait kırılma açısı.
-
Renklerin Farklı Kırılması:
- Her renk için n değeri farklı olabilir: n_{\text{kırmızı}} < n_{\text{yeşil}} < n_{\text{mavi}}\dots vb.
- Dolayısıyla \theta_2 değeri renkten renge değişecektir.
-
Enerji ve Dalga Boyu İlişkisi:
E = h \cdot \nu = \frac{h \cdot c}{\lambda}- E: Fotonun enerjisi
- h: Planck sabiti
- c: Işığın vakumdaki hızı
- \lambda: Dalga boyu
Bu teorik bilgiler, makaledeki temel gözlem olan “beyaz ışığın ayrışması” fenomeninin bilimsel arka planını oluşturur. Makalede net anlatılmasa da, Newton’un keşiflerine modern fizik böyle açıklamalar getirir.
Renk Algısı ve İnsan Gözü (Ek Bilgi)
- Çubuk ve Koni Hücreleri: Gözümüzde renkleri algılayan koni hücreleri (S, M, L konileri) farklı dalga boylarına duyarlıdır. Çubuk hücreleri ise daha çok ışık şiddetine (aydınlık-karanlık) duyarlıdır.
- Renk Karışımı: Beyaz ışığın tüm renklerin karışması şeklinde algılanması, görsel sistemimizle de ilişkilidir.
- Pigment Renklerle Fark: Boyalar veya pigmentler, çıkarmalı (subtraktif) renk karışımına tabidir. Işık kaynakları içinse eklemeli (additif) renk karışımı geçerlidir.
Makalede, kısaca “Işık farklı renklere ayrılabilir.” denirken, bunun sebebi ya da ayrıntısı prizma deneyleri üzerinden verilir. Ancak makale cisimlerin renginin hangi yüzeysel özelliklerle belirlendiğini ele almadığı için (D) seçeneğine yanıt bulunmamaktadır.
Konuyu Özetleyen Tablo
Aşağıda, “Işığın Renklerine Ayrılması ve Cisim Renkleri” konusuna dair önemli kavramları bir tabloda özetledik:
| Kavram | Tanım | Makale Bağlantısı |
|---|---|---|
| Beyaz Işık | Tüm görünür dalga boylarını (renklerini) içeren ışıktır. | Newton’un deneyinde beyaz ışık renklere ayrılır. |
| Prizma | Işığın yönünü ve hızını ortam değişimi nedeniyle kırarak renklere ayrılmasını sağlayan üçgen kesitli cam vb. malzeme. | Metinin merkezinde, renklere ayrılma burada gerçekleşir. |
| Newton’un Deneyi | Beyaz ışığı prizmadan geçirerek yedi rengi elde etme ve bunları tekrar birleştirip beyaz ışık oluşturma deneyi. | Makalede detaylıca değinilmektedir. |
| Renklerin Farklı Kırılması | Her rengin farklı kırılma indislerinden ötürü farklı açıyla kırılması olayı. | Makalede benimsenen ana fiziksel koşul budur. |
| Cisim Renkleri (Beyaz, Siyah vb.) | Bir cismin rengi, üzerine düşen ışığın yansıma/soğurma özellikleriyle belirlenir. Beyaz cisim bütün renkleri yansıtır, siyah cisim hepsini soğurur. | Makalede bu konudan bahsedilmez, (D) şıkkı cevapsız kalır. |
| Yeniden Birleşme (Beyaz Işık Elde Etme) | Farklı renklere ayrılan ışık tekrar uygun şekilde yönlendirilirse tekrar beyaz ışık elde edilir. | Newton’un ikinci prizmada yaptığı deneyin sonucu. |
| Gökkuşağı Oluşumu | Atmosferdeki su damlacıklarında ışığın farklı açılarla kırılıp yansıması sonucu gökyüzünde renk tayfına ulaşılır. | Metinde gökkuşaığı benzetmesiyle anılır (temel örnek olarak). |
| Işık ve Dalga Boyu | Farklı dalga boyları farklı renkleri oluşturur. Görünür aralık yaklaşık 380-700 nm’dir. | Makalede kısmen değinilir, örnek olarak verilir. |
| Soğurma (Absorpsiyon) ve Yansıma (Refleksiyon) | Işık, maddeye çarptığında enerjisi kısmen soğrulabilir veya yansıtılabilir. Cisimlerin rengi bu etkileşimden dolayı ortaya çıkar. | Makale bu noktayı derinlemesine ele almaz. |
| Seçenek (D)’nin İçeriği | Cisimlerin siyah ya da beyaz görünmesinin soğurma ve yansımayla ilişkili olduğu. | Makalede yanıtlanmaz, dolayısıyla “cevap verilemez” şıkkıdır. |
Sonuç ve Kısa Özet
- Metin, Newton’un yapmakta olduğu ünlü deneyleri ve beyaz ışığın nasıl renklere ayrılabileceğini, tekrar beyaz ışığa dönüştürülebileceğini anlatır.
- Newton böylece “Beyaz ışık tüm renklerin birleşimidir” ifadesini deneysel olarak kanıtlamış ve bilim dünyasında çok önemli bir devrim gerçekleştirmiştir.
- Makalede ayrıca, farklı renk ışınlarının kırılma açılarının değişik olduğu da ifade edilmiştir.
- Ancak, bir cismin siyah ya da beyaz görünme nedeni (yansıma ve soğurma) metnin konusu değildir, bu nedenle (D) seçeneğindeki sorunun cevabı makalede yoktur.
Bu nedenle, sorunun yanıtlanamadığı şık (D) olarak belirlenir.
Kısaca: Metinde Newton’un ışık deneylerinin içeriğine yoğunlaşıldığından, cisimlerin siyah veya beyaz görünmesi konusu ayrıntılı ele alınmamıştır.