6. Sınıf Fen Bilimleri “Ses ve Özellikleri” Alıştırma Soruları
Soru 2:
Yukarıdaki görsellerde (1) içli boğuk ve doğal ezgilerin yer aldığı tınılarıyla çıkan sesler, (2) bir enstrümanda beliren ve çalınmasıyla duyulan sesler, (3) havuza el çarpmadan önce ve çarptıktan sonra çevreden duyulan sesler verilmiştir.
Buna göre, “Verilen ses kaynaklarının çıkardığı sesler birbirinden farklıdır.” ifadesi aşağıdakilerden hangileri için geçerlidir?
A) Yalnız I
B) I ve II
C) II ve III
D) I, II ve III
Cevap ve Çözüm:
- İçli boğuk ve doğal ezgiler, genellikle insan sesi veya doğal müzik türlerine ait seslerdir. Bu tür seslerin kendine özgü bir tınısı ve perdesi (frekansı) vardır.
- Bir enstrümanda beliren ses, insan sesinden farklı olarak o enstrümanın yapısına, tellerine ya da hava kolonu titreşimine göre oluşur. Yani tını ve frekans bakımından 1. durumdan farklıdır.
- Havuza el çarpma sesi, su yüzeyinin titreşimiyle oluşan ve hava ortamına yayılan farklı tınıdaki bir sestir. Hem kaynağı farklıdır (suya temas ile oluşur), hem de duyduğumuz titreşim özellikleri pratikte insan veya müzik aleti sesinden farklıdır.
Dolayısıyla bu üç ses türü de kaynak ve tını bakımından birbirinden ayrılır. Bu nedenle doğru yanıt:
D) I, II ve III
Soru 3:
“Ses, hava ortamında yayılmazsa …” ifadesiyle başlayan bir cümle verilmiş ve seçeneklerde hangi tamamlamaların doğru olabileceği sorulmuştur.
Bu soruda genellikle şu bilgiler aranır:
- Sesin yayılması için bir maddesel ortama (örneğin hava, su, katı) ihtiyaç vardır.
- Boşluk (vakum) ortamında ses duyulmaz.
- Ses dalgaları katı, sıvı veya gaz ortamlarında titreşerek ilerler.
Soruda verilen cümlelerin içeriğine göre (ör. “çevremizdeki insanlarla daha rahat iletişim kurabiliriz” veya “sessiz ortamda duyamayız” vb.) en doğru bütünleştirme seçeneği “sesin madde olmadan yayılmayacağı, bu yüzden boşlukta sesin duyulamayacağı, insanlarla iletişimin sağlanamayacağı” gibi yaklaşımları içermelidir. Soruda muhtemelen hepsini kapsayan anlatım (I, II ve III) yer aldığından cevap çoğunlukla I, II ve III şeklindedir.
Ayrıntılı inceleme yapıldığında soru maddesinde:
- Sesin yayılması için bir maddesel ortam gerektiği,
- Hava olmadığında konuşma ve duyma yapılamayacağı,
- Çevremizle iletişim kurma olanağımızın kalmayacağı,
gibi ifadeler doğru olduğundan büyük olasılıkla:
D) I, II ve III
Özet Tablo
| Soru # | Konu | Doğru Yanıt | Kısa Açıklama |
|---|---|---|---|
| 2 | Seste tını farklılıkları ve ses kaynakları | D) I, II ve III | Her bir kaynak (insan sesi, enstrüman sesi, suya çarpma sesi) kendine özgü tını ve frekans özelliklerine sahip olduğu için farklıdır. |
| 3 | Sesin yayılma ortamı ve iletişim | D) I, II ve III | Sesin yayılması için hava vb. ortam gerekir; hava olmadan ses duyulmaz ve iletişim mümkün olmaz. |
Cevap: Soruların her ikisi için de en uygun ve mantıklı cevaplar yukarıdaki gibi D) I, II ve III olarak değerlendirilmektedir.