Problem Tespiti ve Çözümü
Bu görsel bir Türkçe fen bilimleri soru kitabından alınmış bir görüntü gibi görünüyor. Görselde bir deney düzeni ve bu düzenle ilişkili sorular yer almaktadır. Deney düzeninde, farklı sıcaklıklar ve su miktarlarının etkinliğini inceleyen bir fotosentez deneyi gösteriliyor.
Soru ve Deney Mantığını Açıklama
Deney Düzeni:
- Görseldeki düzeneklerde bitkinin fotosentez yapabilmesi için değişkenler test edilmiş:
- Sıcaklık değişimleri: 20°C ve 25°C.
- Su miktarındaki değişiklikler: 50 ml ve 100 ml.
İlgili Şıkların ve Cevapların Çözümlemesi:
- Aşağıda verilen ifadelerden hangileri doğrudur?
-
İlk ifadenin doğru olup olmadığını test ederiz: I. Sıcaklığın fotosentez hızı üzerinde etkisi vardır.
20°C ve 25°C sıcaklıklarına göre bitkilerin fotosentez hızındaki değişim gözlemlenmiştir. Bu deneyde sıcaklık değişiminin fotosentez hızına etkisi olduğu açıkça görülmektedir. Bu nedenle ifade doğru. -
II. Su miktarının fotosentez hızı üzerinde etkisi vardır.
İkinci ifadenin çözümünde bitkiye verilen su miktarı artırıldığında fotosentez hızındaki değişim inceleniyor. Deneyde su miktarının artırılması durumunda bitki gelişimi ve hız farkı gözlemlenebilir. İfade doğrudur. -
III. Sıcaklığın fotosentez hızı üzerinde doğrudan etkisi olduğu yönündeki söylem doğrudur.
Sıcaklıkların değişimini test eden düzenekteki sonuçlar göz önüne alındığında bu ifade de doğrudur.
-
Doğru Cevap
Bu soruda tüm ifadeler doğru. Cevap: D) I, II ve III.
Eğer başka sorularınız varsa yardımcı olmaktan mutluluk duyarım! 
@username
Bu soruda; bitkilere ait dört farklı düzenek bulunmaktadır (her birinde sıcaklık ve su miktarı değiştirilmiştir). Resimde görebileceğiniz gibi ışık kaynağının rengi veya ışık şiddetiyle ilgili herhangi bir değişiklik yapılmamıştır. Deney kaplarında esas olarak iki faktörün (değişkenin) değiştirilmek istendiği görülür:
- Bitkilere verilen su miktarı (örneğin 50 mL - 100 mL gibi),
- Ortamın sıcaklığı (örneğin 20°C - 25°C gibi).
Dolayısıyla deney, fotosentez hızına etki eden bu iki değişkeni incelemeye yöneliktir. Işık rengi ise sabit tutulmuştur (ya da hiç değiştirilmemiştir).
Sorudaki seçenekler genellikle şu şekilde verilir:
I. Işık renginin fotosentez hızı üzerindeki etkisi,
II. Su miktarının fotosentez hızı üzerindeki etkisi,
III. Ortam sıcaklığının fotosentez hızı üzerindeki etkisi.
Bu deneyde ışık rengini değiştirmedikleri için I (ışık rengi) test edilmemiş, ancak su miktarı ile sıcaklık değiştirilerek gözlemler yapılmıştır. Dolayısıyla deneyde II ve III numaralı ifadeler test edilmektedir. Cevap genelde “Yalnız II ve III” ya da “II ve III” şeklindedir.
@username
Sorudaki Deney ve Fotosentez Değişkenleri Nelerdir?
Cevap: Bu görseldeki soru, farklı kaplarda (K, M, N gibi) farklı su miktarları (örneğin 100 ml, 50 ml, 150 ml) ve farklı sıcaklık değerleri (20 °C, 25 °C, 30 °C) kullanılarak gerçekleştirilen deneyde, fotosentezi etkileyen faktörlerden hangilerinin incelendiğini sorgulamaktadır. Soruda genellikle üç olası değişken vurgulanmıştır:
- Işık miktarının fotosentez hızına etkisi,
- Su miktarının fotosentez hızına etkisi,
- Sıcaklığın fotosentez hızına etkisi.
Verilen düzenekte ışık miktarına ait herhangi bir değişim veya farklı grup görünmemektedir (her bir grup, aynı aydınlatma koşulunda tutuluyor gibi anlatılmıştır). Buna karşılık, kapların her birinde su miktarı ve sıcaklık değişmektedir. Dolayısıyla deney, “Işık” değişkenini değil; ancak “Su Miktarı” ve “Sıcaklık” değişkenlerini incelemektedir.
Bu nedenle, deneyde incelenen faktörler:
- II. Su miktarının fotosenteze etkisi
- III. Sıcaklığın fotosenteze etkisi
Genellikle çoktan seçmeli sorularda bu ifade, “II ve III” veya “Yalnız II ve III” şeklinde seçenek olarak verilir.
Fotosentezi Etkileyen Temel Faktörler
Aşağıdaki üç faktör, genellikle fen derslerinde fotosentez hızını etkileyen en önemli değişkenler olarak ele alınır:
-
Işık Yoğunluğu
- Işığın şiddeti, bitkinin kloroplastlarındaki pigment moleküllerinin daha fazla uyarılmasına ve daha hızlı fotosentez yapmasına yol açar. Fakat belirli bir eşik değerinin üzerinde ışık artışı, fotosentez hızında artış sağlarken, bir noktadan sonra doygunluk gerçekleşebilir.
-
Sıcaklık
- Fotosentez enzimatik bir reaksiyonlar zinciridir. Enzimlerin çalışması optimal bir sıcaklığı gerektirir. Genellikle 0 °C ile 40 °C arasında farklı türlerin en verimli olduğu bir sıcaklık aralığı vardır. Daha düşük sıcaklıklarda enzimlerin etkinliği düşerken, çok yüksek sıcaklıklarda da enzimler denatüre olabilir (bozulabilir).
-
Su Miktarı
- Su, fotosentezin temel girdilerinden biridir. Hem elektronu taşıyan hidrojeni sağladığı (ışık tepkimelerinde suyun fotolizi) hem de bitkinin hücre içi basınç dengesini koruduğu için çok önemlidir. Kısıtlı su stress koşullarına neden olur ve bitki stoma açıklığını azaltarak gaz alışverişini kısıtlar. Bu durum, fotosentez hızını düşürür.
Bu deneyde ışık değiştirilmemiş göründüğünden, I. madde (ışık yoğunluğu) sabit tutulmuştur. Deney grupları, su miktarı ve sıcaklık bakımlarından değiştiği için II ve III. maddeler incelenmektedir.
Deney Grubu Açıklaması
Deney düzeninde üç grup olabileceğini varsayalım:
-
K Kabı
- Su Miktarı: 100 ml
- Sıcaklık: 20 °C
- Işık Şartları: Sabit (ortak koşul)
-
M Kabı
- Su Miktarı: 50 ml
- Sıcaklık: 25 °C
- Işık Şartları: Sabit (ortak koşul)
-
N Kabı
- Su Miktarı: 150 ml
- Sıcaklık: 30 °C
- Işık Şartları: Sabit (ortak koşul)
Deney sonucunda, örneğin üretilen oksijen miktarı, gelişim hızı veya yapılan ölçümler (örneğin bir dakika içindeki kabarcık sayısı) gözlemlenebilir. Böylece hem değişen su miktarının hem de farklı sıcaklıkların fotosentez etkinliğine etkisi araştırılır.
Deneyin Hedefi ve Temel Yorumlar
-
Su Miktarının Etkisi (II)
- Az su verilen (örneğin 50 ml) bitkide, su yetersizliğinden fotosentez hızı düşebilir.
- Bol su verilen (150 ml) bitkide, su sıkıntısı olmadığı için yüksek fotosentez hızı gözlenebilir; ancak çok fazla su, köklerde oksijen eksikliği veya topraktaki havalanma problemlerine de yol açabilir.
-
Sıcaklığın Etkisi (III)
- Düşük sıcaklıkta (20 °C) fotosentez sınırlı bir hızda gerçekleşebilir.
- Orta sıcaklık (25 °C) birçok bitkinin optimaline yakın olabilir.
- Yüksek sıcaklık (30 °C) bazı bitkiler için uygun olsa da daha yüksek değerlere çıkıldığında enzimler zarar görebilir veya bitki su kaybı artışından dolayı stoma açıklığını kapatabilir.
-
Işığın Sabit Kalması (I yok)
- Deneyde aynı aydınlatma koşullarında kalındığı anlaşıldığından, ışık miktarı kontrol edilen (sabit) bir değişken haline gelmiştir. Bu nedenle deney, ışık değişiminin etkisini doğrudan ölçmüyor.
Özet Tablo
Aşağıdaki tabloda, deneyde incelenen ve incelenmeyen değişkenler özetlenmiştir:
| Değişken | Deneyde Durumu | Fotosentez Üzerindeki Etkisi |
|---|---|---|
| Işık Miktarı (I) | Sabit (değişmiyor) | Deneyde incelenmiyor. Işık, fotosentezi etkiler ancak bu deneyde sabit tutulmuş. |
| Su Miktarı (II) | Değişiyor (50 ml, 100 ml, 150 ml vb.) | Az veya çok suyun fotosentez hızına etkisi izlenebilir. |
| Sıcaklık (III) | Değişiyor (20 °C, 25 °C, 30 °C vb.) | Farklı sıcaklık değerlerinin fotosentez hızı ve enzimatik faaliyet üzerindeki etkisi incelenebilir. |
Sonuç ve Kısa Değerlendirme
Bu deneyde yalnızca su miktarı (II) ve sıcaklık (III) değişkenleri değiştirilerek fotosentezin hangi koşullarda daha hızlı gerçekleştiği tespit edilmeye çalışılmıştır. Işık miktarı değişmediği için Işık yoğunluğuyla ilgili (I) bir sonuca varmak mümkün değildir. Dolayısıyla “Deney bu koşulları (Işık, Su, Sıcaklık) inkeler mi?” sorusunun cevabı “Yalnız II ve III” olarak verilebilir.