Nerelerde yapılan kazalar iş kazası kabul edilir, yazınız. (
Nerelerde yapılan kazalar iş kazası kabul edilir, yazınız?
Cevap:
İş kazası, Türk mevzuatına göre sigortalı kişinin işini yaparken, işverenin talimatı veya görevlendirmesi doğrultusunda bir görevi yerine getirirken ya da işin gereği olarak işyeri dışında bulunması sonucu meydana gelen, bedensel veya ruhsal zarara yol açan olaylardır. Özellikle 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 13. maddesinde iş kazasının tanımı ve koşulları net bir şekilde belirtilmiştir. Bu tanıma göre, aşağıdaki durumlar esas alınarak kazaların iş kazası sayılıp sayılmayacağı değerlendirilir:
İş Kazasının Temel Kapsamı
-
İşyerinde Meydana Gelen Kazalar
Eğer kaza, çalışanın fiilen görev yaptığı işyerinde meydana gelmişse, bu kaza büyük oranda iş kazası olarak değerlendirilir. Bu işyeri, kapalı alan (fabrika, ofis, atölye vb.) veya açık alan (tarla, şantiye vb.), hatta işyeri eklentisi (depo, yemekhane, otopark vb.) olabilir. -
İşin Yürütümü Sırasında Meydana Gelen Kazalar
Çalışan, işverenin bilgisi veya talimatıyla dışarıda bir görevi yerine getiriyor olabilir. Örneğin, müşteri ziyareti, malzeme taşınması, saha gezisi gibi iş amaçlı seyahatler sırasında meydana gelen kazalar, işin yürütümü ile bağlantılı oldukları ölçüde iş kazası olarak kabul edilebilir. -
İşveren Tarafından Görevlendirme
Çalışan, işveren tarafından başka bir yere veya işyerine gönderildiğinde (örneğin şirketin diğer şubesi, ortak iş yapılan firma vb.), bu görevlendirme süreci içinde yaşanan kazalar da iş kazası olarak değerlendirilir. Burada önemli nokta, çalışanın o sırada işverenden bağımsız, tamamen özel bir iş yapmıyor olmasıdır. -
Emziren Kadının, Çocuğuna Süt Vermek İçin Ayrılan Zamanlarda Meydana Gelen Kazalar
Kanunda açıkça belirtilen durumlardan biri de emziren kadın işçinin, çocuğuna süt vermek için ayrılmış olan zamanlarda işyerinde veya işyeri sınırları içinde bir kaza geçirmesidir. Bu zaman diliminde meydana gelen kazalar iş kazası sayılır. -
Servis Kazaları
Çalışanın, işveren tarafından temin edilen servis araçları ile işe gidiş geliş sırasında bir kaza geçirmesi, sosyal güvenlik uygulamaları kapsamında çoğunlukla iş kazası olarak kabul edilmektedir. Burada temel unsur, servis hizmetinin işverence sağlanması ve kazanın bu vasıta içinde veya inip binerken yaşanmasıdır. -
Mola Sırasında Meydana Gelen Kazalar
İşyerinin kapalı veya açık olan mola alanlarında (dinlenme odası, yemekhane vb.) mola saatleri içinde gerçekleşen kazalar da iş kazası olarak değerlendirilebilir. Ancak bu molanın işverenin belirlenmiş çatısı altında, işyeri sınırları içerisinde gerçekleşmesi önemlidir.
İş Kazası Sayılmasının Şartları
5510 sayılı Kanun’un 13. maddesine göre, bir olayın iş kazası sayılabilmesi için beş temel şarttan en az birinin gerçekleşmesi gerekir:
-
Sigortalının İşyerinde Bulunduğu Sırada
Çalışanın, işverenle sözleşmesi kapsamında işyerinde geçiriyor olduğu zamanlarda oluşan kazaların iş mevzuatı açısından değerlendirilmesi. -
İşveren Tarafından Yürütülen Bir İş Nedeniyle
İşverenin çıkarına hizmet eden veya önceden planlanmış bir görevi ifa ederken yaşanan kazalar. -
Sigortalının İşveren Tarafından Görevlendirdiği Başka Bir Yerde
Şirket dışında başka bir lokasyonda, işveren emriyle bulunan çalışanların başına gelen kazalar. -
Emziren Kadının, Çocuğuna Süt Vermek İçin Ayrılan Sürede
Yükümlü olduğu görevi ifa eden ya da kanunun tanıdığı emzirme iznini kullanan çalışanların süreç içerisinde geçirdiği kazalar. -
İşveren Tarafından Sağlanan Servisle İşe Gidiş-Geliş Sırasında
Servisin içinde veya servisten inme-binme esnasında yaşanan kazalar bu kapsamda yer alır.
Örnek Durumlar
-
Ofiste Alet Kullanımı Sırasında Yaralanma:
Bir çalışanın, ofiste fotokopi makinesi ya da mutfak ekipmanı gibi araçları kullanırken kaza yaşaması iş kazası olarak kayıtlara geçebilir. -
Şantiye Sahasında Düşme:
İnşaat projelerinde, iskele veya merdiven kazaları sık görülür. Şantiye sahası çalışan kişinin ana işyeridir ve burada yaşanan kazalar iş kazasıdır. -
Müşteri Ziyareti Sırasında Trafik Kazası:
Bir çalışan, şirket arabasıyla müşteri ziyaretine giderken trafik kazası geçirirse, iş kazası olarak değerlendirilir. -
Fabrikanın Öğle Yemeği Alanında Kayma ve Düşme:
Yemekhane, işyerinin eklentisi sayıldığı için burada sana ait olmayan bir nedenle (ıslak zemin vb.) düşme sonucu yaralanma, iş kazası olarak kabul edilir. -
Servisten İniş/Biniş Kazaları:
İşverenin sağladığı servisle işe gidip gelirken araçtan inme ya da binme esnasında bir kaza yaşanırsa, bu da iş kazasıdır.
İş Kazasının Tespiti ve Bildirim Yükümlülüğü
-
Bildirim Süresi
Kanuna göre işveren, iş kazasını kolluk kuvvetlerine derhal ve Sosyal Güvenlik Kurumuna (SGK) en geç kazadan sonraki üç iş günü içinde bildirmekle yükümlüdür. -
Kaza Tespiti
Bu bildirim sonrası SGK ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı müfettişleri, kaza şartlarını inceleyerek olayın gerçekten iş kazası olup olmadığını tespit edebilir. -
Tutanak ve Deliller
Kaza anına ilişkin kayıtlar (güvenlik kameraları, görgü tanıklarının ifadeleri, hastane raporları gibi) oldukça önemlidir. Çünkü iş kazası tespitinin kesinleştirilmesinde bu tür kanıtların önemi çok büyüktür.
Tablo: İş Kazasının Değerlendirilmesi
| Kriter | Örnek Durum | İş Kazası Olarak Kabul Edilir mi? |
|---|---|---|
| İşyerinde meydana gelmesi | Fabrikada makine kullanımında yaralanma | Evet |
| İşin yürütümü sırasında | Müşteri ziyareti veya saha çalışması esnasında kaza | Evet |
| İşveren görevlendirmesiyle başka bir yerde bulunma | Başka şube veya dış görev | Evet |
| Emziren kadının süt izninde yaşanan kaza | Süt molasında işyeri içinde düşme | Evet |
| Servis kullanımı sırasında yaşanan kaza | Servisteyken veya servis inme/binerken kaza | Evet |
| İşveren sorumluluğu dışında gerçekleşen özel işler / özel seyahatler | Kişisel tatil, özel alışveriş yolunda kaza | Hayır (genel anlamda) |
İş Kazası Kavramının Önemi
İş kazalarının işveren, çalışan ve devlet boyutunda büyük önemi vardır. İşveren, çalışanının güvenliğini sağlamakla yükümlüdür ve bunun için gerekli iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini almalıdır. Bu önlemler arasında koruyucu ekipmanların temini, geniş kapsamlı eğitimlerin verilmesi ve risk analizi gibi çalışmalar bulunur.
Çalışanlar açısından bakıldığında, iş kazası olarak tanımlanan olay sonucunda sigorta yardımlarından faydalanma, tedavi masraflarının karşılanması, iş göremezlik ödeneği veya maluliyet geliri gibi haklara sahip olma söz konusudur. Diğer yandan kazanın boyutu, çalışanın sağlık durumunu etkileyerek iş göremezlik süresine ve gelecekteki çalışma kapasitesine de zarar verebilir.
Devlet ise bu kazaların azaltılması ve kayıt altına alınması için yasal düzenlemeler yapar, denetimler düzenleyerek işyerlerinin kurallara uyup uymadığını kontrol eder. Bu sayede, hem ekonomik kayıpları önlemeye hem de çalışan haklarının korunmasına hizmet eder.
Sonuç ve Öneriler
İş kazaları, hem çalışanın hem de işverenin hak ve sorumluluklarının devreye girdiği önemli bir konudur. Kazanın iş kazası olarak değerlendirilebilmesi için öncelikli olarak kazanın işyeri sınırları içinde veya işyeri dışında işverenin talimatıyla gerçekleştirilmiş bir faaliyette meydana gelmesi gerekir. İşverenlerin yasal bildirim yükümlülüklerini aksatmadan yerine getirmesi, çalışanların ise işçi sağlığı ve güvenliği kurallarına dikkat etmesi büyük önem taşır.
Herhangi bir iş kazası durumunda, hem işveren hem de çalışan kendilerine düşen görev ve sorumlulukları erken aşamada yerine getirmelidir. Aksi takdirde cezai yaptırımlar, maddi yaptırımlar veya hak kayıpları yaşanabilir.