@sorumatikbot_bot
Soru: Avrupa Birliği’nin iş sağlığı ve güvenliği konusundaki direktiflerinin önermiş olduğu önleyici ve düzeltici yaklaşıma uygun, işyerlerinde alınması gereken tedbirlere öncelik veren önleyici yaklaşım ulusal mevzuata aktarılması sonrasında – sayılı İSG Kanunu ile işyerlerinde risk değerlendirme çalışmalarının yapılması zorunlu hale getirilmiştir. Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yeri aşağıdakilerden hangisi doğru şekilde tamamlar?
Cevap:
Bu soruda boş bırakılan yeri dolduracak doğru sayıyı bulmamız gerekiyor. İlgili mevzuata göre, Türk İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, 6331 sayılı Kanun olarak bilinir. Bu kanun, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili düzenlemeleri içermekte ve günümüz standardına uygun risk değerlendirme çalışmalarını zorunlu hale getirmiştir.
Doğru cevap: 6331
Eğer başka soruların olursa, sana yardımcı olmaktan mutluluk duyarım!
@sorumatikbot_bot
Soru:
“Avrupa Birliği’nin iş sağlığı ve güvenliği konusundaki direktiflerinin önermiş olduğu önleyici ve düzeltici yaklaşıma uygun, işyerlerinde alınması gereken tedbirlere öncelik veren önleyici yaklaşım ulusal mevzuata aktarılması sonrasında — sayılı İSG Kanunu ile işyerlerinde risk değerlendirme çalışmalarının yapılması zorunlu hale getirilmiştir. Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yeri aşağıdakilerden hangisi doğru şekilde tamamlar?”
• A) 6230
• B) 6331
• C) 6098
• D) 5510
• E) 1270
Answer:
Bu soruda boş bırakılan yere “6331” sayısı getirilmelidir. Türkiye’de iş yerlerinde risk değerlendirme çalışmalarının zorunlu hale getirilmesi, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile sağlanmıştır. Bu kanun, Avrupa Birliği direktiflerine uyum süreci içerisinde hazırlanıp yürürlüğe girmiştir ve işverenlere, çalışanların sağlık ve güvenliğini temin edecek önleyici tedbirleri alma yükümlülüğü getirmektedir.
Aşağıda diğer kanunların konu kapsamlarını özetleyerek neden doğru cevabın 6331 olduğunu vurgulayabiliriz:
• 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu: Prim, sigorta ve emeklilik işlemlerini düzenler.
• 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu: Borç ilişkilerine yönelik genel düzenlemeleri kapsar.
• 6230 ve 1270 gibi sayılar, spesifik iş sağlığı ve güvenliği kanunu olarak geçmemektedir. Soru seçeneğinde yer alsa da İSG ile ilgili bir düzenleme değildir.
Dolayısıyla, sorudaki doğru yanıt 6331 numaralı kanundur.
@User
MehmetAli_Sahin tarafından paylaşılan görsel hakkında açıklama
Öncelikle yüklenen görselin içeriğini doğrudan okuyamadığımız için, görseldeki tam soru veya metni net olarak inceleyemiyoruz. Bu nedenle, görseldeki spesifik bir soruya yanıt verebilmemiz mümkün olmamaktadır. Ancak konuşmanın konusu “İş sağlığı” olarak belirtildiği için, bu alanda kapsamlı bir bilgi sunarak hem konuyu hem de olası soruları kapsayacak detaylı bir açıklama yapacağız. Böylece, görselde yer almış olabilecek konulara dair geniş bir bakış elde edebilirsiniz.
Aşağıda, iş sağlığı (İş Sağlığı ve Güvenliği – İSG) kapsamına giren temel kavramlar, yasal düzenlemeler, risk değerlendirmesi, koruyucu önlemler, örnek uygulamalar ve dikkat edilmesi gereken noktaları adım adım ve oldukça detaylı şekilde ele alacağız.
İş Sağlığı Nedir?
İş Sağlığı, çalışanların beden ve ruh sağlıklarını korumayı, iş kazaları ve meslek hastalıklarını önlemeyi hedefleyen sistemli tüm çalışmaların bileşkesidir. Bu kavram, işçilerin işyerlerindeki fiziksel, kimyasal, biyolojik ve psikososyal risklerden korunması, konforlu ve sağlıklı bir çalışma ortamına sahip olması için gereklidir.
Temel olarak İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG), aşağıdaki noktalara odaklanır:
- Çalışanların fiziksel bütünlüğünü korumak
- Meslek hastalıklarının ortaya çıkmasını engellemek
- İş kazalarının önlenmesi
- Üretim ve hizmet kalitesinin artırılması
- Çalışma verimliliğinin yükseltilmesi
- Hukuki ve etik sorumlulukların yerine getirilmesi
İSG kapsamında yasal düzenlemelerin takibi, risk analizleri, eğitim faaliyetleri, teknik iyileştirmeler ve çeşitli denetimler gerçekleştirilir.
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Temel İlkeleri
İş sağlığı ve güvenliğinin yönetiminde kullanılan temel ilkeleri şu şekilde özetleyebiliriz:
-
Önleme (Prevention)
- Tehlikelerin tanımlanması, risklerin ortadan kaldırılması veya en aza indirilmesi.
- Güvenli ekipman kullanımı ve güvenlik prosedürlerinin uygulanması.
-
Koruma (Protection)
- İdari ve teknik kontrol önlemlerinin (mühendislik önlemleri, kişisel koruyucu donanım vb.) geliştirilmesi.
- İş yerinde ergonomik düzenlemelerin yapılması.
-
Geliştirme (Promotion)
- İş sağlığını olumlu yönde etkileyecek, çalışanın motivasyonunu ve verimliliğini artıracak faaliyetler (örneğin düzenli sağlık kontrolleri, iş hijyeni, sağlıklı beslenme ve spor olanakları).
-
Kanıta Dayalı Yaklaşım
- Yönetim kararlarını bilimsel veriler, kullandıkları ölçüm ve analiz sonuçlarıyla destekleme.
- Ulusal ve uluslararası standartlardan (örneğin ISO 45001, ILO rehberleri) yararlanma.
-
Eğitim ve Kültür
- Çalışanların düzenli olarak iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerine tabi tutulması.
- İşyerinde ortak bir güvenlik kültürü oluşturulması.
Türkiye’de Yasal Düzenlemeler
Türkiye’de iş sağlığı ve güvenliği konusundaki temel yasal dayanak, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’dur. Bu kanuna göre:
- Her işveren, çalışanların sağlık ve güvenliğini sağlamak için gerekli önlemleri almakla, risk değerlendirmesi yapmakla ve çalışanlara eğitim vermekle yükümlüdür.
- Çalışanlar, işveren tarafından belirlenen kurallara uymak ve kendi sağlık ve güvenlikleri ile diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye düşürmekten kaçınmakla yükümlüdür.
Bunun yanı sıra, İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği, Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği, İş Yeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik gibi pek çok yönetmelik de hem işverenlerin hem çalışanların sorumluluklarını detaylandırır.
İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları
İş Kazaları
İş kazası, işin yürütümü sırasında veya işin gereği nedeniyle meydana gelen ve çalışanı bedenen ya da ruhen zarara uğratan olaylar olarak tanımlanır. Sıklıkla karşılaşılan iş kazası örnekleri şunlardır:
- Yüksekten düşme
- Kesilme, sıkışma, ezilme
- Elektrik çarpması
- Kimyasal madde sızıntısı nedeniyle zehirlenme
- Araç kazaları (iş için kullanılan servis araçları vb.)
Meslek Hastalıkları
Meslek hastalığı, çalışanın işin niteliği veya çalışma koşulları nedeniyle sürekli ve tekrarlı maruziyetlerden kaynaklanan hastalık durumlarını ifade eder. Örnek verecek olursak:
- Solunum sistemi hastalıkları (toz, kimyasal gaz vb. maruziyeti)
- Deri hastalıkları (kimyasal, biyolojik etkenlerle temas)
- Kas-iskelet sistemi bozuklukları (ergonomi problemleri)
- İşitme kaybı (yüksek gürültüye maruz kalma)
Meslek hastalıklarının ortaya çıkma süreci genellikle uzun vadeli olup, düzenli sağlık taramaları ve risk kontrolleri yapılmazsa erken teşhis zorlaşabilir. Bu nedenle, periyodik muayenelerin oldukça önemli bir yeri vardır.
Risk Değerlendirmesi (Risk Analizi)
Risk değerlendirmesi, iş yerindeki tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin doğurabileceği risklerin analiz edilmesi ve önceliklendirilerek ortadan kaldırılması ya da kabul edilebilir seviyeye indirilmesine yönelik planlamayı içerir.
Risk Değerlendirme Süreci Adımları
-
Tehlikelerin Tanımlanması
- Makine, ekipman, malzeme, çalışma ortamı gibi faktörler değerlendirilir.
- İsg ekibi ve çalışanlarla görüşülerek olası tehlikeler listelenir.
-
Risklerin Tespiti ve Analizi
- Tehlikelerin doğurabileceği kaza senaryoları incelenir.
- Riskin olasılığı (frekans) ve şiddeti (etki) puanlanır.
-
Risklerin Derecelendirilmesi ve Önceliklendirilmesi
- Yüksek risk öncelikli olarak ele alınır.
- Orta ve düşük riskler de planlamaya dahil edilir.
-
Kontrol Önlemlerinin Belirlenmesi ve Uygulanması
- Tehlikeyi kaynağında yok etme veya azaltma (mühendislik kontrolleri).
- İş organizasyonunun değiştirilmesi (örneğin vardiya süreleri, dinlenme molaları).
- Kişisel koruyucu donanım kullanımı (KKD).
-
İzleme ve Gözden Geçirme
- Alınan önlemler işe yarıyor mu diye düzenli kontroller yapılır.
- Yeni tehlikeler ortaya çıkmışsa yeniden risk değerlendirmesi yapılır.
Kişisel Koruyucu Donanımlar (KKD)
Riskleri tamamen ortadan kaldırmak her durumda mümkün olmayabilir. Bu nedenle, çalışanların bazı işlerde koruyucu ekipman kullanması zorunlu hale gelir. Kişisel Koruyucu Donanımlar şu ana başlıklar altında gruplanabilir:
-
Baş Koruyucuları
- Baret, başlık, kaynak başlığı vb.
-
Solunum Koruyucuları
- Toz maskesi, gaz maskesi, filtreli maskeler
-
Göz ve Yüz Koruyucuları
- Koruyucu gözlük, siperlik, yüz kalkanı
-
Kulak Koruyucuları
- Kulak tıkaçları, kulaklıklar
-
El ve Kol Koruyucuları
- Eldiven (ısıya, kesilmeye, kimyasala dayanıklı vb.)
-
Ayak Koruyucuları
- Çelik burunlu iş ayakkabıları, kaymaz tabanlı ayakkabılar
-
Vücut Koruyucuları
- İş tulumu, anti-statik kıyafetler, yelekler
-
Düşme Önleyici Sistemler
- Emniyet kemeri, paraşüt tipi emniyet kemerleri, yaşam hattı
KKD seçiminde, ilgili standart ve yönetmeliklere (EN, ISO, TSE vb.) uygunluk gözetilmelidir. Bu ekipmanların düzenli bakımı ve çalışanların, ekipmanları doğru kullanması için eğitim alması çok önemlidir.
İş Hijyeni ve Ortam Ölçümleri
İş hijyeni, çalışma ortamında bulunan fiziksel, kimyasal ve biyolojik etkenlerin tanımlanması, ölçülmesi ve kontrol edilmesi süreçlerini kapsar. Amaç, çalışanların bu etkenlere maruziyetini sınır değerlerin altına çekmektir.
- Fiziksel Etkenler: Gürültü, titreşim, sıcaklık, radyasyon
- Kimyasal Etkenler: Toz, gaz, buhar, duman
- Biyolojik Etkenler: Bakteri, virüs, mantar, parazit
İş hijyeni kapsamında:
- Konuya özel ölçüm cihazları kullanılır (örneğin gürültü ölçer, toz ölçer).
- Çalışma ortamından örnekler alınarak laboratuvarlarda analizler yapılır.
- Maruziyet sınır değerlerine uyulup uyulmadığı kontrol edilir.
Düzenli ortam ölçümleri ve kişisel maruziyet ölçümleri, tehlikeli maddelerle çalışan personelin sağlığının korunmasında kritik rol oynar.
Ergonomi ve Kas-İskelet Sistemi Sağlığı
Ergonomi, çalışanların fiziksel ve psikolojik özelliklerinin işe, iş ekipmanına ve çalışma ortamına uyumunu sağlar. Kötü ergonomik koşullar şu sorunlara yol açabilir:
- Bel ve boyun ağrıları
- Kas-iskelet sistemi rahatsızlıkları
- Çalışma verimliliğinde düşüş
Ergonomik düzenlemeler şunları içerebilir:
- Çalışma masası ve sandalyelerin yükseklik ayarı, duruş düzenlemeleri
- Ağır yük kaldırma sırasında kullanılacak ekipmanlar veya taşıma teknikleri
- Rutin tekrarlayan hareketlerin otomasyon veya basitleştirilmiş yöntemlerle azaltılması
Psikososyal Riskler ve İş Stresi
Psikososyal riskler, çalışanların psikolojik durumunu olumsuz etkileyen faktörlerdir. Bunlar arasında aşırı iş yükü, düşük motivasyon, mobbing, dengesiz vardiya saatleri, belirsiz iş tanımları vb. bulunur. Yüksek stres düzeyi, hem fiziksel hem de ruhsal sağlık sorunlarına zemin hazırlayabilir.
Öneriler:
- Personel arasındaki iletişimi güçlendirmek ve iyi bir iş kültürü oluşturmak.
- İş-özel yaşam dengesini koruyacak esnek çalışma modelleri veya mola düzenleri sağlamak.
- Kurumsal psikolog veya danışmanlık hizmeti sunmak.
İş Kazalarının Sınıflandırılması ve Önleyici Yaklaşımlar
Sık Görülen İş Kazası Türleri
- Makine Kazaları: El veya vücut uzuvlarının makinelerde sıkışması, kesilmesi vb.
- Düşme ve Kayma: Islak, yağlı ya da dağınık zeminlerden kaynaklı kaymalar ve yüksekten düşmeler.
- Elektrik Kazaları: Elektrik kontağı, hatalı kablolama veya yetersiz topraklama.
- Yangın ve Patlamalar: Yanıcı ve patlayıcı maddelerin uygunsuz şekilde saklanması ya da kullanılması.
- Kimyasal Maddelere Maruziyet: Uygun koruyucu ekipman kullanılmaması veya yanlış depolama.
Önleyici Yaklaşımlar
- Standart ve Yönetmeliklere Uygunluk: Makine koruyucuları, uygun işaretleme ve etiketleme.
- İşaret ve Uyarı Sistemleri: Riskli bölgelerde uyarı levhaları, ışıklı ve sesli ikazlar.
- Eğitim ve Farkındalık: Çalışanların doğru malzeme kullanımını ve prosedürleri öğrenmesi.
- Düzenli Bakım ve Kontroller: Makine, elektrik ve diğer ekipmanların periyodik olarak bakımı.
- Acil Durum Planları: Yangın, patlama, doğal afet gibi durumlarda tahliye ve müdahale prosedürleri.
Örnek İSG Uygulama Alanları
-
Sanayi ve Fabrika Ortamları
- Ağır makineler, yüksek gürültü düzeyi, kimyasal maddeler.
- Kişisel Koruyucu Donanım kullanımı kritik derecede önemlidir.
-
Sağlık Sektörü
- Biyolojik riskler (virüs, bakteri), radyasyon riski (röntgen cihazları).
- Bulaşıcı hastalıklara karşı izolasyon önlemleri ve koruyucu ekipmanlar.
-
İnşaat Sektörü
- Yüksekten düşme, el-kol sıkışması, makine kazaları.
- İskele ve merdiven kullanıcılarının emniyet kemeri takması zorunludur.
-
Ofis Ortamları
- Ergonomik riskler (uygunsuz masa-sandalye ayarı), ekran başında uzun çalışma.
- Psikososyal riskler (stres, yetersiz ışıklandırma, sosyal izolasyon).
-
Maden Sektörü
- Gaz patlamaları, toz patlamaları, göçük riski.
- Zorunlu havalandırma, gaz ölçüm sensörleri, kurtarma ekipleri bulundurma.
İş Sağlığına İlişkin Temel Tablo
Aşağıdaki tabloda, iş sağlığı kapsamında dikkat edilmesi gereken önemli unsurları özetleyen bir örnek tablo yer almaktadır:
Kriter | Açıklama | Örnek Uygulamalar |
---|---|---|
Yasal Mevzuat Takibi | 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve diğer yönetmeliklerin takibi. | Kapsamlı denetimler, düzenli mevzuat güncellemeleri |
Risk Değerlendirmesi | İş yeri özelinde tehlikelerin tespiti, risk derecelendirme ve kontrol tedbirleri planlaması. | Makine koruyucuları, KKD eğitimi, teknik düzenlemeler |
Çalışan Eğitimi | İSG kültürünü benimsetmek ve farkındalığı artırmak amacıyla düzenli eğitim verilmesi. | Oryantasyon, periyodik eğitimler, tatbikatlar |
Kişisel Koruyucu Donanım (KKD) | Tehlikeler tamamen bertaraf edilemediğinde çalışanların kişisel olarak korunması için ekipman sağlama. | Baret, eldiven, emniyet kemeri, maske, uygun iş ayakkabısı |
Periyodik Sağlık Muayeneleri | Çalışanların düzenli aralıklarla sağlık kontrollerinden geçirilmesi. | Akciğer grafisi, odyometri testleri, kan tahlilleri vb. |
Ergonomi ve Psikososyal Faktörler | Kas-iskelet sistemi bozuklukları ve iş stresi gibi konuların değerlendirilmesi ve önlemlerin alınması. | Çalışma düzeni değişiklikleri, ergonomik masa-sandalye, mola saatleri |
Acil Durum Yönetimi | Yangın, patlama, doğal afet, kimyasal sızıntı gibi durumlarda müdahale planları yapma. | Yangın tatbikatları, acil durum ekipleri, çıkış işaretleri |
İş Hijyeni | Kimyasal, fiziksel ve biyolojik etkenlere maruziyetin ölçümü ve kontrolü. | Ortam ölçümleri, filtrasyon sistemleri, uygun depolama |
Kayıt Tutma ve Raporlama | İş kazaları, meslek hastalıkları, yakın tehlike durumlarının kayıt altına alınması. | İSG Kurul raporları, kaza analizleri, meslek hastalığı kayıtları |
Sürekli İyileştirme | İSG performansını artıracak yeni teknolojiler, iş organizasyonları ve süreç geliştirme. | ISO 45001 standartlarının uygulanması, düzenli iç denetimler |
Sürekli İyileştirmenin Önemi
İş sağlığı ve güvenliği, dinamik ve sürekli gelişen bir alan olduğu için, sürekli iyileştirme yaklaşımına ihtiyaç duyar. Yeni teknolojilerin kullanımı, süreç optimizasyonu ve çalışanların sürece aktif katılımıyla riskler daha etkili biçimde yönetilir. Özellikle:
- İşveren ve Yönetim Desteği: Üst yönetimin kaynak sağlaması, süreçleri desteklemesi.
- Çalışan Katılımı: Uygunsuz uygulamaları raporlama ve İSG kurullarına katkı sağlama.
- Yeni Teknolojiler: Otomasyon sistemleri, robotik ve yapay zeka tabanlı izleme sistemleri.
İş Sağlığı ve Güvenliği Kültürünün Oluşturulması
İş sağlığı ve güvenliği kültürü, bir organizasyonda İSG kurallarının, prosedürlerinin ve değerlerinin herkes tarafından içselleştirilmesi anlamına gelir. Bu kültürün oluşturulması ve sürdürülmesinde:
- Kurumsal Vizyon ve Misyon: İSG’yi şirketin ana değerleri arasında göstermek.
- Eğitim ve Bilinçlendirme Kampanyaları: Afişler, broşürler, kısa videolar.
- İletişim ve Geri Bildirim Mekanizmaları: Çalışanların kolayca sorun bildirebilecekleri platformlar.
- Performans Değerlendirmeleri: İSG performansının personel değerlendirmelerinde dikkate alınması.
Bir iş yerinde olumlu bir güvenlik kültürü oturduğunda, hem çalışan memnuniyeti yükselir hem de iş kazaları ve meslek hastalıkları ciddi oranda azalır.
Denetimler ve Kontroller
İç ve dış olmak üzere iki tür denetim söz konusudur:
-
İç Denetimler:
- İş yeri içerisinde oluşturulmuş İSG kurulu veya atanan uzman tarafından periyodik denetimler yapılması.
- Eksiklikler ve iyileştirme alanları raporlanarak hızlıca müdahale edilmesi.
-
Dış Denetimler:
- Bakanlık müfettişleri veya akredite kuruluşlar tarafından yapılan denetimler.
- İş yerinin yasal mevzuata ve standartlara uyumu kontrol edilir.
Yapılan denetimler sonucunda düzeltici ve önleyici faaliyetlerin (DÖF) hayata geçirilmesi büyük önem taşır. DÖF’lerle mevcut uygunsuzluklar giderilip benzer hataların tekrarlanması önlenebilir.
Uluslararası Standartlar ve Kuruluşlar
Dünya çapında iş sağlığı ve güvenliği alanında faaliyet gösteren çeşitli kuruluşlar ve standartlar mevcuttur:
- ILO (International Labour Organization): Uluslararası sözleşmeler, rehberler ve tavsiyeler yayımlar.
- WHO (World Health Organization): İş yeri sağlığı ve meslek hastalıkları alanında küresel politikalar geliştirir.
- ISO 45001: İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi Standardı, kurumlara sistematik bir çerçeve sunar.
Bu standartlar, risk tabanlı düşünceyi, liderlik ve çalışan katılımını teşvik ederek modern İSG yönetiminin başarısını artırır.
Uzun Dönem Faydalar ve Sonuç
İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının uzun vadede sağlayacağı başlıca yararlar şunlardır:
- Daha Düşük İş Kazası Oranı: Bu durum, hem can kayıplarını hem de maddi kayıpları azaltır.
- Artan Verimlilik ve Kalite: Sağlıklı ve güvende hisseden çalışanların performansı yükselir.
- Olumlu Kurumsal İtibar: İş sağlığı anlayışını benimseyen şirketler, rekabetçi piyasada daha olumlu algılanır.
- Yasal Yaptırımlardan Korunma: Yükümlülüklerini yerine getiren işverenler, ağır idari para cezalarından ve yasal sorumluluklardan korunur.
Konuya Dair Kapsamlı Bir Özet
İş sağlığı; çalışanların fiziksel ve ruhsal iyilik hâlini güçlendirmek, kazaları ve meslek hastalıklarını önlemek amacıyla özel metotlar, yasal düzenlemeler ve sürekli iyileştirme kültürü çerçevesinde uygulanan sistemli bir yaklaşımı içermektedir. Türkiye’de 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu başta olmak üzere ilgili tüm yönetmelik, tebliğ ve rehberlerin takip edilmesi gereklidir. Risk değerlendirmesi, KKD kullanımı, çalışanların düzenli sağlık kontrolleri, eğitim ve motivasyon faaliyetleri, ergonomi düzenlemeleri ve psikososyal risk yönetimi gibi adımlar, işverenler için hem yasal hem de etik sorumluluktur. Bu kapsamlı uygulamalarla potansiyel tehlikeler en aza indirilir, çalışanların huzur ve güven duygusu pekiştirilir, işletmelerin verimliliği artar. Sonuç olarak iş sağlığı ve güvenliği, her kurumun temel stratejik önceliklerinden biri olmalı ve yönetim süreçlerinin ayrılmaz bir parçası olarak ele alınmalıdır.